نصف سال گذشت و سرمايه مردم در بورس آب شد
بازگشت بورس به اول سال!
گروه اقتصادي
روز گذشته شهريور جهنمي براي سهامداران بازار سرمايه به پايان رسيد، آن‌هم با ريزش بيش از 11 هزار واحدي شاخص كل بورس. در شرايطي كه آمارهاي بانك مركزي نشان مي‌دهد نقدينگي در مرداد ماه به رشد خود ادامه داده و حتي پول پرقدرت هم در اين مدت همچنان چاپ شده، اما از ظواهر پيداست كه اين نقدينگي سرگردان هر جايي كه برود، به بازار سرمايه نرفته و نمي‌رود.
بررسي‌ها نشان مي‌دهد در حالي كه 6 ماه از سال 1401 مي‌گذرد؛ به جز دو ماهه نخست سال بقيه ماه‌ها حال و روز بورس مساعد نبود. آن‌گونه كه آمارها نشان مي‌دهد در ۱۱۸ روز كاري بورس تهران، ۵۷ روز (معادل ۴۸درصد) نماگر اصلي تالار شيشه‌اي رشد كرده و در مقابل در ۶۱ روز معاملاتي (معادل ۵۲درصد)، شاخص كل سهام با عقبگرد روزانه مواجه شد، ضمن آنكه ميانگين روزانه نوسان اين نماگر در ۶ ماهي كه گذشت حدود ۰.۶درصد برآورد مي‌شود.
اتفاقي كه در 6 ماهه گذشته افتاده به اين معناست كه تمام رشدي كه شاخص كل بورس تهران در سال جاري تجربه كرده بود، از دست رفته است.
وعده‌هايي كه آقاي وزير هنگام راي اعتماد داد
اين در حالي است كه درست يك سال پيش در چنين روزهايي، احسان خاندوزي وزير امور اقتصادي و دارايي برنامه‌هاي خود را به مجلس ارايه مي‌كرد تا بتواند وزير شود. او در برنامه‌هاي خود، نگاهي ويژه نيز به مقوله بازار سرمايه داشت. او در مجلس «وعده ايجاد تجربه مثبت براي سهامداران خرد» داده و گفته بود: «براي سهامداران خرد تجربه مثبتي ايجاد مي‌كنيم تا افزايش نقش بازار سرمايه را داشته باشيم، بنگاه‌هاي خوب و خوشنامي در صف عرضه اوليه قرار دارند كه مي‌توانند كمك‌كننده باشند، همچنين به تخلفات گذشته‌اي كه در بازار بورس صورت گرفت رسيدگي خواهيم كرد و مشوق‌هايي براي تازه‌واردان بازار سرمايه قرار مي‌دهيم.» وي در بخش دفاع از برنامه‌هاي بورسي خود در جلسه علني مجلس شوراي اسلامي يكي ديگر از اهداف و برنامه‌هاي خود را بازگرداندن اعتماد به بازار سرمايه براي تامين مالي توسعه اقتصادي و احياي اعتماد از دست رفته مردم به اين بازار عنوان كرد.
خاندوزي در گفت‌وگويي كه خرداد سال ۱۳۹۹ با روزنامه دنياي اقتصاد داشت نيز تاكيد كرده بود: «بايد به دنبال استفاده از ادامه فرصت رونق بازار سرمايه براي كمك به بخش‌هاي توليد بود. او در مقام نماينده مجلس گفته بود: انگيزه ما اين است كه اين رونق ادامه پيدا كند، اما منتفعان آن بايد بخش‌هاي توليدي باشند و رونق بازار سرمايه بايد كمكي براي رونق توليد و اشتغال كشور باشد.» حالا يك سال گذشته و مجموعه وزارت اقتصاد بيشتر از پاسخگويي مستقيم به موضوع افت شاخص بورس، به دنبال مكانيزم «جوابيه نويسي» رفته و تلاش كرده‌اند تا از اين راه پاسخ رسانه‌هاي منتقد ارايه شود. اما چه اتفاقي افتاد تا بازار سهام كه در روزهاي ابتدايي سال رو به صعود گذاشته بود، تغيير مسير داد و حالا به نقطه شروع سال بازگردد؟ كارشناسان اين حوزه بر اين باورند كه در شرايط فعلي ميان عرضه و تقاضا در بازار تعادلي وجود ندارد و حجم نقدينگي كه مهم‌ترين شاخصه بازار شناخته مي‌شود، پايين است و در چنين حالتي روندي آرام را در بازار سهام تجربه مي‌كنيم كه عمده بازار نيز حركت چنداني نخواهد داشت، همچنين موضوع ابهام برجام در تمام بازارهاي مالي ديده مي‌شود و حتي در بازار سكه و ارز شاهد آن رونق سابق نيستيم اما در بازار سهام اين ابهام مربوط به سهم مي‌شود.
دو راهي برجام و ابهامات پيش رو
حسن ايزدي، كارشناس بازار سرمايه در واكنش به عقبگرد بورس و اينكه شاخص‌ها در اين مدت رشد چنداني نداشتند بر اين باور است كه اين افت تنها به عملكرد شركت‌هاي بورسي برنمي‌گردد و به عوامل بسيار ديگري وابسته است كه يكسري از آنها مربوط به عوامل سيستماتيك مي‌شود كه مي‌تواند براي بازار سرمايه منجر به ريسك شود، ضمن آنكه در بازار سهام به دليل دوراهي برجام و ابهامات ناشي از آن سهامداران با ترديد مواجه هستند و خريد خود را به تعويق انداخته‌اند.
اين كارشناس بازار سرمايه در ادامه به «اعتماد» گفت: از ارديبهشت ماه تاكنون هر روز اخباري در مورد مذاكرات برجام مطرح مي‌شد اما باز هم مي‌بينيم كه اين مذاكرات متوقف شده است و همچنان در هاله‌اي از ابهام قرار گرفته است و هيچ كس نمي‌تواند ارزيابي دقيقي از اين مذاكرات براي اقتصاد كشور داشته باشد. در مورد بازار سرمايه هم بايد گفت به دليل آنكه بخش عمده شركت‌ها محصولات صادراتي را ارايه مي‌كنند، تاثير دلار در اين بخش مثبت است و از سوي ديگر برجام هم با بالا بردن اميد و شانس سرمايه‌گذاري خارجي بورس را تقويت مي‌كند.
ناامني در سرمايه‌گذاري افزايش يافته است
او ادامه داد: در حالي كه يك روز از اميد براي نهايي شدن مذاكرات خبر مي‌دهند روز ديگر اعلام مي‌كنند پاسخ امريكا آمده است و ايران هم پاسخ مي‌دهد و همه اين اخبار باعث ايجاد ناامني براي اقتصاد و سرمايه‌گذاران مي‌شود و اغلب تصميمات هم مبتني بر ابهام است و هيچ سرمايه‌گذار و سهامداري هم قادر نيست تصميم درستي براي آينده خود بگيرد.
اين كارشناس بازار سرمايه با بيان اينكه مردم براي سرمايه‌گذاري در بورس ترديد دارند، تصريح كرد: ابهاماتي كه در حوزه سياسي كشور به وجود آمده است سرمايه‌گذاران و سهامداران را هم سردرگم كرده و متاسفانه دولت هم در اين شرايط سخت يك تصميم منطقي نمي‌گيرد تا همه مردم از سردرگمي خارج شوند.
بازار سرمايه از عدم اطمينان رنج مي‌برد
اين كارشناس بورس افزود: اينكه مردم ندانند در آينده وضعيت دلار در كشور و قيمت‌ها چه خواهد شد يا وضعيت صادرات به چه صورت است و آيا مي‌توان شركت‌هايي كه بسياري از لوازم يدكي و لوازم مصرفي‌شان از خارج تامين مي‌شود را پابرجا نگه دارند يا خير و سودآوري شركت‌ها به كدام سو خواهد رفت... از جمله مواردي است كه نياز به شفاف‌سازي دارد. طبيعتا بازار سرمايه از اين عدم اطمينان و ابهام رنج مي‌برد و تاثير مي‌پذيرد.
سوءمديريت يا ابهامات برجامي؟
ايزدي در پاسخ به اين پرسش كه چند درصد از افت شاخص‌هاي بورس مربوط به ترديدهاي برجامي و چند درصد ديگر مربوط به سوءمديريت‌ها در اين بازار مي‌شود؟ خاطرنشان كرد: به اعتقاد بنده حدود 70درصد از اين ريزش‌ها حاصل عدم اطمينان مربوط به موضوعات سياسي و عدم اعلام نتيجه نهايي برجام و ابهامات در اين حوزه است و حدود 30درصد ديگر مربوط به سوءمديريت‌ها در اين بازار مي‌شود.
اين كارشناس بازار سرمايه در ادامه خاطرنشان كرد: البته دفاعي كه مديران بورسي از عملكرد خودشان دارند هم به ابهام در مذاكرات برجام برمي‌گردد و اعلام مي‌كنند كه همين موضوع باعث شده كه نتوانند تصميمات درستي بگيرند اما باز هم مردم معتقدند اين مديران نبايد براي فرار از مسووليت خود موضوع برجام را مطرح كنند و نبايد تصميماتي اتخاذ كنند كه به ضرر بازار باشد.
نظارتي بر بازار نيست
ايزدي تصريح كرد: هر چند نمي‌توان برخي از تخلفات شركت‌هايي نظير فولاد مباركه را هم كتمان كرد كه متاسفانه تنها مربوط به اين شركت نمي‌شود و در ساير شركت‌ها هم وجود دارد و در كنار آن در گزارشاتي كه از بانك‌ها مي‌آيد هم باعث تشنج در جو بازار شده است و وضعيت بازار سرمايه هم هر روز بدتر از روز قبل مي‌شود و نظارت‌ها هم بسيار كم شده است در غير اين صورت نبايد شاهد اختلاس‌هايي مانند فولاد مباركه مي‌شديم، ضمن آنكه تلاشي هم نمي‌شود تا اين وضعيت بهبود يابد.
اين كارشناس بازار سرمايه درخصوص قيمت‌هاي جهاني و تاثير آن بر بورس نيز تصريح كرد: تا زماني كه ما به بازارهاي جهاني وصل نشويم طبعا قيمت‌هاي جهاني هم چندان بر بورس ايران تاثيرگذار نيست و به واسطه اين تحريم‌ها مي‌بايست بسياري از كالاها را هم با قيمت پايين‌تري بفروشيم و هم با هزينه بالاتري وارد بازار كنيم كه روي بورس هم اثرگذار است.
ايزدي تصريح كرد: تا زماني كه بورس ايران به بازارهاي جهاني متصل نشود موضوعات مربوط به بازارهاي جهاني و تاثير آن بر بورس ايران چندان درست نيست به عنوان نمونه اگر قيمت كالايي نظير مس در بازارهاي جهاني در حال افزايش است ما نبايد انتظار آن را داشته باشيم كه اين محصول در بازار ايران هم در حال رشد باشد، چراكه ما ارتباطي با دنيا نداريم و بسياري از افرادي هم كه بازارهاي خارجي را تحريم مي‌كنند دست نگه داشته‌اند تا وضعيت بازار داخلي را ارزيابي كنند و همه به نوعي سردرگم شده‌اند.