تلاش رسانه‌هاي انگليسي براي تحت فشار قرار دادن فيفا
حذف ايران از جام جهاني؛ تهديد توخالي يا احتمال ممكن؟
گروه ورزش
بعد از اينكه رسانه‌هاي غربي گزارش دادند ايران به روسيه پهپاد انتحاري يا به قول خارجي‌ها «كاميكازه» مي‌فروشد تا اين كشور در جنگ مقابل اوكراين استفاده كند، بحث‌هايي در مورد تحريم ايران مطرح شد. تصور مردم ايران از تحريم‌ها مثل هميشه تحريم‌هاي اقتصادي يا افراد بود و كسي فكرش را نمي‌كرد به يك باره پاي تيم ملي فوتبال به اين مساله باز شود.
ادعاي غرب و تكذيب ايران
ادعاي ارسال پهپاد از طرف ايران به روسيه برمي‌گردد به چند ماه پيش. در واقع تير ماه بود كه رسانه‌هاي غربي اين خبر را منتشر كردند. در روز 20 تير 1401 جيك ساليوان، مشاور امنيت ملي امريكا گفت كه ايران صدها فروند پهپاد به روسيه مي‌فروشد و نيروهاي روسيه را براي استفاده و به كارگيري اين هواپيماهاي بدون سرنشين (UAV) آموزش خواهد داد تا روس‌ها در جنگ اوكراين از اين پهپادها به منظور جنگيدن با نيروهاي اوكرايني استفاده كنند.
يك روز بعد از اين ادعا ناصر كنعاني، سخنگوي وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران گفت: «سابقه همكاري جمهوري اسلامي ايران و روسيه در حوزه فناوري‌هاي نوين به پيش از آغاز جنگ در اوكراين برمي‌گردد.» خيلي‌ها اين اظهارنظر را به معناي تاييد ضمني فروش پهپاد از سوي ايران به روسيه دانستند.
در مرداد ماه واشنگتن‌پست به نقل از مقام‌هاي دولت بايدن كه نخواستند نام‌شان فاش شود، نوشت ايران يك محموله پهپاد براي روسيه ارسال كرده است كه اين محموله دست‌كم شامل دو نوع پهپاد، «مهاجر۶» و پهپادهاي سري «شاهد» بوده‌اند.
همان زمان اميرعبداللهيان، وزير امور خارجه جمهوري اسلامي در تماسي تلفني با دميترو كولبا، وزير خارجه اوكراين، با رد خبر ارسال پهپاد به روسيه اعلام كرده بود كه جمهوري اسلامي به هيچ‌يك از طرف‌هاي درگير جنگ كمك نمي‌كند. در چند ماه گذشته به صورت متناوب اتهام‌ها از سوي غرب و پاسخ از جانب ايران در رسانه‌ها منتشر شد تا اينكه از چند روز قبل اين ماجرا شكل پيچيده‌تري به خود گرفت. مقامات دولت اوكراين به صورت مستقيم ايران را خطاب قرار دادند. ميخاييلو پودولياك، مشاور دفتر رييس‌جمهوري اوكراين گفت كه ايران 2400 پهپاد انتحاري و مربياني از سپاه پاسداران براي آموزش كاربرد اين پهپادها به هدف تخريب زيرساخت‌هاي اوكراين را ارسال كرده است. مقامات اوكرايني اعلام كردند سلسله حملات موشكي و پهپادي روسيه با استفاده از پهپادهاي شاهد-136 ساخت ايران، ده‌ها شهر از جمله كي‌يف را در اوايل هفته جاري هدف قرار داده است. اوكراين چند روز پيش سطح روابط ديپلماتيك خود با ايران را كاهش داد. اوايل هفته ودانت پاتل معاون سخنگوي وزارت خارجه امريكا در جمع خبرنگاران مدعي شد ارسال پهپادهاي ايران به روسيه، نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت سازمان ملل متحد است. درنهايت مقامات اوكرايني كه سطح روابط ديپلماتيك خود با ايران را كاهش داده‌اند از اتحاديه اروپا و مجامع بين‌المللي خواستند ايران را تحريم كنند.
چهار روز قبل وزير امور خارجه ايران باز هم اين ادعاها را تكذيب كرد و گفت: «جمهوري اسلامي ايران به هيچ عنوان سلاح براي به‌كارگيري در جنگ اوكراين دراختيار هيچ طرفي قرار نداده و نخواهد داد.»
در عين حال روزنامه نيويورك تايمز همين ديروز مدعي شد ايران چند عضو سپاه پاسداران را براي كمك به روسيه جهت آموزش و برطرف كردن مشكلات مكانيكي پهپادها به يك پايگاه نظامي در كريمه فرستاده است.
تلگراف وارد مي‌شود
روز سه‌شنبه نشريه تلگراف انگليس برمبناي همين وقايع خبر داد كه فيفا با درخواست‌هايي براي كنار گذاشته شدن تيم ملي از جام جهاني مواجه شده است. اين براي نخستين‌بار بود كه پاي فوتبال ايران به صورت رسمي در جنگ روسيه با اوكراين باز شد.
نشريه تلگراف نوشت: «فيفا پس از استفاده روسيه از پهپادهاي كاميكازه ساخت ايران عليه اوكراين با درخواست‌هايي براي حذف ايران از جام جهاني چند هفته قبل از بازي افتتاحيه مقابل انگلستان مواجه شده است.» اين نشريه در ادامه نوشت: «كرس برايانت رييس بخش پارلماني گروه روسيه و وزير سابق امور خارجه به تلگراف اسپورت گفت كه هر كشوري از تهاجم پوتين حمايت نظامي كرده باشد بايد از ورزش جهان اخراج شود. او افزود، مقامات ورزشي در سراسر جهان و در هر رشته ورزشي بايد به دقت تعامل و حمايت ايران از پوتين در حمله غيرقانوني به اوكراين را مشاهده كنند.»
تلگراف در ادامه به وضعيت ورزش روسيه بعد از حمله نظامي پوتين به اوكراين اشاره كرد و نوشت: «فيفا و يوفا روسيه را در پي حمله پوتين به اوكراين از مرحله پلي آف جام جهاني و كل مسابقات اروپايي 2024 از فوتبال جهان بيرون كردند. بلاروس كه دولت آن از تهاجم حمايت كرده نيز مجبور شده تا اطلاع ثانوي بازي‌هاي خانگي خود را پشت درهاي بسته در يك كشور بي‌طرف انجام دهد.»
تلگراف در پايان يادآور شده: «اگر دخالت تهران ثابت شود ممكن است فيفا ورود كند. در حال حاضر ايران با تحريم‌هاي اتحاديه اروپا به دليل حملات پهپادهاي ايراني در هفته جاري مواجه است. فرانسه و آلمان كه هر دو طرف توافق هسته‌اي 2015 با ايران هستند به صراحت اعلام كرده‌اند كه معتقدند تحريم‌هاي جديد باتوجه به اينكه انتقال چنين تسليحاتي ناقض قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل است ضرورت دارد.» اين نشريه انگليسي درنهايت گزارش خود را با نگاهي به وضعيت داخلي اين روزهاي ايران به پايان برد و نوشت: «اعتراضات در ايران نيز كه پس از مرگ مهسا اميني آغاز شده بود در جريان است.»
سان پشت تلگراف
بعد از انتشار گزارش تلگراف ديگر رسانه‌هاي انگليسي هم وارد عمل شدند تا هر چه بيشتر فيفا را براي واكنش نشان دادن تحت فشار بگذارند.
نشريه سان برخلاف تلگراف تمركزش را روي اتفاقات يك ماه گذشته در ايران قرار داد و نوشت اين كشور بايد به دليل نقض حقوق بشر از جام جهاني كنار گذاشته شود. البته اين درخواست از سوي چند گروه حقوق بشري حتي پيش از شروع اعتراضات در ايران بابت مساله ورود زنان به استاديوم شكل گرفته بود اما گويا حالا آنها با دست پرتري سراغ فيفا رفتند.
سان نوشت: «تقاضا براي تحريم ايران پس از كشته شدن تعدادي از معترضين از جام جهاني شكل گرفته است. از فيفا خواسته شده كه ايران را تنها يك ماه قبل از بازي افتتاحيه در قطر از جام جهاني اخراج كند. اين در حالي است كه ايران با خشم جهاني براي ارسال سلاح به نيروهاي تحت هدايت ولاديمير پوتين در اوكراين مواجه شده است.» اين نشريه انگليسي ادعا كرد پهپادهاي كاميكازه كه روز دوشنبه به مناطق مسكوني كي‌يف برخورد كردند و دست‌كم هفت نفر را كشتند، از ايران آمده بودند. سان گزارش داد: «تاكنون بيش از 12000 نفر طومار حذف ايران از جام جهاني را امضا كرده‌اند.» اين رسانه در پايان با اشاره به گزارش جديد رويترز مدعي شد ايران قصد دارد موشك‌هاي بالستيك زمين به زمين نيز دراختيار روسيه قرار دهد تا عليه شهرها و مواضع نيروهاي اوكرايني استفاده شود.
تهديد چقدر جدي است؟
آيا ايران ممكن است از جام جهاني كنار گذاشته شود؟ اين سوالي است كه اين روزها در بين اهالي فوتبال دهان به دهان مي‌چرخد. خيلي‌ها اين را يك تهديد توخالي با بار سياسي مي‌دانند و براي اثبات اين اظهارنظر به جملات جاني اينفانتينو رييس فيفا در فروردين اشاره مي‌كنند. در آن مقطع برخي فشارها وجود داشت كه به خاطر اتفاقات ورزشگاه امام رضا تيم ملي ايران از جام جهاني كنار گذاشته شود كه اينفانتينو در پاسخ گفت: «لطفا شوخي را كنار بگذاريد.» اما در سمت مقابل برخي مي‌گويند اين‌بار ماجرا كاملا متفاوت است و چراكه نه؟ مگر نديديد روسيه چطور حذف شد؟ براي حذف تيم ملي ايران از جام جهاني بايد مقدماتي فراهم شود. اولين مقدمه اثبات ارسال پهپاد از سوي ايران به روسيه است. مقامات اوكرايني مي‌گويند شواهد كافي و محكمي دراختيار دارند كه پهپادهاي ايراني در جنگ عليه اوكراين استفاده شده‌اند. از واكنش مقامات سياسي اروپايي و امريكايي نيز به نظر مي‌رسد كه آنها اين مدارك را پذيرفته‌اند. با اين حال گويا برخي مقامات نظامي امريكا اعلام كرده‌اند هنوز مطمئن نيستند كه پهپادهاي موردنظر ساخت ايران باشند. روي بدنه پهپادهاي منفجر شده در اوكراين نام «گل شمعداني» درج شده در حالي كه پهپادهاي ايران چنين نامي ندارند. رسانه‌ها و مقامات اوكراين مي‌گويند اينها همان پهپادهاي ايران است كه در روسيه نشان آنها را عوض كرده‌اند. فعلا قرار است موضوع ارسال تسليحات ايران به روسيه در جلسه شوراي امنيت سازمان ملل مطرح شود.
مرحله بعدي پس از اثبات، اجماع جهاني است. اجماعي كه به نظر مي‌آيد به دست آمده. يعني لااقل امريكاي شمالي به اضافه اروپا و حتي بخشي از كشورهاي آسيايي موافق تحت فشار قرار دادن ايران هستند. اگر همه به نتيجه يكسان برسند آن وقت احتمالا بايد قطعنامه‌اي عليه ايران صادر شود.
نقطه عزيمت بعدي متقاعد كردن كميته اجرايي فيفاست كه سخت‌ترين مرحله به حساب مي‌آيد. در واقع فيفا چون يك نهاد مستقل است نمي‌توان آن را با قطعنامه‌هاي سازمان ملل يا درخواست دولت‌ها ملزم به انجام كاري كرد. هر تصميمي كه فيفا اتخاذ مي‌كند در هيات اجرايي اين نهاد بايد به تصويب برسد. يعني متقاضيان حذف ايران از جام جهاني علاوه بر اينكه بايد فيفا را براي پرداختن به چنين موضوعي قانع كنند بايد در همسو كردن هيات اجرايي هم موفق شوند كه كار بسيار سختي است.
اين كار معمولا از طريق فشار رسانه‌اي شكل مي‌گيرد. فشاري كه از چندي پيش آغاز شده و معلوم نيست آيا ادامه پيدا مي‌كند يا خير. رسانه‌هاي ورزشي و سياسي دنيا يك ماهي مي‌شود كه روي اتفاقات ايران فوكوس كرده‌اند و اخباري نظير برخورد با معترضان يا بازداشت ورزشكاران و مخصوصا فوتباليست‌ها را بازتاب مي‌دهند. نيويورك تايمز و گاردين و بيلد و تلگراف و سايرين دست‌كم يكي، دو بار به وقايع ايران واكنش نشان داده‌اند. اين واكنش از 48 ساعت پيش شدت بيشتري گرفته، درنهايت تهييج افكار عمومي مي‌تواند فيفا را وادار كند كه دست‌كم بيانيه‌اي در اين زمينه صادر كند.
عده‌اي معتقدند كه با توجه به اين پروسه طولاني و فاصله اندك تا جام جهاني چنين چيزي امكان‌پذير نيست. يعني تا اثبات شود پهپادها ساخت ايران بوده و فيفا بپذيرد كه مساله حذف ايران از جام جهاني را بررسي كند و هيات اجرايي متقاعد شود، جام جهاني تمام شده. با اين حال نبايد فراموش كرد كه اگر عزم سياسي جدي پشت اين مساله قرار بگيرد همه‌چيز خيلي سريع اتفاق مي‌افتد. روسيه روز 5 اسفند به اوكراين حمله كرد و در تاريخ 17 اسفند از پلي‌آف جام جهاني كنار گذاشته شد. يعني تمام پروسه‌اي كه در بالا گفته شد تنها در عرض كمتر از دو هفته به نتيجه رسيد. نبايد فراموش كرد كه فيفا امكان كنار گذاشتن يك تيم را درست در ميانه مسابقات را هم دارد چه برسد در روزهاي منتهي به شروع مسابقات.
نمونه مهم اين واكنش يوگسلاوي در سال 1992 است. در آن سال يوگسلاوي درگير جنگ بالكان بود و درحالي كه بازيكنان اين تيم در سوئد محل برگزاري مسابقات اردو زده بودند، در فاصله ده روز تا شروع مسابقات يوگسلاوي از جام ملت‌هاي اروپا اخراج و دانمارك جايگزين آنها شد. جالب اينكه دانمارك در همان سال فاتح مسابقات لقب گرفت. در آن سال قطعنامه 757 سازمان ملل با موضوع بوسني و هرزگوين باعث شد تمام نهادهاي ورزشي يوگسلاوي را از تمامي مسابقات كنار بگذارند.
ايران چه كار مي‌تواند بكند؟
جدا از اينكه مقامات وزارت امور خارجه تلاش مي‌كنند پاسخ اتهام‌ها عليه همكاري ايران با روسيه در جنگ اوكراين را بدهند كار ديگري نه مي‌توان انجام داد و نه نياز هست كه انجام شود. البته رييس فدراسيون فوتبال مي‌تواند روي استحكام روابطش با فيفا و كنفدراسيون‌هاي عضو و اعضاي كميته اجرايي فيفا تمركز بيشتري داشته باشد. در مجموع با تمام تفاسير احتمال ضعيفي وجود دارد كه ايران از جام جهاني قطر كنار گذاشته شود. ولي اگر چنين اتفاقي رخ بدهد دست‌كم تا زمان برگزاري مسابقات ديگر هيچ كاري نمي‌توان انجام داد. حتي شكايت به دادگاه حكميت ورزش هم بيشتر از آن چيزي طول مي‌كشد كه به درد كسي بخورد. خود كشور روسيه بعد از كنار گذاشته شدن از تمامي مسابقات ورزشي به دادگاه CAS شكايت كرد اما موفقيتي به دست نياورد.
آيا ايران ممكن است از جام جهاني كنار گذاشته شود؟ خيلي‌ها اين را يك تهديد توخالي با بار سياسي مي‌دانند و براي اثبات اين اظهارنظر به جملات جاني اينفانتينو رييس فيفا در فروردين اشاره مي‌كنند. در آن مقطع برخي فشارها وجود داشت كه به خاطر اتفاقات ورزشگاه امام رضا تيم ملي ايران از جام جهاني كنار گذاشته شود كه اينفانتينو در پاسخ گفت: «لطفا شوخي را كنار بگذاريد.» اما در سمت مقابل برخي مي‌گويند چراكه نه؟ مگر نديديد روسيه چطور حذف شد؟
در سال 1992 يوگسلاوي درگير جنگ بالكان بود و درحالي كه بازيكنان اين تيم در سوئد محل برگزاري مسابقات اردو زده بودند، در فاصله ده روز تا شروع مسابقات يوگسلاوي از جام ملت‌هاي اروپا اخراج و دانمارك جايگزين آنها شد. جالب اينكه دانمارك در همان سال فاتح مسابقات لقب گرفت. در آن سال قطعنامه 757 سازمان ملل با موضوع بوسني و هرزگوين باعث شد تمام نهادهاي ورزشي يوگسلاوي را از تمامي مسابقات كنار بگذارند.