سالگرد تاريخي ۹سپتامبر
صبا صراف
امسال صدمين سالگرد روز تاريخي و بزرگ براي شهر ازمير، نهم سپتامبر يا ۹ ايلول به زبان تركي است. يكي از مهم‌ترين روزها و نشان پيروزي براي شهر ازمير، اگرچه اين روز در سراسر تركيه جشن است اما يادبود اصلي و نشان قهرماني اصلي آن به شهر ازمير باز مي‌گردد.
دقيقا در تاريخ نهم سپتامبر ۱۹۲۲ ترك‌ها به رهبري مرد محبوب خود آتاتورك (به معني پدر ترك، نامي است كه براي مصطفي كمال رهبر جمهوري خود انتخاب كرده‌اند.) يوناني‌ها را از شهر ازمير در آخرين نقطه مبارزه به عقب راندند و سراسر اين مرز را در محاصره خود قرار دادند. پس اگرچه اين روز تاريخي همچنان با جنگ، درد، رنج و خون همراه بوده است اما شهر ازمير كه روزگاري دور با نام قديمي اسميرنا به يونان تعلق داشته است بعد از اين واقعه به‌طور كامل در اختيار تركيه قرار مي‌گيرد. براي تركيه اين روز جشن بزرگي است. در شهر ازمير دانشگاه دولتي هم وجود دارد كه به همين مناسبت دانشگاه دكوز ايلول يا نهم سپتامبر نام گرفته است وبه نوعي نماد تاريخ شهر هم هست.
بايد اعتراف كنم اولين تجربه من از اين روز با يك حس ترس و جنگ عجيبي شروع شد. هيچ ايده و اطلاعات خاصي تا به آن روز در مورد اين موضوع نشنيده بودم. البته شنيده بودم كه روزگاري جنگي سخت در اين شهر اتفاق افتاده و محاصره‌شدگان قبل از ترك شهر چنان آتشي بر پا كرده بودند كه تمام شهر و خانه‌ها در آتش مي‌سوزد، البته به جز نماد ساعت در ميدان اصلي شهر كه از ميان همه آن دود و آتش جان سالم به در مي‌برد و تا به امروز نماد مهم شهر ازمير همان برج كوتاه و نماي ساعت آن در مركز ميدان شهر منطقه كوناك هست. اما با جشن پيروزي اين رويداد مواجه نشده بودم ضمن اينكه اين داستان‌هاي بسيار تراژدي جنگ و دفاع ديگر بخش اصلي از فرهنگ تركيه به نظرم مي‌آيد. تا اينكه يك روز كه شايد حتي يك يا دو روز قبل از نهم سپتامبر مشغول آشپزي بودم آن‌هم در خانه‌اي كه به تازگي اجاره و در آن نقل مكان كرده بودم. يعني در محله مورد علاقه خودم منطقه آلسانجاك كه يك‌باره صداي بسيار گوش‌خراشي از آسمان شنيدم. صداي وحشتناكي بود و با آنكه در زمان جنگ ايران و عراق خيلي خيلي كوچك بودم و به جز اينكه يك بار با مادرم براي رفتن از شهر محل زندگي‌مان اهواز به تهران سوار هواپيماي جنگي شدم هيچ چيز ديگري يادم نيست، اما فكر مي‌كنم كمي فوبيا يا ترس از صداي هواپيما در من هست. اين بود كه واقعا با شنيدن آن صداي گوش‌خراش بدنم لرزيد و بار دوم كه صدا آمد ديگر گفتم اينجا جنگ شده، با ترس هر چه دستم بود را ول كردم و به سمت پشت‌بام خانه دويدم تا ببينم چه خبر است. اين شد كه جت سياه و جنگي غول‌آسا را ديدم و خدا را شكر كه فقط چند ثانيه بعد از من يكي از همسايه‌هايم هم آمد وقتي ديدمش سريع به سمتش دويدم كه ديدم خيلي خوشحال است و با لذت به آسمان خيره شده، فهميدم كه بايد با موضوع كنار بيايم و مثل همه كه از پنجره‌ها كله‌ها را بيرون آورده‌اند از نمايش لذت ببرم. مدتي بعد هم همسايه ديگري بالاي پشت بام آمد كه فكر كنم براي بار دوم بود مي‌ديدمش. بسيار خوش‌تيپ به نظرم آمد و موهاي مشكي از پشت بسته شده و حركت يا ژست‌هاي مودبانه‌اش باعث شد تا تمركزم كمي از صدا و شرايط اطراف كم شود. آن روز سرم به تماشاي مانور هوايي با همسايه‌ها گرم شد. رسمي كه درهمه ۴ سالي كه در آن ساختمان زندگي كردم پابرجا ماند. به آن ساختمان به نام صاحبخانه آن مي‌گفتيم «خانه انور بي».
اگرچه اين روزها از اولين تجربه ۹ سپتامبري كه با آن مواجه شدم خنده‌ام مي‌گيرد و هر سال منتظر نمايش فوق‌العاده آن هستم. متاسفانه كوويد-۱۹ نمايش اين روز را به يك نمايش ساده پرواز جت‌ها در آسمان تبديل كرد. اما در سال‌هاي پيش از كوويد، ۹ سپتامبر نمايش باشكوهي از مانور‌هاي هوايي و جشن‌هاي بزرگي در شهر بود. به مدت يك هفته بسياري خواننده‌هاي بزرگ تركيه به شهر ازمير مي‌آمدند و به رايگان براي مردم ازمير مي‌خواندند. بهترين وقت براي ديدن كنسرت‌هاي بزرگ مجاني بود كه واقعا باشكوه در پارك بزرگ و قديمي شهر به اسم كولتور پارك يا پارك فرهنگ برگزار مي‌شوند. در مقابل يكي از درهاي پارك دستگاه‌هاي ورودي مشابه ورودي ايزبان يا مترو نصب مي‌شود و همه به اين شكل با زدن كارت حمل و نقل شهر به پارك وارد مي‌شوند و هزينه‌اي از كارت به اندازه قيمت يك بليت سفر درون شهري كم مي‌شود. به وقت نمايش هوايي هم چندساعتي قبل از غروب آفتاب مردم به سمت كوردن مي‌روند و در پايان روز پرچم بلندي را كه از صبح دسته دسته با رفتن به زير آن در سراسر شهر چرخانده‌اند در آخرين نقطه يعني اسكله آلسانجاك مي‌بندند؛ سرود مي‌خوانند و مراسم تمام مي‌شود. در همه اين سال‌ها خانه انور بي به ما اين فرصت را داد تا از ديدن نمايش هوايي از بالا و در بهترين نقطه ديد لذت ببريم.حالا امسال ولي ديگر از پشت‌بام خانه قديمي خبري نيست اما بزرگ‌ترين جشن ۹ سپتامبر برقرار است. در كوردن از همين ۱۰ روز قبل يعني حتي زودتر از يك هفته سرود و پايكوبي شروع شده و در ميدان اصلي كوردن نه تنها بزرگ‌ترين استيج اين سال‌ها را برپا كرده‌اند بلكه در فاصله كمي از آن استيج موزيك ديگري نيزباپرده‌هاي بزرگ براي نمايش فيلم درست كرده‌اند. امسال صد‌سالگي اين جشن تاريخي شهر ازمير را از نزديك و كنار ساحل كوردن با شكوه هر چه بيشتر تماشا خواهيم كرد.