اوكراين در آستانه بازپس‌گيري دو شهر استراتژيك ايزيوم و كوپيانسك
كارزار ضد اطلاعاتي در جنوب
ضد حمله بزرگ در شرق
محمدحسين لطف‌الهي
خروج نيروهاي نظامي روسيه از برخي شهرهاي شرقي اوكراين و ادعاي نيروهاي اوكرايني مبني بر كارآمد بودن ضد حمله و آزادسازي بخش‌هايي از مناطق اشغال شده، در حالي مطرح مي‌شود كه تحليلگران غربي اين مجموعه اتفاقات را به عنوان «نشانه‌اي از تغيير آينده جنگ» ارزيابي مي‌كنند، اما مسكو تاكيد دارد كه عقب‌نشيني نيروهاي نظامي روسيه تاكتيكي و به منظور آماده‌سازي شرايط براي حمله دوباره به شهرهاي اوكرايني است.
ارتش اوكراين در روزهاي شنبه و يكشنبه توانست پيشروي‌هاي قابل توجهي در ميدان جنگ داشته باشد. عمده اين پيشروي‌ها در منطقه خاركي‌يف واقع در شمال شرق اوكراين بود و در حالي كه درگيري‌ها در اين منطقه همچنان ادامه دارد، روسيه در حال عقب‌نشيني از برخي شهرهاي مهم در اين منطقه است. وزارت دفاع بريتانيا در گزارش روزانه خود پيرامون وضعيت جبهه‌هاي جنگ در اوكراين نوشته است كه درگيري در اطراف دو شهر استراتژيك كوپيانسك و ايزيوم همچنان ادامه دارد.
نيويورك‌تايمز به استناد عكس‌هاي ماهواره‌اي پيشروي اوكرايني‌ها در روزهاي 10 و 11 سپتامبر را در شرق - نزديك به 50 كيلومتر - تخمين مي‌زند. به نوشته اين روزنامه، پيشروي نيروهاي اوكرايني كه براي سربازان روسي «غافلگيركننده» بوده باعث شده است كه روس‌ها در خطر محاصره شدن قرار بگيرند و تلاش كنند نيروهاي خود را از منطقه بيرون ببرند. اوكرايني‌ها همزمان با تلاش براي بازپس‌گيري ايزيوم، در شمال منطقه خاركي‌يف نيز در پي تدارك عملياتي به منظور آزادسازي كوپيانسك هستند. آزادسازي كوپيانسك از اين‌رو براي نيروهاي اوكرايني حايز اهميت است كه خطوط تداركاتي نيروهاي مسلح روسيه در منطقه دونباس از اين شهر عبور مي‌كند.
انستيتو مطالعات جنگ مستقر در واشنگتن پيش‌بيني كرده است كه ارتش اوكراين مي‌تواند طي 48 ساعت آينده و تا پيش از روز چهارشنبه ايزيوم را پس بگيرد. اين موسسه در گزارش روز 11 سپتامبر خود در توصيف وضعيت جبهه شرقي در اوكراين مي‌نويسد: «آزادسازي ايزيوم مهم‌ترين دستاورد نظامي اوكراين از زمان پيروزي در نبرد كي‌يف در ماه مارس خواهد بود. اين پيشروي وضعيت نيروهاي روس در جبهه شرقي را تضعيف مي‌كند.»
وزارت دفاع روسيه روز يكشنبه در بيانيه‌اي عقب‌نشيني نيروهاي اين كشور از مواضع متعددي در سراسر منطقه خاركي‌يف را تاييد كرد. در بيانيه وزارت دفاع روسيه آمده است: «در راستاي دستيابي به اهداف عمليات نظامي ويژه، تصميمي براي تجديد قواي نيروها در مناطق بالاكليا و ايزيوم براي تقويت تلاش‌ها به سوي دونتسك اتخاذ شده است.» وزارت دفاع روسيه اضافه كرد: «نيروهايي كه در منطقه مستقر شده‌اند طي سه روز گذشته در مناطق جمهوري خلق دونتسك مستقر شده‌اند.»
انستيتو مطالعات جنگ ادعاي روس‌ها در خصوص استفاده از واژه «تجديد قوا» به جاي «عقب‌نشيني» را مشابه ادعاهاي مسكو در زمان عقب‌نشيني از كي‌يف توصيف كرده و آن را واقعي نمي‌داند.
ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين روز گذشته در يك سخنراني تلويزيوني گفت: «در روزهاي اخير ما بهترين روي روس‌ها را مي‌بينيم؛ پشت‌سرشان را. در اوكراين هيچ جايي براي اشغالگران وجود ندارد.»
برخلاف پيشرفت‌هاي جدي اوكراين در جبهه شرقي، پيشروي آنها در جنوب محدود و كند بوده است. هدف اصلي نيروهاي اوكرايني در جنوب آزادسازي شهر خرسون - تنها مركز استاني كه از ابتداي جنگ روس‌ها موفق به تصرف آن شده‌اند - عنوان شده اما تاكنون پيشروي اوكرايني‌ها در راستاي دستيابي به اين هدف قابل توجه نبوده است.
عمليات ايذايي در جنوب؟
روزنامه گاردين در گزارشي اختصاصي نوشته است كه كارزار تبليغاتي گسترده‌اي كه پيرامون تصميم ارتش اوكراين براي انجام يك ضدحمله بزرگ در جنوب اين كشور بخشي از يك كارزار ضداطلاعاتي بوده تا توجه نيروهاي روسيه را از شرق به سوي جنوب معطوف كند. تاراس برزووتس، تحليلگر مسائل امنيت ملي اوكراين به اين روزنامه مي‌گويد: «اين كارزار موفق شد روسيه را قانع كند كه ضدحمله بزرگ در جنوب اتفاق خواهد افتاد. آنها نيرو و تجهيزات زيادي را از شرق به جنوب منتقل كردند و ناگهان با يك ضدحمله بزرگ در شرق رو‌به‌رو شدند. همين امر ترس و عقب‌نشيني آنها را باعث شد.» يك منبع نظامي به گاردين گفته است كه يك بخش اصلي اين كارزار جلوگيري از درز اطلاعات در خصوص آماده‌سازي نيروها براي ضدحمله در شرق است كه نتايج نشان از موفق بودن اين تلاش دارد.
جنگ پل‌ها در اطراف خرسون
در جبهه جنوب، هر چند پيشروي اوكرايني‌ها بسيار محدود (آزادسازي چند روستاي كوچك) و كند بوده اما شيوه جنگ در اين منطقه براي بسياري از تحليلگران جالب توجه است. اندرو كرامر، خبرنگار امريكايي مستقر در اين منطقه در توصيف آن نوشته است كه روس‌ها براي جلوگيري از پيشروي نيروهاي اوكرايني پل‌هاي مواصلاتي را خراب مي‌كنند، اوكرايني‌ها براي ادامه پيشروي در كمتر از يك روز پل‌هاي موقت مي‌سازند و بعد اوكرايني‌ها براي جلوگيري از عقب‌نشيني، ممانعت از رسيدن تداركات و همچنين محاصره روس‌ها، پل‌هاي پشت سر آنان را هدف قرار مي‌دهند و روس‌ها تلاش مي‌كند كه پل بسازند. به نوشته او، اين مساله در منطقه خرسون و طي ضدحمله اخير اوكراين بارها و بارها تكرار شده است.
پايان جنگ؟ شايد وقتي ديگر
ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهوري اوكراين طي نشست سالانه «استراتژي اروپايي يالتا» (YES) عنوان داشت: «ما مي‌خواهيم به جنگ خاتمه دهيم، اما توانايي و شرايط ما تغيير كرده است. مردم ما نمي‌خواهند با تروريست‌ها مذاكره كنند. گرچه برخي مي‌توانند با تروريست‌ها ارتباط برقرار كنند، زيرا دست‌كم آنها مي‌دانند كه اين تروريست‌ها چه مي‌خواهند.» وي مدعي شد كه هيچ اطميناني وجود ندارد كه طرف روسي به وعده‌هايي كه مي‌دهد، عمل خواهد كرد. زلنسكي افزود: «من فكر مي‌كنم آنها به وعده‌هاي‌شان عمل نخواهند كرد. هيچ‌كس باور ندارد كه آنها به وعده‌هاي‌شان عمل خواهند كرد.» رييس‌جمهوري اوكراين در ادامه توضيح داد: «جهت راه‌اندازي ارتباط ديپلماتيك با روسيه، رهبران اين كشور بايد عزم سياسي خودشان را نشان دهند. آنها بايد رفتار كردن مانند تروريست‌ها را متوقف كنند. آنها بايد نشان دهند كه آماده برگرداندن سرزميني هستند كه متعلق به آنها نيست. سپس ما مي‌توانيم در خصوص مسائلي گفت‌وگو كنيم كه ممكن است منجر به اقدامات ديپلماتيك مشخصي شود.»
همزمان ايالات متحده و كشورهاي غربي نيز به حمايت از اوكراين براي ادامه جنگ ادامه مي‌دهند. معاون وزير دفاع اوكراين روز يكشنبه اعلام كرد كه كشورش منتظر يك محموله ديگر چند ميليون دلاري از مهمات سامانه راكتي «هايمارس» امريكاست. به گزارش اسپوتنيك، در بسته كمك‌هاي نظامي جديد امريكا براي اوكراين كه روز پنجشنبه با ارزش ۶۷۵ ميليون دلار اعلام شد، مهمات سامانه هايمارس هم به چشم مي‌خورد. پنتاگون اعلام كرد كه اين بيستمين باري است كه امريكا از ماه آگوست ۲۰۲۱، ذخيره انبارهاي خود را براي كمك به اين كشور اروپاي شرقي كاهش مي‌دهد. اولكسي رزنيكوف، معاون وزير دفاع اوكراين پس از يك نشست در پايگاه رامشتاين امريكا در آلمان گفت: در پايان ديدارمان يك بسته كمكي جديد با قيمت ۶۷۵ ميليون دلار اعلام شد. اين بسته شامل مهمات حياتي سامانه هايمارس مي‌شود. هايمارس مي‌تواند سامانه‌هاي راكتي چندگانه هدايت‌شونده (GMLRS) را شليك كند كه برد آن تا ۸۰ كيلومتر مي‌رسد. يك موشك تاكتيكي آرمي (ATACMS) با برد ۳۰۰ كيلومتر هم از هايمارس شليك مي‌شود. امريكا به اوكراين موشك‌هاي GMLRS را داده، اما كي‌يف اصرار دارد كه به ATACMS مجهز شود. از آغاز حمله روسيه به اوكراين در ۲۴ فوريه، امريكا حدود ۱۵.۲ ميليارد دلار بودجه نظامي در اختيار اوكراين قرار داده است.
خاموشي آخرين رآكتور فعال در زاپوريژيا
اوكراين روز يكشنبه از توقف فعاليت ششمين و آخرين رآكتور فعال در نيروگاه اتمي زاپوريژيا كه تحت اشغال نيروهاي روسيه قرار دارد، خبر داد. بر اساس بيانيه انرژواتم (Energoatom) اپراتور اوكرايني نيروگاه زاپوريژيا، واحد شماره ۶ اين نيروگاه از ساعت 3:41 روز يكشنبه (۱۱ سپتامبر) از مدار خارج و فعاليت آن در شبكه برق متوقف شده است. انرژواتم همچنين با تاكيد بر اينكه خاموشي سرد «ايمن‌ترين روش» است، اعلام كرد كه تداركات لازم براي خنك كردن اين رآكتور در حال انجام است. نيروگاه زاپوريژيا، پس از گلوله‌باران هفته گذشته آخرين منبع خارجي تامين برق را از دست داد و استفاده از تنها رآكتور فعال آن براي تامين انرژي مورد نياز سيستم‌هاي خنك‌كننده آغاز شد. اما از روز شنبه و با اتصال دوباره نيروگاه به خطوط برق كشور، نياز به فعاليت تنها رآكتور عملياتي اين نيروگاه براي تامين برق سيستم ايمني آن منتفي شد. اپراتور اوكرايني نيروگاه زاپوريژيا در بيانيه مطبوعاتي خود با اشاره به خطر بالاي وارد آمدن آسيب بيشتر به خطوط انتقال اين نيروگاه بار ديگر خواستار ايجاد منطقه غيرنظامي در اطراف آن شد.