سوگنامه‌اي براي دكتر مرتضي هنري كه امروز از ميان ما رفت
مردي كه ايران را از منظر اكولوژي انساني مي‌ديد
رضا دبيري‌نژاد
اين روزها ممكن است هر خبري به ناگاه همچون آواري بر سرت خراب شود همانند خبري كه دوشنبه عصر مرا شوكه كرد. دكتر مرتضي هنري از ميان ما رفت. مرتضي هنري كه اهل خور استان اصفهان بود و به ديار خود ارادتي بسيار داشت و سال‌ها زيستن در خارج از ايران اين ارادت را كم نكرده بود كه به آن افزوده بود و حتي با شناختي كه از منطقه خود و از فرهنگ و اقليم ايران داشت، توانسته بود به توسعه دانش بپردازد. با او اواخر دهه هفتاد كه بعد از سال‌ها به ايران برگشته بود آشنا شدم، او كه از كارشناسان نسل دوم مركز مردم‌شناسي بود در اواخر دهه چهل تا نيمه دهه پنجاه خورشيدي در اين مركز حضور داشته و در راه‌اندازي موزه‌هايي همچون حمام گنجعليخان و نامگذاري استان‌هاي جديد در آن سال‌ها با نظرخواهي از مركز مردم‌شناسي ايران مشاركت مي‌كند و از سوي ديگر علاقه و تسلط او به حوزه محيط زيست سبب مي‌شود اين دو را به هم پيوند بزند و بعد از رفتن از ايران دريافت‌هاي فرهنگي خود را با نگاه آكادميك در هم مي‌آميزد و بنيان رشته‌اي به نام اكولوژي انساني را مي‌گذارد. در نگاه او زندگي آدمي مثل پرنده‌اي بود كه يك بالش فرهنگ و بال ديگرش محيط زيست است كه هر دوي اينها بر هم اثر مي‌گذارند و حتي همديگر را تغيير مي‌دهند و اين تجربه‌اي است كه در زندگي ايرانيان نقش پررنگي داشته است. وي در دانشگاه نيوكاسل و وسترن سيدني استراليا استاد، معاون پژوهشي مجتمع علوم بهداشتي و مدير مركز تحقيقات اكولوژي انساني و بهداشت و در دانشگاه‌هاي لندن شمالي و واريك در انگليس استاد مدعو بوده و در دانشگاه‌هاي ايران نيز تدريس كرده است. مرتضي هنري در دانشگاه تهران و دانشگاه ادينبورگ اسكاتلند درس خوانده و نخستين دانشجويي بوده كه در رشته اكولوژي انساني از دانشگاه ادينبورگ دكترا گرفته است. وي عضو هيات‌مديره شوراي جهاني اكولوژي انساني در لندن، عضو افتخاري شوراي بين‌المللي مردم‌شناسي در ورشو و عضو دايمي سازمان بين‌المللي اكولوژي انساني در وين بود. از آثار تاليفي او مي‌توان به 27 جلد كتاب از جمله نوروزگان، مهرگان در سيدني و تعزيه در خور اشاره كرد. او در همه سال‌هاي حضور دوباره‌اش در ايران علاوه بر تدريس و نوشتن براي فرهنگ و محيط زيست ايران بسيار كوشيد و دلسوزانه تلاش كرد اما دوشنبه دوم آبان 1401 قلب او از تپيدن ايستاد و با همه علاقه‌اش براي ايران از ميان ما رفت. اما او از جمله كساني بود كه سعي كردند ميراث طبيعي و فرهنگي ايران را زيربنايي بشناسند و به زباني نوين براي بهره‌برداري امروزي بيان كنند و از اين طريق نشان دهند كه ايران با همه پيشينه‌اش چه حرف‌هاي جهاني براي گفتن دارد.