پوتين سند الحاق چهار منطقه اشغالي اوكراين به روسيه را امضا كرد
كُمدي رسمي‌سازي اشغال
محمدحسين لطف‌الهي
با نگاهي به الحاق بخش‌هايي از خاك اوكراين به روسيه، تهديد مسكو به استفاده از تسليحات هسته‌اي، بسيج نيروها و ارسال تعداد زيادي از جوانان روس به جبهه‌هاي جنگ و جنگ انرژي روسيه با كشورهاي غربي، مي‌توان ادعا كرد ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه هر زمان كه خود را در گوشه رينگ احساس كند، سعي خواهد كرد پاسخي تندتر از آنچه طرف مقابل انتظارش را دارد، ارايه كند تا خود را از زير فشارها برهاند.
مسوولان محلي وابسته به روسيه روز پنجشنبه نتايج نهايي «همه‌پرسي الحاق به خاك روسيه» را در چهار منطقه دونتسك، لوهانسك، زاپروژيا و خرسون واقع در خاك اوكراين اعلام كردند و در فاصله كوتاهي پس از اين اعلام نتايج، ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه روز جمعه رسما از الحاق اين مناطق به خاك روسيه خبر داد؛ اقدامي كه شرايط را براي پايان جنگ پيچيده‌تر مي‌كند. بر اساس گزارش خبرگزاري تاس، مسوول كميته راي‌گيري در خرسون روز چهارشنبه اعلام كرد كه بيش از 87 درصد مشاركت‌كنندگان در «همه‌پرسي» به الحاق به روسيه راي داده‌اند. در لوهانسك مقامهاي محلي اعلام كردند كه 98.4 درصد از راي‌دهندگان حامي پيوستن به روسيه هستند. در زاپروژيا اين رقم به 93.1 درصد مي‌رسد و در دونتسك 99.2 درصد از افرادي كه پاي صندوق‌هاي راي رفته‌اند راي خود را به نفع الحاق به خاك روسيه به صندوق انداخته‌اند.
چرا روسيه به برگزاري همه‌پرسي دروغين روي آورد؟
نشريه آتلانتيك درباره نتايج «همه‌پرسي‌ها» مي‌نويسد: «آنچه در جنوب شرق و شرق اوكراين اتفاق افتاد را نبايد همه‌پرسي خواند، چراكه وقتي گروهي سرباز با اسلحه در خانه شما را مي‌كوبند و از شما مي‌خواهند زماني كه شما را زيرنظر دارند، نظر خود را روي برگه راي بنويسيد نمي‌توان آنچه اتفاق مي‌افتد را انتخابات يا همه‌پرسي توصيف كرد. موضوع رازآلود در اين همه‌پرسي اصرار عجيب روس‌ها روي خيره‌كننده نشان دادن اين پيروزي با ارقامي است كه نمونه آن در انتخابات ديگر ديده نمي‌شود. اعدادي نظير 99 درصد، 98 درصد، 93 درصد و 87 درصد.» اين مناطق حدودا 18 درصد از خاك اوكراين را تشكيل مي‌دهند.
برايان كلاوس، تحليلگري كه سال‌هاي روي موضوع تقلب در انتخابات مطالعه كرده معتقد است اين نتايج براي مشروع‌سازي الحاق اين مناطق به خاك روسيه در مجامع بين‌المللي اين‌گونه اغراق شده منتشر نشده‌اند، بلكه ولاديمير پوتين مي‌خواهد پيامي مشخص را به مخاطب داخلي منتقل كند: «من براي سال‌ها درباره انتخابات مطالعه كرده‌ام. يك تفاوت حرفه‌اي‌ها و آماتورها اين است كه آماتورها معمولا به سوي استفاده از اين استراتژي پيش مي‌روند كه پيروزي بايد آنقدر بزرگ باشد كه ديگران نتوانند آن را زير سوال ببرند. در انتخابات سال 2002 در عراق، حتي يك راي عليه صدام ديكتاتور وقت اين كشور شمرده نشد. در نمونه‌اي ديگر، در انتخابات سال 1927 در ليبريا، در حالي كه فقط 15 هزار نفر براي شركت در انتخابات ثبت‌نام كرده بودند، 240 هزار راي به نفع ديكتاتور وقت شمرده شد. از اين انتخابات به عنوان بدترين تقلب در تاريخ انتخابات جهان نام برده مي‌شود.» او مي‌نويسد: «حرفه‌اي‌ها معمولا روش متفاوتي را اتخاذ مي‌كنند. من و نيك چسمن در كتاب نحوه تقلب در انتخابات با افرادي كه سابقه اين كار را دارند، گفت‌وگو كرده‌ايم. آنها كه حرفه‌اي هستند عموما ترجيح مي‌دهند آرايي در حدود 60 الي 65 درصد را به نفع برنده ثبت كنند تا هم به اندازه كافي قاطع باشد و هم براي خارجي‌ها باورپذير به نظر آيد.»
برايان كلاوس باور دارد «با توجه به اين موضوع كه انتخابات در روسيه معمولا با اندكي تقلب و البته تقلب‌هاي هوشمندانه همراه است، نمي‌توان اعلام نتيجه 99 درصدي در همه‌پرسي ادعايي اخير را ناشي از جهل يا ساده‌لوحي مقامهاي روس دانست. قابل قبول‌ترين توضيح براي اين مساله اين است كه اساسا اين انتخابات براي ايجاد مشروعيت بين‌المللي يا فراهم ساختن پوشش سياسي در راستاي الحاق مناطقي از اوكراين به روسيه برگزار نشده بود. هر تلاشي براي رسيدن به اين اهداف در اولين مرحله شكست مي‌خورد و ولاديمير پوتين از قبل پذيرفته است كه از نظر بين‌المللي ديگر قادر به ترميم چهره خود نيست. اين انتخابات براي اينكه در داخل روسيه مورد استفاده قرار گيرند، طراحي شده بودند و حكومت روسيه تصميم دارد از آنها به عنوان راهي براي اثبات حقانيت دستگاه پروپاگانداي خود كه براي مدت‌ها اوكراين را يك كشور جعلي و دروغين معرفي مي‌كرد و تاكيد داشت مردم اوكراين در انتظار ورود نيروهاي روسيه هستند، استفاده كند.»
الكساندر ورشباو، سفير اسبق ايالات متحده در مسكو در اين باره به نيويوركر مي‌گويد: «روس‌ها كه نمي‌توانند نيروهاي نظامي اوكراين را متوقف كنند، نياز به يك پيروزي سياسي در داخل داشتند و اين انتخابات را با اين شيوه برگزار كردند تا آن را به عنوان يك پيروزي به مخاطب داخلي بفروشند.»
پوتين: كي‌يف به انتخاب مردم احترام بگذارد
روز جمعه (30 سپتامبر) مراسم امضاي توافقنامه‌هاي الحاق چهار منطقه دونتسك، لوهانسك، خرسون و زاپروژيا به روسيه با حضور ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه در تالار گئورگيوسكي كرملين با حضور نمايندگان پارلمان و ديگر مقامهاي ارشد روس برگزار شد. به گزارش خبرگزاري اسپوتنيك، ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه در اين مراسم به ايراد سخنراني پرداخت و اعلام كرد: «كي‌يف بايد به انتخاب مناطق خرسون، زاپروژيا و جمهوري‌هاي دونتسك و لوهانسك احترام بگذارد، فقط از اين راه مي‌توان به صلح رسيد.» او اعلام كرد: «ما از رژيم كي‌يف مي‌خواهيم فورا جنگ را متوقف كند و به ميز مذاكره بازگردد. روسيه براي مذاكره با اوكراين آماده است.» پوتين ادامه داد: «روسيه هرگز به مردم مناطق خرسون، زاپروژيا و جمهوري‌هاي دونتسك و لوهانسك خيانت نخواهد كرد. مردم در جمهوري‌هاي خلق دونتسك و لوهانسك و مناطق خرسون و زاپروژيا انتخاب روشن خود را انجام داده‌اند.»
پيش‌تر بسياري از مقامهاي بين‌المللي و سران كشورها اقدام روسيه در الحاق چهار منطقه دونتسك، لوهانسك، خرسون و زاپروژيا به روسيه را محكوم كرده بودند. آنتونيو گوترش، دبيركل سازمان ملل متحد در واكنش به برگزاري همه پرسي بر سر الحاق چهار منطقه دونتسك، لوهانسك، زاپروژيا و خرسون اوكراين به روسيه گفت: طرح روسيه براي الحاق اين چهار منطقه اوكراين به خاكش به منزله «تشديد خطرناك تنش» در جنگ در اوكراين است كه چشم‌انداز صلح را به خطر مي‌اندازد. گوترش به خبرنگاران در مقر سازمان ملل در نيويورك افزود: «هر گونه تصميم در راستاي پيشبرد طرح الحاق مناطق دونتسك، لوهانسك، خرسون و زاپروژياي اوكراين ارزش قانوني ندارد و مستحق محكوم شدن است.» جوزپ بورل، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا روز چهارشنبه در واكنش به برگزاري همه‌پرسي الحاق مناطق شرقي اوكراين به خاك روسيه و نتايج آن گفت: اتحاديه اروپا اين همه‌پرسي غيرقانوني و نتايج ساختگي آن را محكوم مي‌كند. بورل در ادامه افزود: نتايج همه‌پرسي روسيه در مناطق شرقي اوكراين بيانگر تعرض مجدد به حاكميت اين كشور و نقض مكرر حقوق بشر توسط روسيه است. شارل ميشل، رييس شوراي اروپا هم در واكنش به همه‌پرسي الحاق مناطق شرقي اوكراين به خاك روسيه گفت: «نتايج اين همه‌پرسي‌ها در اوكراين را به رسميت نمي‌شناسيم، چراكه نادرست و ساختگي است.»
ليز تراس، نخست‌وزير انگلستان، برگزاري همه‌پرسي در دونتسك، لوهانسك، خرسون و زاپروژيا مبني بر پيوستن به روسيه را «غيرقابل قبول» و «نقض مقررات بين‌المللي» دانست و گفت: «اجازه داده نمي‌شود كه ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه با توسل به زور مرزهاي بين‌المللي را تغيير دهد.» به گزارش دفتر نخست‌وزيري انگلستان، وي ادامه داد: «زمينه باخت پوتين در اين جنگ غيرقانوني را فراهم مي‌كنيم.»
جو بايدن، رييس‌جمهوري امريكا نيز در نشستي با حضور نمايندگان كشورهاي جزيره‌اي اقيانوس آرام، همه‌پرسي را كه توسط نيروهاي طرفدار روسيه در مناطقي از اوكراين برگزار شد، محكوم كرده و مدعي شد: نتايج اين همه‌پرسي توسط روسيه دستكاري شده است.
در ميدان جنگ چه مي‌گذرد؟
اعلام رسمي الحاق 18 درصد از خاك اوكراين به روسيه از سوي كاخ كرملين در حالي صورت مي‌گيرد كه در ميدان جنگ، اوكرايني‌ها در حال افزايش فشار براي بازپسگيري شهر استراتژيك ليمان در شرق هستند. يك مقام منصوب روسيه در منطقه دونتسك تاييد كرده است كه بخشي از نيروهاي نظامي روس در اين شهر در محاصره قرار گرفته‌اند. الكساندر پوشيلين، فرماندار منصوب روسيه در منطقه دونتسك روز جمعه در تلگرام نوشت: «بخش‌هايي از شهر ليمان در محاصره نيروهاي اوكرايني قرار دارد. جاده اسپاتوو تحت كنترل ماست، اما زير آتش شديد قرار دارد.» او همچنين تاييد كرد چند روستا در اطراف اين شهر در اختيار نيروهاي اوكرايني قرار گرفته است.
شهر ليمان در 160 كيلومتري جنوب شرقي خاركيف قرار دارد و براي ماه‌ها نيروهاي نظامي روسيه از اين شهر به عنوان يكي از مراكز اصلي لجستيكي خود بهره مي‌بردند.
موسسه مطالعات جنگ مستقر در واشنگتن در گزارش روزانه خود از جنگ اوكراين نوشته است كه تصرف شهر ليمان ضربه بزرگي به روسيه وارد خواهد كرد و مانع از نظم يافتن دوباره نيروهاي نظامي روسيه در اين منطقه خواهد شد. به نوشته اين موسسه، تصرف اين شهر به نيروهاي اوكرايني فرصت خواهد داد تا براي بازپسگيري مناطق غربي استان لوهانسك گام بردارند. موسسه مطالعات جنگ نوشته است با توجه به آتش توپخانه نيروهاي اوكرايني، نظاميان روس مسير امني براي عقب‌نشيني از جاده‌هاي منتهي به ليمان ندارند.
راب لي، تحليگر نظامي امريكايي مي‌گويد: بسيار غيرمحتمل به نظر مي‌رسد كه نظاميان روسي و نيروهاي تحت حمايت‌شان بتوانند بدون دادن تلفات قابل توجه از اين مهلكه جان سالم به در ببرند. ناظران معتقدند آزادسازي شهر ليمان براي مسكو ضربه‌اي سنگين خواهد بود، زيرا در اين صورت روسيه طي مدت كوتاهي دومين مسير مهم ارتباطي در منطقه را از دست مي‌دهد و انتقال تجهيزات، مهمات و نيرو براي نيروهاي اشغالگر بسيار دشوار خواهد شد.