روسيه از تدارك اوكراين براي استفاده از بمب كثيف مي‌گويد
غربي‌ها روسيه را به زمينه‌سازي براي استفاده از اين تسليحات متهم مي‌كنند
«بمب كثيف»
سناريوي مظلوم‌نمايي يا خطر جدي؟
محمدحسين لطف‌الهي
در شرايطي كه روسيه هشدار مي‌دهد اوكراين در حال تدارك براي استفاده از «بمب كثيف» است و مقام‌هاي ارشد كشورهاي غربي معتقدند اين هشدارها «بدون ارايه شواهد و مدارك» مي‌تواند نوعي زمينه‌سازي از روسيه براي استفاده از اين نوع بمب‌ها باشد، رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي از سفر بازرسان آژانس به اوكراين براي بررسي اين ادعاها خبر داده است.
مقام‌هاي ارشد ايالات متحده، بريتانيا و فرانسه روز يكشنبه با رد ادعاهاي كرملين مبني بر تصميم اوكراين براي منفجر كردن يك «بمب كثيف» در خاك خود براي متهم ساختن روسيه، اين ادعاها را «ترفند مسكو براي تشديد جنگ» و استفاده از اين نوع سلاح‌هاي خطرناك و غيرمجاز توصيف كردند. بمب كثيف از مواد منفجره براي پراكندگي زباله‌هاي راديواكتيو استفاده مي‌كند و هر چند كه اثر مخرب انفجار اتمي را ندارد، اما مي‌تواند مناطق وسيعي را در معرض آلودگي راديواكتيوي قرار دهد. وزراي خارجه اين سه كشور در بيانيه‌اي مشترك تاكيد كردند: «ما ادعاهاي روسيه پيرامون احتمال استفاده اوكراين از بمب‌هاي كثيف در خاك خود را رد مي‌كنيم. جهان به اين ادعاها به عنوان پيش‌زمينه‌اي براي تشديد جنگ نگاه مي‌كند. ما هرگونه تشديد جنگ از سوي روسيه را محكوم مي‌كنيم.» به گزارش «اعتماد»، در حالي كه مقام‌هاي غربي اعلام كرده‌اند هيچ نشانه‌اي از احتمال استفاده روسيه از سلاح‌هاي هسته‌اي تاكتيكي وجود ندارد، همچنان اصلي‌ترين نگراني كشورهاي غربي اين است كه روسيه تهديد خود مبني بر استفاده از سلاح هسته‌اي - هرچند تاكتيكي - را عملي كند و اين مساله به يك «آرماگدون» هسته‌اي منجر شود.
ند پرايس، سخنگوي وزارت امور خارجه امريكا روز دوشنبه در اين باره گفت: «هنوز نشانه‌اي از استفاده روسيه از سلاح‌هاي هسته‌اي وجود ندارد، اما ما اظهارات نگران‌كننده‌اي را از مقام‌هاي اين كشور شنيده‌ايم و مي‌خواهيم يك هشدار واضح به آنها بدهيم.» آنتوني بلينكن، وزير امور خارجه ايالات متحده نيز ابراز نگراني كرد كه ممكن است روسيه با انجام يك «عمليات فريب»، زمينه را براي افزايش حملات عليه اوكراين فراهم كند.
روزنامه نيويورك‌تايمز در تحليل اين مساله مي‌نويسد: «از زمان آغاز حمله نظامي روسيه به اوكراين، آقاي پوتين و ساير مقام‌هاي كرملين تلاش كرده‌اند با تهديد به استفاده از سلاح هسته‌اي به غرب و ايالات متحده هشدار دهند كه آنها صبر محدودي در برابر حمايت‌هاي كشورهاي غربي از اوكراين دارند.» امريكايي‌ها از مدت‌ها قبل اين تهديد را مدنظر داشتند و از همين‌رو نيز در حمايت نظامي از اوكراين، از ارسال تسليحاتي كه قابليت هدف‌گيري عمق خاك روسيه را داشته باشد به اوكراين خودداري كردند. با اين وجود روسيه به شدت از حمايت‌هاي نظامي كشورهاي غربي از اوكراين كه باعث ايجاد تغييراتي محسوس در ميدان جنگ شده ناراحت است و متوسل به تهديدهايي شده كه براي پايتخت‌هاي اروپايي واقعا ترسناك است.
چند ماه قبل زماني كه نگراني‌هاي زيادي در خصوص استفاده روسيه از سلاح هسته‌اي به وجود آمده بود و مردم در كشورهاي اروپايي از سياستمداران‌شان درباره اين مساله سوال مي‌كردند، مقام‌هاي غربي تاكيد داشتند كه پوتين پيش از رسيدن به نقطه نهايي و استفاده از سلاح هسته‌اي گزينه‌هاي زيادي نظير بسيج نيروها در داخل روسيه و حملات گسترده عليه زيرساخت‌هاي اوكراين دارد. اكنون كمتر از چند ماه پس از ذكر اين دلايل، روسيه از تمام گزينه‌هاي مذكور استفاده كرده و همين مساله باعث نگراني بيشتر مردم و مقام‌هاي غربي شده است.
تماس‌هاي نگران‌كننده
روند حوادث منجر به صدور بيانيه مشترك از سوي وزراي امور خارجه بريتانيا، فرانسه و ايالات متحده نيز جالب توجه است. بر اساس روايت واشنگتن‌پست، طي 4 روز مقام‌هاي وزارت امريكا چندين تماس از سوي همتايان روس خود داشتند. اين مجموعه تماس‌ها، در روز جمعه به گفت‌وگوي تلفني لويد آستين وزير دفاع ايالات متحده و سرگئي شويگو وزير دفاع روسيه براي اولين‌بار از ماه مه منجر شد. محور اين گفت‌وگوها تشريح خطوط قرمز روسيه از سوي شويگو بود تا براي دولت بايدن روشن كند كه چرا و در چه شرايطي دولت روسيه به سوي استفاده از تسليحات هسته‌اي گام خواهد برداشت. تنها دو روز پس از اين تماس تلفني، در ساعت 7:30 صبح روز يكشنبه مقام‌هاي وزارت دفاع امريكا در كمال تعجب يك درخواست تماس تلفني جديد از سوي سرگئي شويگو دريافت كردند. شويگو همان روز با آستين تلفني صحبت كرد و به امريكا هشدار داد كه اوكراين قصد دارد در خاك خود از بمب كثيف استفاده كند تا بتواند از اين طريق روسيه را تحت فشار قرار دهد.
روز دوشنبه هم رييس ستاد مشترك ارتش امريكا ژنرال مارك ميلي با همتاي روس خود ژنرال گراسيموف گفت‌وگو كرد و بر اساس روايت سخنگوي مارك ميلي، دو طرف پس از بحث در رابطه با موضوعاتي حياتي توافق كردند كه راه تماس و ارتباط ميان آنها باز باقي بماند.
ارزيابي اطلاعاتي امريكا چيست؟
يك مقام دفاعي امريكا كه نخواسته نامش فاش شود، اعلام كرده «تحركات نگران‌كننده‌اي در زرادخانه‌هاي هسته‌اي روسيه مشاهده شده» اما از بيان جزييات مساله به دليل حساسيت آن خودداري كرده است. با اين وجود در نشست توجيهي روز دوشنبه پنتاگون، يك مقام ارشد اين وزارتخانه گفت: «نشانه‌اي از اينكه آقاي پوتين تصميم به استفاده از سلاح گرفته باشد، وجود ندارد.» مقام‌هاي امريكايي همچنين مي‌گويند هيچ نشانه‌اي از جابه‌جا شدن 2000 سلاح هسته‌اي تاكتيكي روسيه نديده‌اند، اما با توجه به كوچك بودن اين تسليحات امكان ديده نشدن اين جابه‌جايي‌ها وجود دارد. آنها همچنين مي‌گويند تحركات نيروهاي آموزش ديده هسته‌اي روسيه را زير نظر دارند. ماه گذشته نيز ويليام برنز، رييس سازمان سيا و ديپلمات باسابقه امريكايي در يك مصاحبه تلويزيوني گفت: اين سازمان اطلاعاتي نشانه‌اي از احتمال استفاده روسيه از تسليحات هسته‌اي در آينده نزديك را مشاهده نكرده است.
احتمال اندك استفاده از بمب كثيف
رسانه‌هاي معتبر مي‌گويند كه قادر به راستي‌آزمايي اظهارات هيچ كدام از طرف‌ها نيستند. موسسه مطالعات جنگ مستقر در واشنگتن در اين باره مي‌نويسد: «بعيد به نظر مي‌رسد كه كرملين در حال آماده‌سازي براي انجام يك عمليات فريب يا استفاده از بمب كثيف در آينده نزديك باشد.» اين موسسه نوشته است كه احتمالا هدف سرگئي شويگو وزير دفاع روسيه از طرح اين اتهام كاستن از كمك‌هاي نظامي غرب به اوكراين يا تعليق شدن اين كمك‌ها و تضعيف اتحاد ناتو باشد. برخي تحليلگران معتقدند اين‌گونه تهديدها يا اتهامات ناشي از تغيير فاز جنگ است؛ تغيير فازي كه باعث شده روسيه شكست‌هاي زيادي را در ميدان جنگ متحمل شود و انتقادهاي داخلي از ولاديمير پوتين رييس‌جمهور اين كشور بيشتر شود. از همين‌رو هم بوده كه روسيه حملات موشكي و پهپادي عليه زيرساخت‌ها در اوكراين را در دستور كار قرار داده است.
بازرسان آژانس به اوكراين مي‌روند
به نوشته وبگاه ريانووستي، رافائل گروسي، مديركل آژانس اتمي شامگاه دوشنبه اعلام كرد كه بازرسان اين سازمان براي بررسي ادعاي روسيه درباره احتمال توسل اوكراين به بمب راديواكتيو، از دو تاسيسات اين كشور سركشي خواهند كرد. در بيانيه آژانس آمده است: «آژانس بين‌المللي انرژي اتمي از اظهارات فدراسيون روسيه در روز يكشنبه درباره فعاليت‌هاي ادعايي در دو تاسيسات اتمي در اوكراين آگاه است. گروسي تاييد كرده كه هر دو تاسيسات تحت نظارت‌هاي پادماني آژانس عمل مي‌كنند.» آژانس اتمي با ادعاي اينكه دو تاسيسات مورد نظر روسيه در اوكراين تحت بازرسي كارشناسان اين سازمان قرار داشتند، افزود: «آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در حال آماده‌سازي بازديد از اين تاسيسات در روزهاي آينده است.» گروسي همچنين مدعي شد كه بازرسان آژانس اتمي يك ماه پيش از يكي از اين تاسيسات اوكرايني بازديد كردند و هيچ فعاليت اعلام نشده يا مواد اتمي پيدا نكردند. سخنگوي آژانس اتمي نيز به ريانووستي گفته بود كه آژانس با توجه به اتهامات مربوط به «بمب كثيف» در اوكراين، دعوتنامه‌اي از كي‌يف براي بازديد از تاسيسات اين كشور دريافت كرده است.
ميزباني برلين از كنفرانس بازسازي اوكراين
غرب به دنبال بازاجراي «طرح مارشال» در قرن بيست‌ويكم
صدراعظم آلمان بازسازي اوكراين را وظيفه يك نسل عنوان كرد و به اوكراين اطمينان داد كه چند دهه مي‌تواند روي حمايت جامعه جهاني براي بازسازي زيرساخت‌هاي آسيب ديده خود حساب كند. به گزارش يورونيوز، اولاف شولتز، صدراعظم آلمان روز سه‌شنبه در سخنراني افتتاحيه كنفرانس بين‌المللي بازسازي اوكراين كه با حضور رهبران جهان، مديران شركت‌هاي زيرساختي و نهادهاي مالي بين‌المللي در برلين برگزار شد، گفت كه بازسازي اوكراين «بايد از هم‌اكنون آغاز شود.» صدراعظم آلمان با تاكيد بر لزوم حمايت بلندمدت از بازسازي كشوري كه از ۸ ماه گذشته تحت تهاجم نظامي روسيه قرار گرفته است، افزود: «ما به طرح مارشالِ [طرح بازسازي اروپا پس از جنگ جهاني دوم] ديگري براي قرن بيست و يكم نياز داريم.» اوزولا فن در لاين، رييس كميسيون اروپا نيز در اين كنفرانس ميزان و سطح ويراني اوكراين را «باورنكردني» توصيف كرد و گفت: «بانك جهاني ميزان خسارت وارد شده به اوكراين را ۳۵۰ ميليارد يورو تخمين زده و قطعا تامين اين رقم از عهده يك كشور و اتحاديه اروپا به تنهايي برنمي‌آيد، بلكه تامين آن نياز به مشاركتي جهاني دارد.»
ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهوري اوكراين هم طي سخنراني ويديويي خود در اين كنفرانس، خواستار حمايت جامعه بين‌المللي از كشورش شد. او همچنين از شركت‌كنندگان در اين كنفرانس خواست تا با اتخاذ تصميمي براي تامين كسري بودجه اوكراين در سال ۲۰۲۳ براي تامين ۳۸ ميليارد دلار بودجه لازم براي پرداخت حقوق معلمان، پزشكان، حمايت‌هاي اجتماعي، مستمري بازنشستگي تدبيري بينديشند. شولتز و فن در لاين همچنين با نگارش مطلبي مشترك در شماره روز دوشنبه روزنامه فرانكفورتر آلگماينه چاپ آلمان نوشتند: «اينكه اوكراين كشوري قانونمند با نهادهاي قوي باشد، داراي يك اقتصاد چابك و مدرن شود و يك دموكراسي اروپايي بر آن حاكم باشد، به نحوه بازسازي آن ارتباط خواهد داشت.» بر همين اساس، آنها از مشاركت‌كنندگان در بازسازي اوكراين خواستند كه با چشم‌انداز عضويت اين كشور در اتحاديه اروپا در طرح بازساي آن مشاركت كنند.