ايران و ايالات متحده از داده‌ها و ستانده‌ها پيش از نهايي شدن متن توافق سخن مي‌گويند
آغاز زودهنگام جنگ روايت‌ها
سارا معصومي
ايران و 1+4 معطل پاسخ ايالات متحده امريكا براي احياي برجام مانده‌اند. بيش از يك هفته از روزي كه تهران پاسخ خود به متن انريكه مورا، معاون مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا را داد، مي‌گذرد. متني كه جوزپ بورل، مسوول سياست خارجي اين اتحاديه آن را معقول خوانده است. در توصيف چرايي تعلل امريكا در پاسخگويي به متن پيشنهادي ايران دلايل بسياري در چند روز اخير مطرح شده است. تحركات ضدبرجامي رژيم اسراييل كه در زنجيره‌اي از گفت‌وگوهاي مقام‌هاي اين رژيم با همتاهاي اروپايي و امريكايي نمود يافته به علاوه انتقادهاي همراه با تهديد جمهوري‌خواهان از چند و چون متن توافق - كه البته هنوز نهايي نشده - از دلايل اصلي تعلل دولت جو بايدن در پاسخگويي به متن ايران به حساب مي‌آيد. روز دوشنبه ناصر كنعاني، سخنگوي وزارت خارجه با انتقاد شديد از تعلل ايالات متحده در پاسخگويي به متن ايران تاكيد كرد كه اين مساله نشان‌دهنده مسووليت‌پذيري ايران در پاسخگويي به متن پيشنهادي انريكه مورا در بازه زماني مشخص به منظور تسريع روند حصول توافق است. به گفته سخنگوي وزارت خارجه ايران اين دولت جو بايدن است كه عملا روند مذاكرات را وارد فاز فرسايشي كرده است. ساعاتي پس از انتشار اين سخنان ناصر كنعاني، همتاي امريكايي او ند پرايس در نشست خبري مشابه در واشنگتن به اين اظهارات پاسخ داده و گفت به محضي كه رايزني‌هاي داخلي ما تكميل شود، به پاسخ ايران به پيشنهاد اتحاديه اروپا، پاسخ خواهيم داد.
براساس ترجمه خبرگزاري فارس، ند پرايس كه در كنفرانس خبري وزارت امور خارجه صحبت مي‌كرد، افزود: «ما در سريع‌ترين زمان ممكن تلاش خواهيم كرد تا پاسخ مناسبي به ايران بدهيم. اين فرآيندي است كه مي‌خواهيم اطمينان يابيم كه با دقت و توجه به جزيياتي كه براي موضوعي به مهمي اين ضروري بوده، انجام داده‌ايم. من مي‌توانم تضمين دهم كه حتي يك روز بيش از زمان لازم براي ارايه پاسخ به اتحاديه اروپا، وقت را از دست ندهيم. پاسخ ايران با نظرات متعددي همراه بوده است. اين نيازمند زمان بيشتر براي مرور آنها و مشخص كردن پاسخ‌مان است. ما به‌طور جدي در حال مرور پاسخ ايران هستيم. هنوز موضوعات برجسته‌اي باقي مانده كه بايد حل شوند. برخي شكاف‌ها بايد برطرف شوند.»
همزمان با اين سخنان ندپرايس، وبگاه شبكه خبري بلومبرگ هم به نقل از جوزپ بورل نوشته: ديپلمات‌ها ممكن است در هفته جاري (تا يكشنبه هفته آينده بر اساس تقويم ايران) براي رايزني درباره گام‌هاي بعدي در وين ديدار كنند. ند پرايس در بخش‌هاي ديگري از سخنانش با اشاره به اينكه امروز توافق بيش از دو هفته قبل در دسترس است، گفت كه نتيجه رايزني‌هاي جاري مشخص نيست، چراكه برخي مسائل حل نشده باقي مانده‌اند. سخنگوي وزارت خارجه امريكا در ادامه سخنانش ادعا كرد آنچه او عقب‌نشيني ايران از برخي خواسته‌هايش خوانده باعث اميدواري امريكا شده است. به گفته اين مقام امريكايي، ايران در متن ارايه كرده به اتحاديه اروپا درخواست حذف نام سپاه از ليست گروه‌هاي به اصطلاح تروريستي امريكا را قرار نداده است. به گزارش «اعتماد»، روايت مقام‌هاي ايراني متفاوت است و تاكيد دارند كه اساسا اين مطالبه ايران هيچ‌گاه در مجموعه خطوط قرمز مذاكراتي قرار نداشته است. ايالات متحده قرار گرفتن نام سپاه در اين ليست را غيرمرتبط با تعهدات برجامي امريكا مي‌داند، اما تهران پيش از اين اعلام كرده بود كه تمام تحريم‌ها و محدوديت‌هايي كه پس از خروج امريكا از برجام در سال 2018 بر ايران تحميل شده بود بايد برداشته شود.
«ميخاييل اوليانوف»، نماينده روسيه در سازمان‌هاي بين‌المللي مستقر در وين پس از سخنان ندپرايس در صفحه توييتر خود نوشت: «هر زمان كه مذاكرات به نتيجه‌گيري نزديك شده، امريكا مشكل‌زايي كرده است. ايالات متحده معتقد است كه برخي مسائل باقيمانده در مذاكرات وين هنوز وجود دارد و به زمان بيشتري نياز دارد تا موضع خود را در مورد آنها توضيح دهد. اين [رفتار] به يك الگو تبديل شده است؛ به محض اينكه به خط پايان نزديك مي‌شويم، مشكلات جديدي [از نظر امريكا] ظاهر مي‌شود.» اين ديپلمات روس در پايان تاكيد كرد كه اين رفتار امريكا، دليلي براي بدبين شدن به نتيجه‌بخش بودن مذاكرات وين نيست.
به گزارش «اعتماد»، سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه نيز روز گذشته در نشست خبري با همتاي سوري در مسكو درباره مذاكرات احياي برجام گفت: موضع ايالات متحده هنوز مشخص نيست. ايران پاسخ خود را داده و اكنون توپ در زمين امريكاست.
لاوروف همچنين تاكيد كرد كه نسخه آخر پيشنهادها براي احياي برجام مورد تاييد مسكو است.
گره همچنان كور اختلاف ايران با آژانس
رسانه امريكايي سي‌ان‌ان در تازه‌ترين گزارش درباره وضعيت مذاكرات احياي برجام با پوشش سخنان ند پرايس مينويسد: ايالات متحده با توجه به كاهش زمان گريز هسته‌اي ايران خواهان بازگشت سريع همه اعضاي اوليه برجام به اين توافق است. يك مقام دولت جو بايدن در اين باره مي‌گويد كه به اعتقاد كاخ سفيد ادامه نگه داشتن توافق در اغما مي‌تواند زمان گريز هسته‌اي ايران را به چند ماه كاهش دهد. اريك برور از كارشناسان حوزه خلع سلاح در اين باره مي‌گويد: در حال حاضر در جايگاهي قرار داريم كه ايران مي‌تواند در يك بازه زماني چند روزه تا چند هفته به نقطه خطرناك در اختيار داشتن مواد لازم براي توليد بمب برسد. اگر بتوانيم اين بازه زماني را تحت تاثير احياي برجام قرار بدهيم بسيار بهتر خواهد بود. به نظر من افزايش بازه زماني گريز هسته‌اي ايران به شش ماه كافي خواهد بود. در اين صورت اگر ايران به سمت توليد مواد لازم براي توليد بمب حركت كند جامعه جهاني فرصت لازم را در اختيار خواهد داشت كه ابتدا با توسل به ديپلماسي آن را حل و فصل كند. البته اگر در اين مسير ديپلماسي شكست بخورد بحث و بررسي گزينه نظامي روي ميز قرار مي‌گيرد.
هنري رم، معاون رييس گروه تحقيقاتي اوراسيا در اين باره به سي‌ان‌ان مي‌گويد: حتي اگر توافق حاصل شود هم ايران به توسعه فعاليت‌هاي هسته‌اي خود تا روز آغاز رسمي روند بازگشت به تعهدات برجامي ادامه خواهد داد. در پروسه احياي برجام است كه از ايران خواسته خواهد شد تا در مسير بازگشت به اجراي تعهدات هسته‌اي، توليد برخي مواد را متوقف، برخي مواد را صادر كرده يا به نوعي رقيق كند و برخي ماشين‌هاي سانتريفيوژ را هم از چرخه كار خارج كند.
به گزارش «اعتماد»، مقام‌هاي غربي در حالي از لزوم افزايش زمان گريز هسته‌اي ايران سخن مي‌گويند كه تهران به تمام تعهدات خود در قالب عضو معاهده منع تكثير تسليحات هسته‌اي عمل كرده و همچنين ذيل برجام به يكي از سرسخت‌ترين نظام‌هاي بازرسي هسته‌اي هم تن داده است. تهران ادعاها درباره ابعاد نظامي برنامه هسته‌اي خود را در دو دهه اخير همواره رد كرده و فتواي رهبري نيز در منع توليد، تكثير، نگهداري و استفاده از بمب اتم نيز وجود دارد.
به گزارش سي‌ان‌ان، هنري رم در ادامه در پاسخ به اين پرسش كه مهم‌ترين چالش‌هاي باقيمانده در مسير احياي برجام چيست؟ پاسخ داد: تضمين‌هاي اقتصادي كه ايران مطالبه مي‌كند و همچنين اختلاف ميان ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در خصوص برخي فعاليت‌ها و مواد هسته‌اي اعلام نشده در ايران در قالب تعهدات پادماني اين كشور قابل طرح است.
رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي روز دوشنبه در گفت‌وگو با سي‌ان‌ان تاكيد كرد كه پرونده اختلاف‌هاي پادماني ايران با اين نهاد زماني بسته مي‌شود كه به قول او، تهران پاسخ ضروري به شمول اينكه مبدا و مقصد مواد هسته‌اي يافته شده در مكان‌هاي اعلام نشده كجا بوده را ارايه كند. تهران مي‌گويد كه در قالب توافق پيشين با آژانس به اين پرسش‌ها پاسخ داده اما آژانس آنها را قانع‌كننده نمي‌داند.
هنري رم در اين باره به سي‌ان‌ان مي‌گويد كه در متن پيشنهادي انريكه مورا به تهران و واشنگتن مساله ضرورت حل و فصل پرونده اختلاف‌هاي پادماني ميان ايران و آژانس با ادبيات خاصي گنجانده شده بود و ايراني‌ها با اينكه رسما اين بخش را تاييد نكرده‌اند، اما به آن اعتراضي هم نداشتند كه نشانه خوبي است. هرچند كه برجام و مساله اختلاف‌هاي پادماني ايران دو مساله مجزا هستند، اما در حقيقت به هم پيوند خورده‌اند. ايراني‌ها به خوبي مي‌دانندكه اجراي برجام به خوبي در راستاي منافع آنها پيش نمي‌رود اگر كه اين پرونده اختلاف‌هاي پادماني باز بماند.
تغيير مداوم فاصله با احياي برجام
فارن پاليسي نيز در گزارشي درباره روند مذاكرات وين نوشت: توافق هسته‌اي ايران چند اينچ نزديك‌تر شد. پس از چند ماه قرار گرفتن همه در يك مسير اشتباه، توافق براي احياي برجام نزديك‌تر از هميشه به نظر مي‌رسد، چراكه ظاهرا ايران و امريكا توانسته‌اند به موارد اختلافي بيشتري پايان بدهند. مواردي كه در 16 ماه گذشته حصول توافق را غيرممكن كرده بود. هرچند كه ايالات متحده هنوز به متن پيشنهادي ايران پاسخ نداده، اما مجموع اظهارنظرهاي مقام‌هاي امريكايي از مثبت بودن فضا حكايت دارد. سخنگوي شوراي امنيت ملي امريكا مي‌گويد كه هر گزارشي درباره اينكه امريكا امتيازهاي ويژه‌اي به ايران براي بازگشت به برجام داده نادرست است. به گزارش «اعتماد» در چند روز اخير، برخي متن‌هاي غيررسمي در فضاي مجازي با عنوان جزييات توافق احياي برجام منتشر شده كه در آنها صرفا به ستانده‌هاي ايران اشاره و با واكنش مخالفان برجام در تل آويو و واشنگتن روبه‌رو شد.
فارن پاليسي در ادامه اين گزارش مينويسد: جوزپ بورل، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا روز دوشنبه با اشاره به اينكه توپ در زمين امريكاست ابراز اميدواري كرد كه امريكا زودتر به اين متن پاسخ بدهد. جو بايدن پيش از آنكه با ارسال پاسخ به متن تهران، مشت خود را باز كند با متحدان اروپايي امريكا يعني فرانسه، بريتانيا و آلمان گفت‌وگو و رايزني تلفني داشت. از سوي ديگر امريكا بايد به دغدغه‌هاي اسراييل هم در اين زمينه پاسخ بدهد و بر همين اساس مشاور امنيت ملي اين كشور با همتاي اسراييلي خود گفت‌وگو خواهد كرد. به نظر مي‌رسد كه در منطقه غرب آسيا هم كشورها خود را براي احياي برجام آماده مي‌كنند و مانند گذشته از احياي اين توافق واهمه ندارند. نشانه‌هاي اين ادعا را بايد در ازسرگيري رابطه ديپلماتيك عادي در سطح سفير ميان ايران و امارات متحده عربي پس از شش سال فراز و فرود در روابط دوجانبه دانست. همزمان در حالي كه ايالات متحده دهان خود را در پاسخ به پيشنهاد ايران بسته نگه داشته فضاي مثبت احياي برجام بر قيمت جهاني نفت اثر گذاشته و نمودارهاي قيمت روند نزولي را به اميد بازگشت نفت ايران به بازار نشان مي‌دهند. بسياري اميدوار هستند با احياي برجام نفت و گاز ايران بتواند تا حدودي جبران كمبود ناشي از جنگ اوكراين را بكند. فارن پاليسي در پايان به نقل از هنري رم مينويسد كه احتمال حصول توافق براي احياي برجام در سال 2022، چيزي حدود 35 تا 45 درصد است. همزمان برخي كارشناسان هم معتقدند كه تداوم اغماي برجام به دلايل متعدد به نفع ايران و طرف مقابل است، لذا مي‌توان گفت كه شايد در كوتاه‌مدت اين مذاكرات به اعلام آغاز روند رسمي احياي برجام منتهي نشود.
كنگره، اصلي‌ترين مانع احياي برجام
سايت هيل نزديك به كنگره ايالات متحده در يادداشتي درباره برجام مينويسد: جو بايدن از روزي كه به كاخ سفيد راه يافت، تلاش كرد به توافق هسته‌اي با ايران بازگردد. در چند ماه گذشته رسانه‌ها بارها و بارها اعلام كردند كه توافق براي احياي برجام در دسترس است. جدا از جزييات مذاكرات و اما و اگرها در چند ماه اخير تصور اينكه تهران از احياي برجام چه منافعي را دنبال مي‌كند سخت است، چراكه اين توافق آنچنان در عرصه سياسي امريكا گرفتار سياست‌زدگي شده كه هر رييس‌جمهور جمهوري‌خواه ديگري كه پس از جو بايدن سكان كاخ سفيد را در دست بگيرد احتمالا برجام را دوباره پاره خواهد كرد. نويسنده اين مطلب در ادامه به سختي‌هايي اشاره كرده كه احياي برجام در ساختار سياست داخلي امريكا با آن روبه‌رو است و تاكيد كرده كه بزرگ‌ترين مانع در مسير احياي برجام ايران نيست، بلكه كنگره امريكاست. نويسنده در انتها نوشته است كه با وجود همه اين مسير پرپيچ و خم واقعيت آن است كه گزينه بهتري از برجام وجود ندارد.
تكميل متن نهايي
توافق معطل جنگ روايت‌ها
به گزارش «اعتماد»، در حالي كه ايالات متحده تا غروب روز سه‌شنبه به وقت تهران پاسخ خود به متن پيشنهادي ايران را نداده بود به نظر مي‌رسد كه تهران و واشنگتن ورود زودهنگامي به مرحله جنگ روايت‌ها داشته‌اند. در چند روز اخير رسانه‌ها در ايران و ايالات متحده هر كدام روايت‌هاي متفاوتي از ستانده‌ها و داده‌ها در مسير احياي برجام منتشر كرده‌اند. در حالي كه متن توافق براي احياي برجام هنوز نهايي نشده و در چنين مذاكراتي تا زماني كه درباره همه چيز توافق نشود درباره هيچ چيز توافق نشده، روايت‌هاي متفاوت از اين متن مي‌تواند به تعلل هر كدام از طرفين در اعلام پذيرش آن يا تلاش آنها براي امتحان كردن شانس خود در گرفتن امتيازي بيشتر منتهي شود. بايد ديد كه آيا ايالات متحده پس از تعلل در پاسخ دادن به تهران و خريد زمان براي درز دادن روايت‌هاي خود از آنچه به دست آورده سرانجام مشت خود را به نفع زمان در مذاكرات احياي برجام باز مي‌كند يا خير.