بازگشت بورس به كف 8 ماهه

گروه اقتصادي

شرايط نابسامان و بلاتكليفي در اقتصاد، اين روزها خود را در معاملات بازار سهام نشان مي‌دهد. روز گذشته و در دومين روز آبان ماه، شاخص كل بورس با ريزش سنگين بيش از 19 هزار واحدي روبرو شد. اين ريزش سنگين به معناي از دست دادن ابر كانال 1.3 ميليون واحدي است. به عبارتي با گذشت نزديك به يك‌سال‌ونيم از آغاز به كار دولت سيزدهم، سطح شاخص بورس به ميانه اسفندماه سال گذشته بازگشته است.

البته از دست دادن كانال 1.3 ميليون واحدي در روز اول آبان رخ داد و حالا اين شرايط به نوعي تعميق شده است. اول آبان ماه نيز شاخص كل بورس نزديك به 1 درصد افت كرد. اما افت ديروز شاخص بورس سنگين‌تر و در سطح نزديك به 1.5 درصد بود.
شاخص كل بورس تهران آخرين بار در اواسط اسفندماه سال گذشته، از مرز ۱.۲ ميليون واحدي فاصله گرفت و در عرض دو ماه موفق شد با رشد بيش از ۲۰ درصدي، سهامداران را نسبت به تداوم حضور در بازار سرمايه اميدوار كرد. اما پس از ابركانال ۱.۶ ميليون واحدي، روند نزولي شاخص هم آغاز شد و حالا ۱۵۹ روز مي‌گذرد و شاخص كل سهام در اين بازه زماني بيش از ۱۹ درصد افت كرده و سهامداران روزانه زيان مركب ۰.۲ درصدي را متحمل شده‌اند و كانال‌ها نيز يكي پس از ديگري از دست مي‌روند. 
بايد توجه داشت كه همزمان با تداوم افت قيمت‌ سهام در بورس تهران، شرايط براي خروج سهامداران خُرد نيز بيشتر فراهم مي‌شود. اول آبان‌ماه، سهامداران حقيقي، خالص فروش ۱۸۳ ميليارد توماني را به ثبت رساندند و ديروز هم 277 ميليارد تومان سهام حقيقي از بازار خارج شد. در روزي كه صف «عرضه» از «تقاضا» در همان دقايق اوليه بازار بيشتر شد و به خوبي مشخص بود كه سهامداران آمده‌اند تا جلوي «زيان بيشتر» را بگيرند. 
خروج سرمايه‌ها، براي هفدهمين روز متوالي رخ داده است. پيش از اين، «اعتماد» در گزارشي عنوان كرد كه «در فاصله سيزدهم تا بيست و چهارم مهرماه، 3.3 هزار ميليارد تومان سرمايه خُرد از بورس «فرار» كرده و به بازارهاي ديگر سرازير شده است. در عين حال، طي نيمه اول امسال نيز، 24 هزار و 123 ميليارد تومان پول حقيقي از بورس خارج شده است. يعني روزانه و به‌طور ميانگين 200 ميليارد تومان سرمايه خرد از بازار خروج كرده است. اين سرمايه‌ها با هجوم به بازارهاي دارايي، اثر هولناكي بر تورم و گراني خواهند داشت و مشخص نيست كه چرا برنامه‌هاي حمايتي وزارت اقتصاد و دولت سيزدهم براي توقف روند خروج سرمايه از بورس تاكنون نتيجه‌اي نداده است.
البته بايد توجه داشت كه بيش از 800 روز از لمس كانال 2.1 ميليون واحدي شاخص كل مي‌گذرد و از آن زمان تاكنون، روند رو به رشد بورس پايدار نمانده است. از ابتداي شروع ريزش شاخص بورس در سال 99 (تقريبا اواخر مردادماه 99) تاكنون، مجموع خالص فروش حقيقي‌ها تاكنون ۱۷۰ هزار ميليارد تومان از بازار سرمايه خارج شده است. 
بازار به كدام سمت مي‌رود؟
ريزش سنگين روز گذشته تحت‌تاثير نمادهاي گروه فلزات اساسي بود. گروهي كه طبق گزارش انجمن فولاد ايران در نيمه نخست سال با افت صادرات مواجه شده است. از سوي ديگر خبر عوارض و ماليات جديد براي محصولات خام فولادي و نفتي براي افت بازار بي‌تاثير نبود و مسير شاخص را منفي كرد. تحليلگران بازار مي‌گويند اگر روند فعلي تا قدري ادامه پيدا كند كه شاخص كل به محدوده يك ميليون و 250 هزار واحدي ورود كند، بحران فعلي براي بورس شديد‌تر خواهد شد.
اما نگاه برخي ديگر نيز يك فرايند 4 مرحله‌اي را به تصوير مي‌كشد: مرحله اول، قيمت‌هاي بالا و خروج سهامداراني است كه سود خود را از اين قيمت‌ها برده‌اند و حال پول خود را به بازاري ديگر مي‌برند. در اواخر سال 99 اين اتفاق در بازار سرمايه رخ داد و بسياري از سهامداران با اين نگاه از بازار خارج شدند. مرحله دوم زماني است كه قيمت‌ها به‌شدت افت مي‌كنند و موجب وحشت سرمايه‌گذاران مي‌شوند. مرحله سوم، با ورود سفته بازان همراه است و عمدتا بازار به روال افزايشي باز مي‌گردد اما حباب قيمت‌ها، همچنان وجود دارد. مرحله آخر جايي است كه از شتاب كاهش قيمت‌ها كاسته مي‌شود و اگر سرمايه‌گذاران به اين نتيجه برسند كه فضا براي حضور در بازار فراهم است؛ به بازار برمي‌گردند.  البته در دو سال گذشته، فراز و فرود قيمت‌ها و شاخص‌ها به گونه‌اي بوده كه به كاهش رمق خريداران، افزايش ترديد سرمايه‌گذاران و در نهايت غلبه فروشندگان براي شكل‌گيري يك موج اصلاحي انجاميده است. هيچ‌يك از سازوكارهاي اصلاحي بازار نيز كه توسط سازمان بورس يا در مقياس بالاتر، وزارت امور اقتصادي و دارايي به كار گرفته شده جواب نداده است. چرا كه سابقه ناخوشايند زياني كه بيش از دو سال است طول كشيده، موجب شكل‌گيري نوعي ضعف و ترديد در فعالان بازار مي‌شود كه به‌صورت يك چرخه تكرارشونده مانع از تبديل ريز موج‌هاي صعودي به رونق پايدار مي‌شود. در چنين شرايطي به اعتقاد بسياري از كارشناسان ضعف پول در بازار باعث شده تا محرك‌هاي بنيادي نيز مورد توجه سرمايه‌گذاران قرار نگيرد.
رييس بورس: استعفا نداده‌ام
در همين حال، در فضاي ابهام‌آلود بازار، اخباري مبني بر استعفاي رييس سازمان بورس منتشر شد كه مجيد عشقي آنها را تكذيب كرد. او گفت كه «برداشته شدن مسووليت از دوش افراد سخت نيست، اما خبر استعفايم واقعيت ندارد و قطعا تا آخرين لحظه پاي مسووليت خود ايستاده‌ام. با توجه به شرايط حاكم در بازار سرمايه، داشتن مسووليت در سازمان بورس امري دشوار است.» 
اين در حالي است كه يكسال پيش، احسان خاندوزي وزير امور اقتصادي و دارايي برنامه‌هاي خود را به مجلس ارايه مي‌كرد تا بتواند وزير شود. او در برنامه‌هاي خود، نگاهي ويژه نيز به مقوله بازار سرمايه داشت. او در مجلس «وعده ايجاد تجربه مثبت براي سهامداران خرد» داده و گفته بود: «براي سهامداران خرد تجربه مثبتي ايجاد مي‌كنيم تا افزايش نقش بازار سرمايه را داشته باشيم، بنگاه‌هاي خوب و خوشنامي در صف عرضه اوليه قرار دارند كه مي‌توانند كمك‌كننده باشند، همچنين به تخلفات گذشته‌اي كه در بازار بورس صورت گرفت رسيدگي خواهيم كرد و مشوق‌هايي براي تازه‌واردان بازار سرمايه قرار مي‌دهيم.» وي در بخش دفاع از برنامه‌هاي بورسي خود در جلسه علني مجلس شوراي اسلامي يكي ديگر از اهداف و برنامه‌هاي خود را بازگرداندن اعتماد به بازار سرمايه براي تامين مالي توسعه اقتصادي و احياي اعتماد از دست رفته مردم به اين بازار عنوان كرد.