همزمان با اعلام تحريم‌هاي جديد
مقام روس از گرفتاري ايران در شوراي امنيت ابراز خرسندي كرد
تحريم به نام ايران، ميدان جنگ به كام روسيه
شهاب شهسواري
جنجال‌ها در مورد ادعاي فروش پهپادهاي ايراني به روسيه همچنان ادامه دارد. در حالي كه تهران همچنان فروش هرگونه اسلحه به روسيه براي استفاده در تهاجم نظامي اين كشور عليه اوكراين را تكذيب مي‌كند، فرانسه، بريتانيا و ايالات متحده امريكا چهارشنبه شب تلاش كردند تا با ادعاي نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت سازمان ملل متحد، پرونده ايران را به شوراي امنيت ببرند. برخي تحليلگران معتقدند كه روسيه با استفاده علني از پهپادهايي كه شباهت زيادي با نمونه‌هاي ساخت ايران دارد، توانسته است به سادگي توجه‌ها را به وضعيت اجراي قطعنامه ۲۲۳۱ توسط ايران جلب و نظر جهانيان را دست‌كم در كوتاه‌مدت از جنايات اين كشور در تجاوز نظامي به اوكراين دور كند. در حالي كه روس‌ها با تكذيب نكردن محكم اين موضوع و حتي اصرار برخي رسانه‌هاي اين كشور مبني بر ايراني بودن اين پهپادها، فشار را بر ايران در جامعه بين‌المللي افزايش داده‌اند، يكي از مقام‌هاي ارشد روسيه در يك برنامه تلويزيوني علنا از تحريم‌هاي بيشتر ايران ابراز خرسندي كرده است و مي‌گويد كه اين تحريم‌ها فرصت‌هاي بيشتري براي فعاليت‌هاي روسيه در حوزه نفت و گاز ايران ايجاد مي‌كند.دولت‌هاي غربي مدعي هستند كه جمهوري اسلامي ايران با فروش پهپادهاي نظامي به روسيه، تعهدات خود را در قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت كه به عنوان پشتوانه قانوني برجام در اين شورا تصويب شده بود، نقض كرده است. بريتانيا، فرانسه و ايالات متحده امريكا چهارشنبه شب تلاش كردند با مطرح كردن ادعاهايي مرتبط با فروش پهپادهاي نظامي ايراني براي استفاده در تهاجم نظامي روسيه به اوكراين، ايران را به نقض قطعنامه ۲۲۳۱ متهم كنند. امير سعيد ايرواني، نماينده جمهوري اسلامي ايران با ارسال نامه‌اي به دبيركل سازمان ملل متحد و رييس شوراي امنيت، اين اتهام‌ها را بي‌پايه و اساس توصيف كرد. ايرواني در جمع خبرنگاران در سازمان ملل متحد گفته است كه «پشت... مرتبط ساختن ادعاهاي بي‌اساس عليه ايران در جنگ اوكراين با قطعنامه ۲۲۳۱ انگيزه‌هاي سياسي نهفته است.»وزارت خارجه جمهوري اسلامي ايران، بارها ادعاي ارسال تسليحات ايراني به روسيه براي استفاده در تجاوز نظامي اين كشور عليه اوكراين را تكذيب كرده است. در تازه‌ترين نمونه از اين اظهارات، حسين اميرعبداللهيان، وزير امورخارجه، چندي بعد از اعلام تحريم‌هاي جديد اتحاديه اروپا عليه ايران در گفت‌وگو با جوزپ بورل، نماينده عالي سياست خارجي اتحاديه اروپا تصريح كرد: «تحويل پهپاد به روسيه براي استفاده در جنگ با اوكراين را قويا رد مي‌كنيم.» اما اين تكذيب‌ها، براي طرف‌هاي غربي كافي به نظر نمي‌رسد. اتحاديه اروپا و ايالات متحده امريكا، مدعي هستند كه شواهد روشني از استفاده روسيه از پهپادهاي ايراني توسط روسيه دارند، اوكراين علاوه بر نمايش قطعات پهپادهاي سرنگون شده براي خبرنگاران، از كارشناسان سازمان ملل متحد دعوت كرده است تا براي بازديد از اين پهپادها به اوكراين سفر كنند. نماينده ايران در واكنش به اين اقدام اوكراين، در نامه خود به دبيركل سازمان ملل متحد نوشته است: «پيشنهاد اوكراين مبني بر ديدار كارشناسان سازمان ملل از اين كشور براي بازرسي از قطعات پهپادهاي سقوط كرده و مرتبط ساختن آن با اجراي قطعنامه ۲۲۳۱ در مورد توافق هسته‌اي ايران را فاقد هرگونه پايه حقوقي در چارچوب قطعنامه مذكور دانست.»
انحراف افكار از جنگ اوكراين
در حالي كه توجه جامعه بين‌المللي در طول ۸ ماه گذشته به شكل گسترده‌اي به نقض تماميت ارضي اوكراين توسط روسيه و جنايات اين كشور در جنگ عليه يك كشور مستقل جلب شده بود، به نظر مي‌رسد كه در هفته‌هاي گذشته اين توجه‌ها بيش از پيش به ايران جلب شده است. موضوع ادعاي صادرات پهپادهاي نظامي ايران به روسيه و استفاده گسترده مسكو از پهپادها در ميدان نبرد عليه اوكراين و حتي استفاده از پهپادها در حمله به اهداف غيرنظامي و زيرساخت‌هاي شهري اوكراين، باعث شده است تا موضوع ادعاي صادرات پهپادهاي ايران به يكي از مسائل مورد توجه جدي تبديل شود. برخي تحليلگران معتقدند كه روسيه عامدانه با استفاده از ترفند سلاح‌هاي ايراني، توانسته است فشارهاي بين‌المللي را از دوش خود بردارد و ايران را به متهم پروند حمله نظامي به اوكراين تبديل كند.حميد ابوطالبي، مشاور سياسي رييس‌جمهور پيشين جمهوري اسلامي ايران، در مطلبي كه در شبكه اجتماعي توييتر منتشر كرده، معتقد است كه روسيه از تحريم شدن ايران تحت عنوان صادرات پهپاد به روسيه خرسند مي‌شود، چراكه هم در عرصه تحريم تنها نمي‌ماند و هم با تحريم هر چه بيشتر ايران، وابستگي تهران به مسكو بيشتر مي‌شود. اين عقيده تنها منحصر به مقام پيشين ايران نيست، يك مقام ارشد روسيه هم اظهارات مشابهي را روز گذشته در يك برنامه تلويزيون دولتي روسيه مورد اشاره قرار داده است. مدير صندوق ملي امنيت انرژي روسيه در يك برنامه تلويزيوني گفته است كه ايران بيشتر تحريم مي‌شود و اين تحريم‌ها خبر خوشي براي روسيه است.حميد ابوطالبي، مشاور سياسي حسن روحاني، رييس‌جمهور اسلامي ايران، روز پنجشنبه در حساب كاربري خود در شبكه اجتماعي توييتر نوشت: «برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت UN در حال تبديل شدن به يك بحران در عرصه امنيتِ بين‌الملل براي ايران است؛ آنچه روسيه با سه گامِ ديپلماتيك در انحراف برجام آن را پديد آورد: ۱) روسيه كه سخنگويي مذاكرات وين رابه جهت ضعف ايران به عهده گرفته بود!با پيچيده كردن مذاكرات اجازه نداد گفت‌وگوها به نتيجه برسد؛ تا از يكسو در عرصه تحريم در صحنه سياسي جهان تنها نماند و از سوي ديگر بهره‌گيري از روش‌هاي مبارزه با تحريم و موقعيت ايران، فشارهاي تحريم بر روسيه را كاهش دهد. ۲) روسيه، در عرصه امنيت بين‌الملل هم حمله به اوكراين را به گسترش ناتو پيوند زد؛ تا هم حمله به اوكراين مشروعيت بيابد و هم با اين روش، چين و ايران را -كه از قرن گذشته همسايه ناتو بوده است- در جبهه خود قرار دهد، ترفندي كه چين زيركانه نپذيرفت، ولي راه را براي گام سوم ايران باز كرد. ۳) در گام سوم، روسيه با موضوع پهپادها، اختلاف ايران و غرب را به شوراي امنيت UN كشيد؛ موضوع اوكراين را به قطعنامه ۲۲۳۱ متصل كرد و آنچه ايران مانند گذشته مي‌توانست به عنوان يك مساله مذاكراتي به نتيجه برساند را به امنيت بين‌الملل پيوند زد.» ابوطالبي معتقد است: «پس از اين تحولاتِ ديپلماتيك، روسيه اكنون به درستي مي‌گويد كه در تكنولوژي پهپادها و ساير ابعاد تكنولوژي نظامي از ايران بسيار پيشرفته‌تر بوده و نيازي به ايران ندارد و به همين دليل با كميته تحقيق شوراي امنيت مخالفت مي‌كند. ادعايي كه چنانچه موضوعي مستقل بود درست به نظر مي‌رسيد. ولي اكنون اين ايران و نقض قطعنامه ۲۲۳۱ است كه موضوع اصلي شورا شده و نه قدرتِ ساخت يا استفاده از پهپادها و اين روسيه است كه مي‌كوشد تا با عنوان حمايت خود از ايران، اجازه ندهد حمله با پهپادها به مردم عادي اوكراين مورد تحقيق قرار گيرد. چيزي كه در نهايت به جهت نقض ۲۲۳۱ ... صرفا ايران را به فصل هفتم منشور بازمي‌گرداند و البته براي خروج دوباره از آن، ايران را بيشتر به روسيه محتاج مي‌كند!»اين اظهارات همزمان با برخي اظهارات سهوي و عمدي روس‌ها در رسانه‌هاي اين كشور همراه مي‌شود. روز پنجشنبه كليپي از صحبت‌هاي يك كارشناس تسليحاتي روس در يك برنامه زنده پخش شد كه به نظر مي‌رسد، او عمدا يا سهوا زماني كه تصور مي‌كند ميكروفن خاموش است، ادعاهايي در مورد صادرات پهپادهاي ايراني به روسيه بيان مي‌كند. وي خطاب به مجري‌هاي برنامه مي‌گويد: «درباره پهپادهاي ايراني نپرسيد، همه دنيا خبر دارند كه ايران براي روسيه پهپاد مي‌فرستد، ولي ما نمي‌خواهيم رسما قبولش كنيم.»اما رييس صندوق ملي امنيت انرژي روسيه، حتي پا را هم از اين فراتر مي‌گذارد و از تحريم‌هاي ايران به دليل ادعاي فروش پهپاد به روسيه ابراز خرسندي مي‌كند. به گزارش انتخاب، كنستانتين سيمونوف، مدير صندوق ملي امنيت انرژي روسيه در يك برنامه تلويزيوني در شبكه دولتي روسيه يك، درباره استفاده روسيه از پهپادهاي ايراني عليه اوكراين گفت: «من مي‌خواهم چند كلمه‌اي درباره ايران حرف بزنم. ما با ايران همواره رابطه سخت و پيچيده‌اي داشته‌ايم و نمي‌توانيم آن‌طور كه امريكايي‌ها ادعا كرده‌اند، بگوييم ايران هميشه شريك ما بوده است.» وي افزود: «چه در دوره شوروي و چه پساشوروي، رابطه ما با ايران همواره كاملا پيچيده بوده است، اما اكنون مي‌بينيم كه ايران يك انتخاب سياسي جدي كرده كه اين كشور را تحت تحريم خواهد برد. اتحاديه اوپا در حال اعمال تحريم‌هايي است و 5 دسامبر به عنوان شروع دور ششم و هشتم تحريم‌ها معين شده است. ما نيز منتظريم تا ببينيم چگونه مي‌شود.» مدير صندوق امنيت ملي انرژي روسيه گفت: «ايران تحت تحريم‌ها باقي مي‌ماند و اين تحريم‌ها سخت‌تر نيز مي‌شود كه اگر بخواهم صادقانه بگويم، اين خبر خوبي براي ماست. در آينده ما بايد وارد روابط مشاركت اقتصادي شويم و برنامه‌هاي جاه‌طلبانه‌اي براي سرمايه‌گذاري، از جمله سرمايه‌گذاري در بخش نفت و گاز ايران داريم.»
تحريم‌هاي جديد عليه تهران
اظهار خوشحالي روس‌ها براي تحريم‌هاي ضدايراني در حالي مطرح مي‌شود كه روز پنجشنبه شوراي اروپا اعلام كرد سه فرمانده ارشد ايراني و شركت «شاهد» را در ارتباط با ادعاهاي مربوط به استفاده از پهپادهاي ساخت ايران در اوكراين در فهرست تحريم قرار داده است. به گزارش فارس، محمدحسن باقري، رييس ستاد كل نيروهاي مسلح ايران، ژنرال (سردار) سيد حجت‌الله قريشي مسوول تامين و تحقيقات وزارت دفاع ايران و سرتيپ سعيد آقاجاني فرمانده واحد پهپادي نيروي هوا‌فضاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي و صنايع هوايي شاهد در فهرست تحريم‌هاي اتحاديه اروپا قرار گرفته‌اند. ساعاتي بعد، دولت بريتانيا هم اعلام كرد كه همين افراد و نهادها را به فهرست تحريم‌هاي خود اضافه كرده است. به گزارش فارس، جيمز كلِوِرلي، وزير امور خارجه انگليس ادعا كرد حمايت ايران از جنگ غيرقانوني و بي‌رحمانه روسيه عليه اوكراين مايه تاسف است.حسين اميرعبداللهيان، وزير امورخارجه ايران در واكنش به اين تحريم‌ها، در گفت‌وگوي تلفني با همتاي كروات خود تاكيد كرد: «من پيش‌تر به جوزپ بورل در اين خصوص هشدار داده بودم و همكاران من هم اكنون در حال بررسي پاسخ متناسب و متقابل نسبت به اين اقدام اتحاديه اروپا هستند.»بعد از اعلام اين تحريم‌هاي جديد، حسين اميرعبداللهيان، وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران در تماس تلفني با جوزپ بورل، نماينده عالي سياست خارجي اتحاديه اروپا بار ديگر ادعاهاي مرتبط با ارسال سلاح توسط ايران به روسيه را تكذيب كرد. اميرعبداللهيان در خصوص ادعاهاي استفاده از پهپاد ايراني در جنگ اوكراين گفت: «ما با روسيه همكاري دفاعي داريم، اما سياست ما در قبال جنگ اوكراين، احترام به تماميت ارضي اين كشور، عدم ارسال سلاح به طرفين درگير، توقف جنگ و پايان دادن به آوارگي مردم است.» رييس دستگاه ديپلماسي تاكيد كرد: «جمهوري اسلامي ايران در تلاش براي توقف درگيري‌ها در اوكراين از طريق ديپلماسي است و توصيه مي‌كنيم اروپايي‌ها با رويكردي واقع‌بينانه به اين موضوع بنگرند.» اميرعبداللهيان گفت: «ما مخالف جنگ هستيم و تحويل پهپاد به روسيه براي استفاده در جنگ با اوكراين را قويا رد مي‌كنيم.»
ادعاي نقض قطعنامه ۲۲۳۱
دولت‌هاي غربي با ادعاي صادرات پهپادهاي ايراني به روسيه، مدعي شده‌اند كه ايران تعهدات خود را در قالب قطعنامه ۲۲۳۱ نقض كرده است. بر اساس پاراگراف ۴ پيوست ۲ قطعنامه ۲۲۳۱ (اعلاميه)، انتقال تجهيزات و فناوري‌هايي كه امكان حمل سلاح‌هايي هسته‌اي را ميسر كند «از مبدا يا به مقصد ايران» ممنوع و منوط به دريافت اجازه مورد به مورد از شوراي امنيت شده است. در سندي كه فهرست اين تجهيزات در آن ذكر شده، پهپادهايي با برد بيش از ۳۰۰ كيلومتر نيز آمده است. دولت‌هاي غربي مدعي هستند كه اولا ايران پهپادها را در اختيار روسيه قرار داده و ثانيا قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت را نقض كرده است. دولت جمهوري اسلامي ايران كاملا با اين ادعاي دولت‌هاي غربي مخالفت كرده است. فرانسه، بريتانيا و ايالات متحده امريكا، اين موضوع را چهارشنبه شب در جلسه غيرعلني شوراي امنيت سازمان ملل متحد به بحث گذاشتند.امير سعيد ايرواني، سفير و نماينده دايم جمهوري اسلامي ايران در سازمان ملل متحد در پي برگزاري اين نشست در جمع خبرنگاران از اينكه برخي كشورها در بحران اوكراين فقط انگيزه‌ها و اهداف سياسي را دنبال مي‌كنند، ابراز نااميدي كرد و افزود: «اين كشورها با ايجاد يك كارزار ضد اطلاعاتي و جنگ رواني عليه ايران تلاش مي‌كنند از قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت سازمان ملل يك تفسير گمراه‌كننده ارايه كرده و بين ادعاهاي بي‌اساس و قطعنامه۲۲۳۱ ارتباط برقرار كنند.» ايرواني افزود: «ايران تاكيد دارد كه موضوعات حول درگيري جاري در اوكراين كاملا با قطعنامه ۲۲۳۱ در شكل و محتوا غيرمرتبط است و هر فعاليتي در اين رابطه خارج از قطعنامه و دستور كار دبيرخانه است. به علاوه قاطعانه اعتقاد داريم كه هيچ يك از سلاح‌هاي صادراتي ايران از جمله پهپاد به ساير كشورها مشمول پاراگراف ۴ضميمه ب قطعنامه ۲۲۳۱ نيست.»سفير و نماينده دايم ايران خاطرنشان كرد: «ايران همواره گفته است كه ادعاهاي بي‌اساس در مورد انتقال پهپاد براي استفاده در درگيري اوكراين را رد مي‌كند.» ايرواني اضافه كرد: «ايران به عنوان كشوري كه تجربه هشت سال تجاوز و جنگ تحميلي را پشت سر گذاشته است، به‌طور مداوم از صلح و پايان فوري جنگ در اوكراين حمايت كرده و از طرف‌ها خواسته تا خويشتنداري به خرج داده، از افزايش تنش اجتناب كرده و در يك پروسه واقعي براي حل و فصل اختلافات وارد شوند و به ريشه‌هاي ايجاد اين شرايط پرداخته شود.»ايرواني همچنين در نامه‌اي كه به دبيركل سازمان ملل متحد و رييس شوراي امنيت نوشته است، تاكيد مي‌كند: «محدوديت‌هاي ذكر شده در پاراگراف 6 ضميمه B قطعنامه 2231شوراي امنيت سازمان ملل در اكتبر 2020 پايان يافته و از آن زمان هيچ كدام از اقدامات ايران در جهت تامين، فروش يا انتقال سلاح يا مواد مرتبط به آن به ديگر كشورها تحت قطعنامه 2231 نبوده است.» سفير و نماينده كشورمان همچنين ادعاي اوكراين در مورد پاراگراف 4 ضميمه Bقطعنامه 2231 را نيز يك تفسير نادرست و خودسرانه از قطعنامه و روح اين پاراگراف دانست. وي تاكيد كرد: «پاراگراف 4 ضميمه Bقطعنامه 2231به‌طور روشن به محدوديت‌هاي اقلام، مواد تجهيزات، كالا و تكنولوژي در ارتباط با توسعه سيستم موشك‌هاي داراي سلاح هسته‌اي اشاره مي‌كند. در اين رابطه نيز ايران هرگز نه تامين كرده و نه قصد دارد اقلام، مواد، تجهيزات، كالاها و تكنولوژي كه به توسعه سلاح‌هاي هسته‌اي كمك مي‌كنند را تامين كند. به ويژه در خصوص دولت‌هاي دارنده سلاح هسته‌اي كه اساسا به اين اقلام مواد تجهيزات، كالاها و فناوري اصلا احتياجي ندارند.»
درخواست براي اعزام تيم تحقيقات سازمان ملل متحد
به‌رغم تكذيب‌هاي مكرر جمهوري اسلامي ايران در خصوص ارسال پهپاد به روسيه براي استفاده در جنگ اوكراين، دولت اوكراين خواهان اعزام يك تيم كارشناسي از سوي سازمان ملل متحد به اين كشور شده است تا بقاياي پهپادهاي مورد استفاده روسيه در جنگ را مورد بررسي قرار دهد. اين درخواست اوكراين با واكنش منفي جمهوري اسلامي ايران مواجه شده است. امير سعيد ايرواني، سفير و نماينده دايم جمهوري اسلامي ايران در سازمان ملل متحد در نامه خود به دبيركل سازمان ملل متحد تصريح مي‌كند: «پيشنهاد اوكراين به كارشناسان سازمان ملل براي ديدار از اين كشور براي بازديد از پهپادهاي سقوط كرده به منظور تسهيل اجراي قطعنامه 2231 فاقد هرگونه پايه حقوقي در چارچوب قطعنامه 2231 است.» وي تاكيد كرده است: «ايران از دبيركل سازمان ملل مي‌خواهد كه از هرگونه سوءاستفاده از قطعنامه 2231 در ارتباط با جنگ اوكراين جلوگيري شود.»با اين حال، انگليس، فرانسه و آلمان، سه كشور اروپايي عضو برجام هم در همراهي با دولت اوكراين در نامه‌اي به اعضاي شوراي امنيت سازمان ملل متحد ضمن تكرار ادعاهاي اثبات نشده در خصوص استفاده روسيه از پهپادهاي ساخت ايران در جنگ ايران، از سازمان ملل خواسته‌اند درباره اينكه آيا اين مساله نقض قطعنامه شوراي امنيت به شمار مي‌رود يا خير، تحقيق كنند. به گزارش فارس، در اين نامه كه ميان اعضاي شوراي امنيت توزيع شده و به رويت رويترز رسيده، آمده است: «ما از تحقيقات تيم دبيرخانه سازمان ملل براي نظارت بر اجراي قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت استقبال مي‌كنيم و آماده‌ايم از دبيرخانه براي اجراي تحقيقات فني و بي‌طرفانه حمايت لازم را به عمل بياوريم.»