سران كشورهاي سازمان همكاري شانگهاي، روز جمعه به نشست دو روزه خود پايان دادند
اجلاس كاملا آسيايي با ابعاد جهاني
شهاب شهسواري
اجلاس دو روزه سران سازمان همكاري شانگهاي، روز جمعه با اعلام امضاي يادداشت تعهدات جمهوري اسلامي ايران براي پيوستن به اين سازمان منطقه‌اي پايان يافت. نشست سمرقند كه با حضور سران ۹ كشور عضو سازمان همكاري شانگهاي به علاوه رهبران تركيه و جمهوري‌هاي بلاروس و آذربايجان برگزار شده بود، علاوه بر نشست سران، محل رايزني‌هاي گسترده دوجانبه ميان اعضا و شركاي گفت‌وگوي اين سازمان و امضاي توافق‌نامه‌ها و تفاهم‌نامه‌هاي متنوع ميان كشورها بود. حضور رييس‌جمهور چين كه براي نخستين‌بار در دو سال گذشته پا را از مرزهاي كشورش بيرون گذاشته بود، در كنار روساي جمهور روسيه، ايران و تركيه و نخست‌وزيران هند و پاكستان، اين نشست كاملا آسيايي را بسيار پر اهميت كرده‌بود. از جمله حواشي نشست سران سازمان همكاري شانگهاي، غيبت ايران و چين از ضيافت شام پنجشنبه شب سران بود. به نوشته رسانه‌هاي پكن دليل عدم حضور رييس‌جمهور چين را رعايت پروتكل‌هاي مبارزه با بيماري كرونا در اين كشور اعلام كرده است. شي جين‌پينگ، رييس‌جمهور چين، بيش از دو سال بود كه به دليل شيوع جهاني بيماري كرونا به هيچ سفر خارجي نرفته بود و اين سفر به ازبكستان، نخستين سفر خارجي او محسوب مي‌شد. در برابر جمهوري اسلامي ايران دليل عدم شركت سيد ابراهيم رييسي، رييس‌جمهور اسلامي ايران در اين ضيافت را رسما اعلام نكرده است، هر چند كه معمولا دليل چنين تصميمي سرو مشروبات الكلي در ضيافت است كه با پروتكل‌هاي رسمي جمهوري اسلامي ايران در تضاد است. يكي از موضوع‌هايي كه سايه سنگيني بر نشست امسال سران سازمان همكاري شانگهاي انداخته بود، موضوع تجاوز نظامي روسيه به اوكراين بود. اين موضوع در ديدارهاي دوجانبه نخست‌وزير هند و رييس‌جمهور چين با ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه مورد اشاره قرار گرفت. وزير خارجه امريكا، آنتوني بلينكن روز جمعه در واكنش به اظهارات مقام‌هاي چين و هند در مورد جنگ اوكراين گفته‌بود: «من فكر مي‌كنم آنچه شما از چين و هند مي‌شنويد، بازتاب نگراني‌هاي جهان نسبت به تاثيرات جنگ روسيه در اوكراين و مردم اين كشور است.» آثار جنگ اوكراين، همچنين در بيانيه پاياني اجلاس هم جلوه مي‌كرد، جايي كه سران كشورهاي عضو در مورد ضرورت حفاظت از امنيت غذايي جهان و ايجاد بازار شفاف انرژي سخن گفته شده است.
شي جين‌پينگ: جلوي انقلاب‌هاي رنگي را بگيريم
رييس‌جمهور چين روز جمعه از اعضاي سازمان همكاري شانگهاي خواست تا با يكديگر براي جلوگيري از اقدام كشورهاي خارجي در راه‌اندازي «انقلاب‌هاي رنگي» در كشورهاي‌شان حمايت كنند. شي جين‌پينگ در سخنراني خود در اجلاس سمرقند تاكيد كرد كه كشورهاي عضو بايد از تلاش‌هاي يكديگر براي تقويت منافع امنيتي و توسعه‌اي يكديگر حمايت كنند. رييس‌جمهور چين تاكيد كرد كه پكن در طول پنج سال آينده ۲۰۰۰ نيروي امنيتي را در كشورهاي عضو سازمان براي مبارزه با تروريسم آموزش خواهد داد. شي جين‌پينگ از همه اعضا خواسته است كه به ابتكار چين تحت عنوان «ابتكار امنيت جهاني» بپيوندند؛ براساس اين سند پيشنهاد شده توسط چين، هيچ‌يك از كشورهاي جهان نبايد امنيت خود را به بهاي نقض امنيت ديگران تامين كنند.
مودي به پوتين: زمانه، زمانه جنگ نيست
نارندرا مودي، نخست‌وزير هند روز جمعه در حاشيه نشست سران كشورهاي عضو سازمان همكاري شانگهاي در شهر سمرقند واقع در ازبكستان خطاب به ولاديمير پوتين، رييس‌جمهوري روسيه گفت: «مي‌دانم كه عصر امروز، عصر جنگ نيست و من در اين خصوص با شما به صورت تلفني گفت‌وگو كرده‌ام.» به گزارش ايسنا، پوتين در پاسخ به نخست‌وزير هند گفت: «من نگراني‌ها و موضع شما را نسبت به درگيري اوكراين مي‌دانم. ما هرچه زودتر به اين درگيري خاتمه مي‌دهيم.» براساس گزارش اسپوتنيك، ولاديمير پوتين در ادامه اظهار كرد: «ما هر كاري خواهيم كرد تا اطمينان حاصل كنيم كه اين درگيري هرچه زودتر تمام خواهد شد... با اين حال، كي‌يف از مذاكرات خودداري مي‌كند... دولت اوكراين قصد دارد از طريق جنگ به اهداف خود برسد.» رييس‌جمهوري روسيه روز جمعه از نخست‌وزير هند براي سفر به روسيه دعوت به عمل آورد و افزود كه اين دو كشور بايد روند سفر بدون رواديد را افزايش دهند. مودي به نوبه خود خواستار يافتن راه‌حل‌هايي براي مسائل مربوط به «امنيت جهاني غذا و سوخت» شد.
پوتين: نگراني‌هاي پكن را در مورد اوكراين درك مي‌كنم
ولاديمير پوتين، روز پنجشنبه در حاشيه اجلاس سران سازمان همكاري شانگهاي (SCO) در سمرقند در ديدار با شي جين‌پينگ تصريح كرد: «تلاش‌ها براي ايجاد دنياي تك قطبي اخيرا شكلي كاملا زشت به خود گرفته است و براي اكثريت قريب به اتفاق كشورهاي روي كره زمين كاملا غيرقابل قبول است.» به گزارش ايرنا، پوتين در گفت‌وگو با همتاي چيني همچنين گفت روسيه اقدامات تحريك‌آميز امريكا و گوش به فرمان‌هايش در تنگه تايوان را محكوم مي‌كند. وي گفت: «از موضع متوازن چين در قبال بحران اوكراين قدرداني مي‌كنيم، نگراني‌ها در اين رابطه را درك مي‌كنيم اما موضع خود را تشريح خواهيم كرد.» وي تصريح كرد: «در پايان سال ۲۰۲۲، مي‌توان انتظار داشت كه گردش تجاري بين دو كشور ركورددار شود. پيش از اين مسكو و پكن براي خود موظف بودند كه اين رقم را به ۲۰۰ ميليارد دلار برسانند و به زودي اين هدف محقق خواهد شد.»شي جين پينگ نيز به نوبه خود گفت كه جهان با «تغييرات عظيم بي‌سابقه در تاريخ» مواجه است. به گفته وي، جمهوري خلق چين و همكاران روسي آن آماده هستند تا «نمونه‌اي از يك قدرت جهاني مسوول را ارايه دهند و نقشي پيشرو در آوردن چنين دنيايي كه به سرعت در حال تغيير است در مسير توسعه پايدار و مثبت ايفا كنند.»
خط لوله جديد براي انتقال گاز روسيه به پاكستان
ولاديمير پوتين، رييس‌جمهوري روسيه در نشستي با شهباز شريف، نخست‌وزير پاكستان در حاشيه نشست سازمان همكاري شانگهاي در سمرقند گفت: «ما پاكستان را به عنوان يكي از شركاي اصلي‌مان در جنوب شرق آسيا و به‌طور كلي در آسيا مي‌بينيم. روابط ميان كشورهاي ما به شيوه‌اي كاملا مثبت در حال توسعه است و ما بسيار خرسند و راضي هستيم.» الكساندر نوواك، معاون نخست‌وزير روسيه گفت: «پوتين و شهباز شريف در اين نشست درباره ساخت يك خط لوله گازي نيز در بين ديگر مسائل صحبت كردند.» وي افزود: «اين رهبران درباره ساخت خط لوله گازي روسيه- قزاقستان- ازبكستان-افغانستان- پاكستان صحبت كردند. بدون شك ضمانت‌هاي امنيتي نيز مد نظر قرار گرفتند. اين رهبران به نهادهاي مربوطه دستور بررسي ساخت اين خط لوله گازي را دادند.» نوواك تصريح كرد: «اين دو رهبر درباره همكاري‌هاي روسيه و پاكستان در بخش اقتصاد و انرژي نيز تبادل نظر كردند.»
بيانيه پاياني نشست بيست‌ودوم سران شانگهاي
۹ عضو سازمان همكاري شانگهاي، روز جمعه و در پايان اجلاس دوروزه خود در شهر سمرقند ازبكستان، بيانيه‌اي را امضا كردند. به گزارش اسپوتنيك، براساس اين بيانيه، سازمان همكاري شانگهاي يك فهرست مشترك از سازمان‌هاي تروريستي، جدايي‌طلب و افراطي تهيه مي‌كند. بر اساس اعلاميه سمرقند كشورهاي عضو سازمان همكاري شانگهاي قصد دارند فهرست واحدي از سازمان‌هاي تروريستي، جدايي طلب و افراطي تهيه كنند. طبق قوانين ملي خود و براساس اجماع، كشورهاي عضو تلاش خواهند كرد تا اصول و رويكردهاي مشتركي را براي تشكيل فهرست واحدي از سازمان‌هاي تروريستي، جدايي‌طلب و تروريستي كه فعاليت آنها در قلمرو كشورهاي عضو سازمان همكاري شانگهاي ممنوع است، ارايه دهند.در بيانيه پاياني اين نشست، ضمن ابراز رضايت از پذيرش وضعيت شريك گفت‌وگو از طرف كشورهاي بحرين، مالديو، امارات متحده عربي و ميانمار، خبر از امضاي يادداشت تفاهم از سوي مصر، عربستان سعودي و قطر به عنوان شريك گفت‌وگوي اين سازمان داده‌شده است. در بخشي از بيانيه پاياني اجلاس سمرقند، به وضعيت افغانستان، به عنوان يكي از اعضاي ناظر سازمان همكاري شانگهاي اشاره شده است. در اين اعلاميه آمده است: «كشورهاي عضو ايجاد يك حكومت فراگير در افغانستان با مشاركت نمايندگان همه گروه‌هاي قومي، مذهبي و سياسي جامعه افغانستان را بسيار مهم مي‌دانند.» اين سند افزوده است كه سازمان همكاري شانگهاي از تشكيل افغانستان به عنوان يك كشور مستقل، بي‌طرف، متحد و صلح‌آميز، عاري از تروريسم، جنگ و مواد مخدر حمايت مي‌كند.در بيانيه پاياني نشست سران شانگهاي، تلويحا اشاره‌هايي به آثار جنگ اوكراين در حوزه امنيت غذايي و امنيت انرژي در جهان شده است. در اين بيانيه تاكيد شده است: «سازمان همكاري شانگهاي (SCO) آماده همكاري با ساير كشورها براي تضمين امنيت غذايي در سطح منطقه‌اي و جهاني است. ما آمادگي خود را براي ادامه همكاري مشترك با ساير كشورها براي تضمين امنيت غذايي در سطوح منطقه‌اي و جهاني ابراز مي‌كنيم.» در اين سند همچنين آمده است: «ما از كشورهاي جهان مي‌خواهيم كه مشتركا يك بازار انرژي بين‌المللي باز، شفاف و كارآمد ايجاد كنند، موانع تجاري را كاهش دهند، از نوسانات بيش از حد در قيمت‌هاي جهاني انرژي اجتناب كنند، بازار بين‌المللي انرژي سالم، باثبات و پايدار را حفظ كنند.» سران سازمان همكاري شانگهاي همچنين بر لزوم احترام و تضمين حق امنيت انرژي همه كشورها و حق استفاده مردم از خدمات صنعت انرژي تاكيد كردند و افزودند كه دستيابي به امنيت انرژي مبناي تضمين توسعه اقتصادي، اجتماعي، ثبات، امنيت ملي و رفاه همه كشورهاي جهان است. علاوه بر اين، آنها خواستار تشكيل يك سيستم مديريت منصفانه جهاني منابع انرژي و كمك به كشورهاي نيازمند هستند. رهبران كشورهاي سازمان همكاري شانگهاي بر تمايل خود براي رشد تجارت متقابل تاكيد كردند.
درگيري نظامي بين دو عضو سازمان
همكاري شانگهاي
در حالي كه سادير جبارف، رييس‌جمهور قرقيزستان و امامعلي رحمان، رييس‌جمهور تاجيكستان براي شركت در اجلاس سازمان همكاري شانگهاي در سمرقند ازبكستان حضور داشتند، درگيري‌هاي مرزي بين اين دو جمهوري همسايه ۲۴ كشته بر جا گذاشت. هر دو كشور، طرف مقابل را به آغاز درگيري‌هاي مرزي در مناطق مورد مناقشه دو كشور، متهم مي‌كنند. روز جمعه، مرزداري قرقيزستان با صدور بيانيه‌اي اعلام كرد كه همچنان با «حملات تاجيكستان» مقابله خواهد كرد. طرف تاجيك هم با صدور بيانيه‌اي اعلام كرد كه گلوله‌باران از سمت قرقيزستان ادامه دارد. وزارت بهداشت قرقيزستان اعلام كرده است كه بر اثر درگيري‌ها، ۲۴ شهروند اين كشور كشته و ۸۷ نفر ديگر مجروح شده‌اند. بر اساس گزارش اينترفكس روسيه به نقل از وزارت حوادث اضطراري قرقيزستان، ۱۳۶ هزار شهروند از مناطق درگيري‌ها تخليه شده‌اند. اين درگيري‌ها در شرايطي آغاز شد كه صبح جمعه، سادير جبارف و امامعلي رحمان، روساي جمهوري دو كشور در ديدار با يكديگر توافق كرده‌بودند نيروهاي خود را از منطقه مورد مناقشه عقب بكشند و به آتش‌بس پايبند باشند. درگيري‌ها در بادكند قرقيزستان كه بخشي از سرزمين اين كشور از سه جهت در محاصره تاجيكستان است و منطقه واروخ تاجيكستان از زمان استقلال اين دو كشور جريان داشته است، سال پيش دو كشور تا آستانه جنگ با يكديگر پيش رفتند. مرزهاي پيچيده اين بخش از آسياي ميانه و تركيب قوميتي منطقه، بارها باعث شعله‌ور شدن درگيري‌ها ميان دو كشور شده است.
ضرورت اجراي برجام در بيانيه پاياني اجلاس سمرقند
سران كشورهاي عضو سازمان همكاري شانگهاي، در بيانيه پاياني بيست‌ودومين نشست سران اين سازمان، به توافق هسته‌اي ايران و قدرت‌هاي جهاني هم اشاره كردند. در بيانيه سمرقند كه به تاييد سران سازمان همكاري شانگهاي رسيد بر ضرورت اجراي كامل و موثر برجام از سوي همه طرف‌ها تاكيد شده است. در بيانيه سمرقند آمده است: «كشورهاي عضو بر اجراي مستمر برنامه جامع اقدام مشترك در خصوص برنامه هسته‌اي ايران منطبق با قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت سازمان ملل تاكيد دارند. اعضا از طرف‌ها مي‌خواهند به تعهدات‌شان در راستاي اجراي كامل و موثر برجام پايبند باشند.»