مشعل‌دارِ نسل معترضانِ ميدانِ «تيان‌آن‌من»

جان ورتهايم

ترجمه: بابك احمدي

باديوسائو كاريكاتوريست سياسي، هنرمند و فعال حقوق بشر چيني مقيم استرالياست. او به عنوان يكي از پركارترين و شناخته‌شده‌‌ترين كارتونيست‌هاي سياسي چين است. شايد بد نباشد بدانيد كه نام مستعار (Badiucao) را براي محافظت از هويت و تهديدهاي مستمر خانواده‌اش انتخاب كرد. بادياسائو سال 1986 در شهر شانگهاي چين به ‌دنيا آمد. پدربزرگ پدري‌اش فيلمساز پيش‌روي سينماي چين بود كه پس از به قدرت رسيدن كمونيست‌ها به‌ شدت مورد آزار قرار گرفت و طي كمپين حكومتي «ضدِ راست‌گرايي» به مزارع لائوگاي چينگهاي تبعيد شد؛ جايي كه بر اثر گرسنگي جان سپرد. چند سال بعد، مادربزرگش نيز در شب سال‌ نو چيني در فقر شديد جان باخت. پدرِ بادياسائو به كمك همسايگان بزرگ شد و براي تحصيلات دانشگاهي تلاش كرد، اما به دليل سوابق خانوادگي در نظر مدارس و دانشگاه‌هاي دولت كمونيستي، مُهرِ عنصر نامطلوب گرفت و از پذيرش در دانشگاه محروم ماند. بادياسائو وقتي در چين زندگي مي‌كرد هيچ آموزش رسمي هنري نديد. در دانشگاه علوم سياسي و حقوق چين شرقي تحصيل كرد؛ جايي كه همراه هم‌اتاقي‌اش به‌طور تصادفي وسط تماشاي فيلم «دروازه صلح بهشتي» با مستندي پنهان شده درباره وقايع سال 1989 ميدان تيان‌آن‌من و سركوب اعتراضات دانشجويي توسط نظاميان مواجه شد. تحت تاثير اين واقعه مهم تاريخي، بادياسائو كه از زندگي در چين سرخورده شده بود، در سال 2009 براي تحصيل به استراليا مهاجرت كرد و سال‌ها به عنوان معلم مهدكودك مشغول به‌ كار شد. ديري نگذشت كه يكي از مهم‌ترين كنش‌هاي تاريخ هنرهاي ديجيتالي و عرضه آثار بر بستر غيرمتمركزي كه امكان كنترلش در اختيار دولت‌ها نيست را به نمايش گذاشت؛ تصميمي كه در نهايت او را برازنده لقب «بنكسي فضاي ديجيتال» كرده است. بادياسائو بزرگ‌ترين كمپين تحريم بازي‌هاي المپيك زمستاني 2022 پكن را در اعتراض به حزب كمونيست به راه انداخت. نسخه‌هاي فيزيكي آثار نيز همزمان در گالري‌هاي شناخته شده جهان به نمايش گذاشته مي‌شد. دولت چين نيروي خود را به كار گرفت كه اين نمايشگاه‌هاي اعتراضي در كشورهاي مختلف جهان لغو شوند، ولي در نهايت پيروز معركه هنرمند بود، مميزي دولت كمونيست خارج از مرزهاي چينِ قدرتمند! از كار افتاده بود. گفت‌وگوي پيشِ‌رو تابستان امسال توسط جان ورتهايم خبرنگار cbs با اين هنرمند انجام شده كه در ادامه مي‌خوانيد. 

  ‌هدف شما از اين كارهاي هنري چيست؟
باديوسائو: گاهي اوقات در تصوراتم خودم را مثل كودكي مي‌بينم كه سنگ بزرگ در دست دارد و آن را به سوي درياچه‌اي پرتاب مي‌كند تا همه پاشيدن آب را تماشا كنيم؛ «تغيير» را ببينيم.
 ‌پس شما سنگي را به سمت درياچه پرتاب مي‌كنيد براي ديدن پاشيدن آب به اطراف و اينكه ببينيد موج ايجاد شده در نهايت به چه سمت و سويي مي‌رود.
باديوسائو: دقيقا.
 ‌احساس خطر يا ناامني هم مي‌كنيد؟
باديوسائو: خب، اين در واقع روال روزانه‌ زندگي من است كه هر روز به ‌صورت آنلاين، در رسانه‌هاي اجتماعي، توييتر، اينستاگرام، پيام مستقيم تهديد به مرگ دريافت مي‌كنم.
 [باديوسائو مي‌داند كه به عنوان هنرمندي كه رژيم چين را تحت فشار قرار مي‌دهد، با خطر انتقام گرفتن از خود و خانواده‌اش در چين وجود دارد. او سال‌ها در ملاءعام حضور متفاوتي داشت و پشت يك ماسك پنهان مي‌شد. به‌ صورت ناشناس و به ‌سبك چريكي، چه در استراليا و چه هر زمان كه سفر مي‌كرد، به فعاليت مورد نظرش ادامه مي‌داد. او نام مستعار Badiucao را برگزيد، نامي كه عمدا مي‌گويد معنايي ندارد.]
 ‌چند نفر نام واقعي شما را مي‌دانند؟
باديوسائو: اگر مي‌دانيد كه من Badiucao هستم، پس نام واقعي من را نمي‌دانيد و اگر نام واقعي من را مي‌دانيد، پس نمي‌دانيد كه من بديوسائو هستم.
‌ [وقتي چيني‌ها هويت واقعي او را سه سال پيش كشف كردند، باديوسائو ابتدا به مخفي‌كاري روي آورد. اما مدتي بعد از زير نقابي كه روي چهره داشت بيرون آمد و به نشانه گرفتن رژيم چين ادامه داد. در يكي از كارتون‌هاي اخير باديوسائو، او ستاره تنيس «پنگ شوآي» را نشان مي‌دهد كه با نتيجه و حقيقتِ متهم كردن معاون سابق نخست‌وزير به تجاوز جنسي روبه‌رو شده است. (پنگ شوآي، تنيسور مشهورِ چيني كه پيش از اين يكي از مقام‌هاي سياسي بلندپايه كشور را به تجاوز جنسي متهم كرده بود و تا مدتي هيچ فعاليتي نداشت، با شركت در يك مصاحبه تلويزيوني كنترل ‌شده، اتهام تجاوز جنسي را رد كرد. پنگ در گفت‌وگويش ادعا كرد كه خود او پست‌هايش در رسانه‌هاي اجتماعي درباره قرار گرفتن تحت آزار جنسي را حذف كرده است.) ]
باديوسائو: من مي‌خواهم شخصيتي الهام‌بخش باشم. من انتظار دارم با هنرم به ديگران كمك كنم كه آنها نيز شجاعت خود را جمع كنند و به من بپيوندند. بنابراين اگر اين مسير را رها كنم، آنها ديگر به چه چيزي مي‌توانند تكيه كنند؟
 ‌رابطه بين محبوبيت و امنيت شما چيست؟
باديوسائو: فكر مي‌كنم رابطه تنگاتنگي بين اين دو وجود دارد.
 ‌بنابراين تقريبا هر چه محبوب‌تر شويد، يك لايه امنيتي اضافي براي خود به ارمغان آورده‌ايد؟
باديوسائو: بله. [مي‌خندد] و اين تنها راهي است كه مي‌توانيد اين كار را انجام دهيد.
[البته شايد اين‌طور باشد، اما محبوب بودن به اين معنا بوده كه آثارش در داخل كشور چين توسط مميزي از همه جا پاك شود.]
 ‌چه چيزي در كار شما وجود دارد كه حاكميت را عصباني مي‌كند؟
باديوسائو: در نظر من اين موضوع كه شما (به عنوان يك هنرمند معترض) چقدر جدي يا خطرناك به نظر مي‌رسيد، اهميت چنداني ندارد. من فقط مي‌خواهم خودم باشم. تحت كنترل هيچ قدرتي نيستم، حتيCCP (حزب كمونيست چين) . اين چيزي است كه آنها را مي‌ترساند، چون تنها چيزي كه مي‌خواهند كنترل كامل است.
 ‌فحواي كلام شما مي‌گويد دقيقا مي‌دانيد چه دكمه‌هايي را فشار دهيد، از چه اهرم‌هايي استفاده كنيد كه آنها را تغيير دهيد.
باديوسائو: حدس مي‌زنم اين من نيستم كه دكمه را پيدا مي‌كنم. آنها هستند كه دكمه را به من پيشنهاد مي‌كنند. [مي‌خندد] يكي از چندين نمونه‌: يك ميم (meme) اينترنتي منتشر شد كه شي جين پينگ و باراك اوباما را با ويني پو و ببر (دو شخصيت كارتوني معروف برنامه كودكان) مقايسه مي‌كرد. چيز مهمي نيست، درست است؟ چين هرگونه اشاره يا تصويري را كه شي را به پو مرتبط مي‌كرد، مميزي كردند. براي Badiucao، اين غير قابل پذيرش بود. بنابراين او مجموعه‌اي از كارتون‌ها را خلق كرد كه موضع تندرو شي در برابر يك شخصيت انيميشن ديزني را مورد تمسخر قرار داد.
 ‌درباره ويني پو (Winnie-the-Pooh) چطور؟ چرا اينقدر اثرگذار بود؟
باديوسائو: چون ويني پو بسيار مورد علاقه مردم و بين آنها شناخته شده است. به همين دليل وقتي با تصوير شي جين پينگ تركيب مي‌شود، (و دولت آن را مميزي مي‌كند) براي مردم اين سوال به وجود مي‌آيد كه «چرا مي‌خواهيد يك خرس زرد را حذف كنيد؟»
 ‌شما پوچي بناي امپراتوري قدرت را به نمايش مي‌گذاريد وقتي همه مي‌بينند توسط يك خرس زرد رنجيده خاطر مي‌شود. 
باديوسائو: دقيقا، اگر شما در يك جامعه دموكراتيك باشيد، من فكر مي‌كنم سياستمداران حتي خوشحال مي‌شوند وقتي با ويني پو يا شخصيت‌هاي (كارتوني) شيطاني مورد قياس قرار مي‌گيرند. ولي ما در مورد چين حرف مي‌زنيم.
  ‌[هنگامي كه شي جين پينگ دوباره توسط پارلمان چين انتخاب شد، اختلاف 2970 راي در برابر صفر بود و هنگامي كه شي از محدوديت‌هاي دوره‌اي رياست بر حزب خلاص شد كه به او اجازه مي‌داد به‌طور نامحدود حكومت كند، Badiucao يك خلاقيت زباني در فضاي آنلاين منتشر كرد كه آن را «Xi Forever»  ناميد. هنگامي كه حزب كمونيست براي تصويب قطعنامه‌اي كه شي را با مائو تسه تونگِ ديكتاتور برابر مي‌كرد، وارد عمل شد، باديوسائو با پوسترها، چسب‌هاي دست‌ساز و يك كيسه پر از خشم، براي كار به منهتن رفت. او شي را با شعبده‌بازي مقايسه كرد كه روح رييس‌جمهور مائو را زنده مي‌كند.]
باديوسائو: شي جين پينگ سعي كرده خود را به عنوان يك مائو تسه تونگ ديگر، يكي ديگر از ستاره‌هاي سرخ چين به تصوير بكشد. او مي‌خواهد آنچه مائو به دست آورد را كسب كند، مي‌خواهد همان‌طور كه براي مائو اتفاق افتاد، لذت تجليل شدن در قامت يك شخصيت خداگونه را تجربه كند.
   ‌[باديوسائو خيلي اتفاقي به يكي از منتقدان برجسته حزب كمونيست چين بدل شد. در سال 2007، او دانشجوي حقوق در زادگاهش شانگهاي بود و فيلمي را به صورت آنلاين تماشا مي‌كرد كه ناگهان فيلم به فيلم ديگري تبديل شد كه شخصي مخفيانه درون فايل تصوير جاسازي كرده بود. اين مستند تظاهرات دانشجويان سال 1989 در ميدان «تيان آن من» را به تصوير مي‌كشيد.]
باديوسائو: در واقع اولين‌باري بود كه متوجه شدم اصلا چنين اتفاقي رخ داده.
  ‌يك لحظه صبر كنيد، اينجا شما در دانشكده حقوق هستيد و در سن 20 سالگي…
باديوسائو: همين‌طور است.
  ‌و اولين‌باري است كه در مورد كشتار ميدان تيان‌آن‌من، اين خبر مهم جهاني را مي‌شنويد و اولين‌بار زماني است كه به‌طور تصادفي در مستندي به آن برمي‌خوريد؟
باديوسائو: بله، با تشكر از بعضي مخالفان باهوش كه باعث چنين اتفاقي شدند.
  ‌پدر و مادرتان در اين مورد چيزي به شما نگفته بودند؟
باديوسائو: هرگز.
  ‌معلم‌ها؟
باديوسائو: هرگز.
  ‌[كشف حقيقت در مورد ميدان «تيان‌آن‌من» باعث شد باديوسائو بخواهد چين را ترك كند. معناي آنچه رخ داد، اين نبود كه در گذشته چه اتفاقي افتاده بوده؛ اهميتش در اين بود كه تاريخ به همين راحتي پاك شد. در سال 2009، او به استراليا مهاجرت كرد، حقوق را رها و به‌رغم عدم آموزش رسمي شروع به طراحي كرد. او در نهايت شاخه‌اي را به كار گرفت: سفر و به نمايش گذاشتنِ هنر خياباني براي برجسته كردن سركوب در چين. در صحنه‌هايي از مستند استراليايي «دگرانديش باهوش چين»، باديوسائو كه هنوز نقاب‌ بر چهره دارد، مقابل دروازه براندنبورگ برلين ژست گرفته است. او يكي از تابوترين موضوعات در چين را گرامي مي‌داشت: مرد تانكي (Tank Man)، معترض بي‌نام طرفدار دموكراسي كه در سال 1989 در مقابل ارتش چين ايستاد.]
باديوسائو: روحي است كه بيش از همه حزب كمونيستCCP را آزار مي‌دهد.
  ‌Tank Man دقيقا نشان‌دهنده چيست؟
باديوسائو: نشان مي‌دهد كه هر انسان عادي يا شخصي مي‌تواند شجاعت ايستادن در برابر قوي‌ترين چيزها را داشته باشد.
  ‌مي‌دانم كه تصوير مرد تانكي هميشه در نزديكي شماست.
باديوسائو: پيش از بيست و پنجمين سالگرد كشتار تيان‌آن‌من، من فقط يك چيز روي بازوي راستم مي‌خواستم، بازويي كه از آن براي كشيدن نقاشي استفاده مي‌كنم، به عنوان يادآوري اين مرد معمولي چيني كه فقط تمام شجاعت‌هاي دنيا را جمع مي‌كند و خودش را در مسير تانك قرار مي‌دهد. او نترس است.
  ‌[زماني كه در ايالات متحده بود، بادياسائو با دانشجوياني كه براي دموكراسي در ميدان «تيان‌آن‌من» راهپيمايي كردند، ارتباط برقرار كرد. آنها اكنون ميانسال، تبعيد شده‌اند و آثار زخم‌هاي‌شان هنوز قابل مشاهده است. «فانگ ژنگ» در جريان قتل‌عام، پاهاي خود را زير تانك از دست داد. «ژو فنگ سوئو» جزو اولين كساني بود كه وارد ميدان «تيان‌آن‌من» شد و يكي از آخرين كساني بود كه آنجا را ترك كرد. دانشجويان سابق حالا مي‌بينند كه باديوسائو آرمان‌هاي‌شان را زنده نگه مي‌دارد.]
ژو فنگسو: مهم است كه نسل بعد مشعل را در دست داشته باشد و من اين اميد را در او مي‌بينم. باديوسائو بسيار خلاق است.
  ‌شما اين‌گونه احساس مي‌كنيد، او مشعل كاري را كه نسل شما شروع كرده است، حمل مي‌كند.
ژو فنگسو: بله، قطعا.
  ‌[به عنوان رهبر معترضان، ژو پنجمين مرد تحت تعقيب در چين شد. يك‌سال را در زندان گذراند، سپس در اواسط دهه 90 به ايالات متحده گريخت. ژو مي‌گويد چين نمي‌داند چگونه باديوسائو را مديريت كند.]
ژو فنگسو: نفوذ چين بر جهان بسيار فراگير است و آنها مي‌توانند هر چيزي را كنترل كنند، به عنوان مثال مي‌دانيد شركت‌هاي امريكايي. اما هنوز نمي‌توانند Badiucao را تغيير دهند. اين يك فردِ تنها، كسي است كه با هنر پايان‌ناپذيرش همواره مي‌تواند قدرت را به چالش بكشد.
   ‌شما مي‌گوييد حزب كمونيست چين مي‌تواند شركت‌ها و ساير كشورها را تحت فشار قرار دهد، اما آنها نمي‌توانند…
ژو فنگسو: آنها نمي‌توانند اين شخص را تغيير دهند.
  ‌به اين فرد فشار بياورند.
ژو فنگسو: بله، اين روح «مرد تانكي» است، شخصي كه در مقابل يك جماعت توتاليتر ايستاد. او قطعا خاري در چشم آنهاست. باديوسائو ممكن است يك مخالف تنها باشد كه به سمت بزرگ‌ترين دولتمردان جهان يورش برده، اما متقاعد شده كاري كه انجام مي‌دهد يك تمرين بيهوده نيست.
  ‌شما گفتيد كه شخصيت اساطيري، سيزيف را تحسين  مي‌كنيد.
باديوسائو: درست است.
  ‌چه منظوري از بيان اين نكته داشتيد؟ 
باديوسائو: به نظر مي‌رسد ماموريت در رساندن سنگ به بالاي كوه محكوم به شكست است. زماني كه براي به چالش كشيدن رژيم چين آثار هنري خلق مي‌كنم، چنين حسي دارم. نمي‌دانم چيزي عوض مي‌شود يا نه كه آيا كار من اصلا تغييري به وجود مي‌آورد يا خير؛ اما حتي اگر چنين چيزي حقيقت داشته باشد، آيا معني‌اش اين است كه كار من معنايي ندارد؟ خودم اين‌طور فكر نمي‌كنم.
  ‌[در ماه سپتامبر، Badiucao قلم‌موي خود را به نمايش گذاشت تا خشم خود را از سركوب چين در هنگ‌كنگ نشان دهد. باديوسائو، رهبر هنگ‌كنگ، كري لام را به عنوان عروسك خيمه‌شب بازي شي جين پينگ درآورد. نوامبر گذشته يك مركز هنري در شمال ايتاليا، قصد داشت با نخستين نمايشگاه بزرگ انفرادي باديوسائو از مخاطبانش استقبال كند ولي در آخرين لحظات، چين سعي كرد فشار وارد كند و همه ‌چيز را تغيير دهد.]
باديوسائو: آنها در حقيقت نامه‌هاي تهديدآميز مي‌نويسند. اين مثل يك باج‌گيري است، مي‌دانيد؟ «اگر آثار باديوسائو را به نمايش بگذاريد، ممكن است همكاري‌هاي ما در آينده دچار مساله شود.» به‌طور خاص، سفارت چين در رم خواستار لغو اين نمايشگاه شد، زيرا نمايشگاه (به گفته آنها) «مملو از دروغ‌هاي ضد چيني» بود، «احساسات مردم چين را به ‌شدت جريحه‌دار كرد» و «تهديدي براي روابط دوستانه چين و ايتاليا» به حساب مي‌آمد. مقامات ايتاليايي محكم ايستادگي كردند و نمايش آثار ادامه يافت. باديوسائو در نمايشگاه به «واكنش عمدا كند شي جين پينگ به ماجراي شيوع كرونا» اشاره كرد. همچنين به اقليت اويغور كه چين زنداني‌شان كرده است، اداي احترام شد.
  ‌تا چه حد نماينده مردمي هستيد كه در داخل چين امكان بيان افكار خود را ندارند؟
باديوسائو: اين يك واقعيت است كه مردم چين براي بيان آزادانه نظرات خود احساس امنيت نمي‌كنند، اما موقعيت من بسيار ويژه است كه در چين زندگي نمي‌كنم، بنابراين مسووليت زيادي دارم كه صدايم را به گوش ديگران برسانم و به صداي آنها بدل شوم.
منبع: 
https: //www.cbsnews.com/news/badiucao-60-minutes-2022-07-31/

کشف حقیقت در مورد میدان «تیان آن من» باعث شد بادیوسائو  چین را ترک کند... در سال 2009 به استرالیا مهاجرت کرد... او یکی از تابوترین موضوعات در چین را گرامی می داشت: مرد تانکی (Tank Man)، معترض بی نام طرفدار دموکراسی که در سال 1989 در مقابل ارتش چین ایستاد.