اختلاف نظر شرق و غرب در مورد تمديد معافيت رهبران طالبان از تحريم سفر
آيا ديپلمات‌هاي طالب بار ديگر زمينگير مي‌شوند؟
شهاب شهسواري
ناتواني اعضاي شوراي امنيت سازمان ملل متحد از رسيدن به يك توافق در مورد معافيت فرماندهان ارشد طالبان از تحريم‌هاي منع سفر به خارج از افغانستان، باعث شد تا اين تحريم‌ها از بامداد روز جمعه به صورت خودكار تمديد شود. اگر تا روز دوشنبه هيچ يك از كشورهاي عضو شوراي امنيت به اين مساله اعتراض نكند، ممنوعيت سفر ۱۳ مقام طالبان تا سه ماه ديگر به صورت خودكار تمديد خواهد شد. امريكا گفته است كه فقط ۶ فرمانده طالبان بايد براي سفر به دوحه پايتخت قطر از تحريم معاف شوند، اما چين با حمايت روسيه معتقد است كه هر ۱۳ فرمانده طالبان بايد اجازه سفر خارجي داشته‌باشند. شوراي امنيت سازمان ملل متحد سال ۲۰۱۱، ۱۳۵ فرمانده گروه شبه‌نظامي طالبان را از سفر به خارج از افغانستان منع كرده‌بود، اما سه سال پيش با هدف مشاركت نمايندگان طالبان در مذاكرات صلح اين گروه شبه‌نظامي با ايالات متحده امريكا در دوحه قطر، ۱۵ نفر از اين افراد از اين تحريم‌ها مستثني شده‌بودند. اين معافيت‌ها از تحريم بايد سالانه توسط شوراي امنيت مورد تجديد نظر قرار گيرد. پنجشنبه هفته گذشته موعد پايان معافيت‌هاي ۱۳ فرمانده طالبان از تحريم‌هاي سفر به خارج از كشور بود. در حالي كه روسيه و چين خواهان تمديد يك ساله معافيت اين مقام‌هاي طالبان بودند، اما دولت ايالات متحده امريكا و متحدان غربي‌اش اصرار داشتند كه به دليل محدوديت‌هايي كه طالبان براي تحصيل زنان ايجاد كرده است، فقط معافيت ۶ مقام فقط براي سفر به دوحه تمديد شود و ۷ مقام ديگر طالبان به فهرست منع سفر بازگردند. خرداد‌ماه امسال شوراي امنيت سازمان ملل متحد معافيت فرماندهان طالبان از تحريم سفر را تمديد كرده‌بود، اما دو وزير حوزه آموزش طالبان را به دليل منع كردن دختران از شركت در كلاس‌هاي درس مجددا در فهرست تحريم سفر قرار داد. سعيد احمد شادي خيل، معاون سرپرست وزارت آموزش و عبدالباقي بصير اول شاه، سرپرست وزارت آموزش عالي گروه شبه‌نظامي طالبان دو مقامي بودند كه خرداد‌ماه به فهرست تحريم سفر بازگشتند.
اختلاف نظر ميان ديپلمات‌هاي غربي با ديپلمات‌هاي چين و روسيه باعث شد كه شوراي امنيت از رسيدن به يك موضع واحد براي تمديد معافيت ۱۳ فرمانده طالبان باز بماند تا اين ۱۳ فرد مجددا به فهرست تحريم‌هاي بين‌المللي بازگردند. به گزارش الجزيره يك ديپلمات آگاه از مذاكرات شوراي امنيت گفته است كه چين و روسيه يك پيشنهاد جايگزين براي راضي كردن امريكا و متحدانش ارايه داده‌بودند كه بر اساس آن معافيت اين ۱۳ فرمانده طالبان براي ۹۰ روز به صورت محدود تمديد شود و فقط اجازه سفر به چين، روسيه، قطر و كشورهاي منطقه داشته‌باشند، اما اين پيشنهاد هم توسط امريكا و متحدان غربي‌اش رد شد. روسيه و چين استدلال مي‌كردند كه معافيت مقام‌هاي طالبان از منع سفر به خارج از كشور از هر زمان ديگر واجب‌تر است.
ايرلند، بريتانيا و فرانسه از موضع امريكا براي لغو معافيت فرماندهان طالبان حمايت كردند و استدلال مي‌كردند در شرايطي كه حاكميت طالبان نتوانسته است تعهداتش را در مورد زنان، تشكيل دولت فراگير و موضوع‌هاي ديگر عملي كند، ادامه معافيت ۱۳ فرمانده طالبان عاقلانه نيست. عمر صمد، سفير پيشين افغانستان در فرانسه و كانادا به الجزيره مي‌گويد كه در شرايط كنوني تعامل با طالبان براي كمك به مردم افغانستان ضروري است. اين ديپلمات پيشين افغان معتقد است: «روسيه و چين نه تنها مي‌خواستند كه اين معافيت‌ها را تمديد كنند، بلكه معتقد بودند اين معافيت‌ها بايد شامل تعداد بيشتري از آنها شود، اما كشورهاي ديگر مخالف حذف اين افراد از فهرست منع سفر بودند، چرا كه معتقدند طالبان به تعهداتش عمل نكرده است.»
سخنگوي هيات چين در سازمان ملل متحد درگزارش گفته است: موضع غرب در ارتباط به ممنوعيت سفر طالبان، به حقوق بشر آسيب مي‌رساند. به گفته مقام‌هاي چيني، اين معافيت «بيش از هر وقت ديگر واجب است.» نماينده چين افزوده كه اگر همه اعضاي شوراي امنيت حذف معافيت را مي‌خواهند «معلوم است كه آنها اصلا درسي از گذشته نگرفته‌اند.» ظاهرا اشاره اين ديپلمات چيني به حضور ۲۰ساله غرب و خروج امريكا از افغانستان است.
پيشنهاد جديد امريكا
بعد از ظهر جمعه ديپلمات‌هاي حاضر در سازمان ملل متحد خبر دادند كه ايالات متحده امريكا پيشنهاد جديدي داده است كه ۷ فرمانده طالبان در فهرست منع سفر باقي بمانند، اما ۶ نفر ديگر بدون محدوديت جغرافيايي براي ۹۰ روز از تحريم سفر معاف شوند. گفته مي‌شود كه روسيه و چين در حال بررسي اين پيشنهاد هستند. نماينده دايم افغانستان در سازمان ملل متحد مي‌گويد كه احتمال مي‌رود به جاي ۱۳ نفر معافيت سفر شمار كمتري از مقام‌هاي امارت اسلامي [حكومت خودخوانده گروه شبه‌نظامي طالبان در افغانستان] روز دوشنبه تمديد شود. نصير احمد فايق، نماينده دايم افغانستان در سازمان ملل متحد گفته است: «پيشنهاد نهايي براي توافق اعضا پخش شده است و در صورتي‌كه مخالفت يا ملاحظه‌اي نباشد، روز دوشنبه تصويب خواهد شد. جزييات بيشتر اين پيشنهاد روز دوشنبه معلوم خواهد شد. امكان تمديد معافيت سفر تمام ۱۳ نفر مورد اختلاف است و شايد تعداد كمتر تمديد شوند.»
واكنش طالبان به عدم تمديد معافيت
از تحريم سفر
عبدالقهار بلخي، سخنگوي وزارت خارجه طالبان در رشته توييتي نگاشته است كه شوراي امنيت سازمان ملل نبايد از گزينه تحريم به عنوان ابزار فشار استفاده كند. وي افزوده است كه اگر سفر مقام‌هاي امارت اسلامي ممنوع شود، اين امر ميان افغانستان و جهان فاصله ايجاد خواهد كرد. وي با انتشار پيامي در توييتر نوشت: «در موافقتنامه دوحه توافق شده كه همه تعزيرات از رهبران امارت اسلامي برطرف مي‌شود. بنابراين، اين توافق بايد به‌گونه كامل عملي شود.» در اين توييت همچنان آمده است كه اگر معافيت سفر مقام‌هاي طالبان تمديد نشود، گفت‌وگوها و تعامل سياسي به انزوا سوق داده خواهد شد و نياز است جلو لغو معافيت‌ها گرفته شود. وزارت خارجه طالبان همچنان از اعضاي شوراي امنيت سازمان ملل مي‌خواهد كه نگذارند ميان اين گروه و جهان فاصله ايجاد شود؛ زيرا به گفته طالبان اين كار به نفع هيچ طرف سياسي نيست. در برابر جبهه مقاومت ملي، طالبان را به نقض گسترده حقوق بشر متهم كرده و ممنوعيت سفر اعضاي طالبان را خواست مردم افغانستان مي‌داند. به گفته اين جبهه، عادي‌سازي روابط برخي كشورها با طالبان، زمينه گسترش تروريسم بين‌المللي را فراهم مي‌سازد. صبغت‌الله احمدي، سخنگوي جبهه مقاومت ملي پيش از اين در صحبت با روزنامه ۸صبح افغانستان گفته بود: «ما مي‌بينيم برخي كشورها در تلاش تعامل نزديك با طالبان و عادي نشان دادن چهره طالبان هستند. بسيار زود اينها به اشتباه‌شان پي مي‌برند كه افغانستان تحت سلطه طالبان، بستر امن تروريستان منطقه‌اي و بين‌المللي است.»
مخالفت سازمان‌هاي حقوق بشري
حامي تمديد معافيت تحريمي
ديد‌بان حقوق بشر در ماه مارس سال جاري ميلادي خواستار لغو معافيت سفر مقام‌هاي طالبان شده بود. هدر بار، مسوول بخش زنان اين سازمان گفته است: «دولت‌ها بايد از پايان دادن به معافيت‌هاي ممنوعيت سفرهاي برخي رهبران ارشد طالبان، حمايت كنند.» اين مقام ديد‌بان حقوق بشر تاكيد كرده بود كه اعضاي شوراي امنيت «بايد از نشست‌هايي كه سبب ايجاد اعتباردهي براي رهبران طالبان مي‌شود، خودداري كنند.»
موسسه صلح و زنان دانشگاه «جورج تاون» و چند سازمان ديگر امريكايي، چهار روز پيش پيشنهاداتي را به كاخ سفيد و وزارت خارجه امريكا فرستادند. اين نهادها از مقام‌هاي امريكايي خواسته‌اند كه وضعيت زنان و دختران افغانستان را جزو تعامل ايالات متحده با طالبان كنند. اين سازمان‌ها از وضعيت وخيم زنان در افغانستان ابراز نگراني كرده و گفته‌اند كه وضع محدوديت بر سفرهاي مقام‌هاي طالبان تا زماني ادامه پيدا كند كه اين گروه به سياست‌هاي تبعيض‌آميزش عليه زنان و دختران افغانستان تجديدنظر كنند.