روابط خانوادگي به كمك گسترش روابط ديپلماتيك مي‌آيد
شهباز شريف و بازنگري در
روابط اسلام‌آباد- رياض
عربستان و پاكستان در عرصه بين‌الملل به لحاظ حضور در منطقه خاورميانه و به عنوان دو كشور مهم جهان اسلام، همچنين مسائل و مشكلات مشتركي كه هر دو كشور را درگير كرده و در حوزه‌هايي مجبور به تعامل بيشتر با يكديگر مي‌كند، در روابط خارجه خود دچار فراز و فرودهاي بسياري بوده‌اند و هميشه از دلايل اين فراز و فرودها به دو كشور هند و ايران مي‌توان اشاره كرد كه هر كدام به صورتي بر اين روابط در دوره‌هاي مختلف تاثيرگذار بوده‌اند، به عنوان مثال عربستان با توجه به رقابت سياسي ديرينه خود با ايران هميشه به دنبال تخريب رابطه ايران و پاكستان بوده و همچنين پاكستان نيز در حوزه‌هاي مشاركت اقتصادي با عربستان در حال رقابت با هند است، اما با توجه به نياز متقابل دو كشور به يكديگر روابط اسلام‌آباد- رياض معمولا داراي يك ثبات نسبي است.
با كنار رفتن عمران خان نخست‌وزير سابق كه از دوران پر تنش اسلام‌آباد-رياض بود به خصوص با توجه به نزديكي عمران خان به ايران با روي كار آمدن شهباز شريف، همكاري‌هاي دو كشور در حال تبديل شدن به يك ائتلاف راهبردي است، با توجه به تنش‌هاي بين عربستان و امريكا در دوره بايدن و كاهش حمايت‌هاي امريكا از عربستان به خصوص در مساله جنگ يمن، عربستان بيش از گذشته نيازمند حمايت‌هاي منطقه‌اي است به خصوص با روي كار آمدن طالبان در افغانستان و نفوذ پررنگ پاكستان در ميان سران طالبان عربستان به همكاري اسلام‌آباد براي مديريت بيشتر و بهينه طالبان در جهت دولت‌سازي در همسايگي رقيب منطقه‌اي خود ايران نياز دارد علاوه بر اين نيازمندي‌هاي اقتصادي، سياسي و حتي نظامي دو طرف، همكاري دو دولت را ناگزير كرده است.
از ديگر سو خانواده شهباز شريف روابط نزديكي با خاندان پادشاهي عربستان سعودي داشته و دارند به خصوص آنكه نواز شريف و شهباز شريف به همراه برخي بستگان‌شان در سال 2000 ميلادي به عربستان سعودي تبعيد شدند و در دوران تبعيد خاندان سعودي مهمان‌نوازي خوبي از خاندان شريف كردند و حال شهباز شريف، نخست‌وزير جديد پاكستان در دوران بازگشت از تبعيد به دنبال جبران لطف دوستان سعودي خود است به همين منظور در روز 28 آوريل در راس هياتي بلندپايه از مقام‌هاي پاكستان و به عنوان اولين سفر خارجي خود، اسلام‌آباد را به مقصد رياض، پايتخت عربستان سعودي ترك كرد و در حساب توييتري خود نوشت: «امروز سفري به عربستان سعودي دارم تا پيوندهاي برادري و دوستي خود را تجديد و تاييد كنم.»
البته بايد اشاره كرد در هر دولتي معمولا اولين سفر نخست‌وزير پاكستان به عربستان بوده و اين ديدار تبديل به يك سنت در دولت پاكستان شده اما سابقه روابط و نزديكي ويژه خاندان شريف با آل سعود اين ديدار را خاص كرده و نخست‌وزير جديد پاكستان در اين سفر به دنبال جلب همكاري‌هاي اقتصادي و حمايت‌هاي مالي از كشوري است كه چندين سال در آن با خانواده خود تبعيد بوده است.
عربستان نيز در راستاي تقويت همكاري خود با دولت جديد پاكستان با تمديد سپرده 3 ميليارد دلاري در بانك مركزي اين كشور در حالي كه اسلام‌آباد در حال مذاكره براي دريافت بسته كمكي از صندوق بين‌المللي پول است، موافقت كرده با توجه به اين نكته كه عربستان بزرگ‌ترين صادركننده نفت به پاكستان محسوب شده و همچنين مقصد صادرات محصولات پاكستاني است و همچنين حدود دو ميليون تبعه پاكستاني در بازار كار عربستان به عنوان يكي از بازوهاي فعاليت‌هاي اقتصادي و توليدي اين كشور مشغول به فعاليت هستند و ارز ارسالي از عربستان به پاكستان در تبادلات تجاري، سالانه حدود چهار و نيم ميليارد دلار مي‌شود، تقويت همكارهاي دوجانبه مي‌تواند براي هر دو دولت سودمند باشد.
اما نكته قابل توجه اينجاست از اين تعامل اقتصادي و سياسي طرفي كه بيشترين سود را كسب مي‌كند پاكستان است، كشوري كه بحران‌هاي سياسي مداومي را پشت سر مي‌گذارد و در بعد اقتصادي نيز نيازمند حمايت‌هاي صندوق بين‌المللي پول و عربستان بوده و در هر دوره سياسي نخست‌وزير اسلام‌آباد دست كمك به سوي رياض دراز مي‌كند چه در دوره عمران خان و چه در دوره شريف، شايد تنها تعامل ويژه‌اي كه در رابطه با اسلام‌آباد براي عربستان سودمندي بيشتري دارد همكاري‌هاي نظامي با پاكستان است، چون اين كشور به عنوان يكي از قدرتمندترين ارتش‌هاي جهان و تنها كشور اسلامي كه داراي سلاح هسته‌اي است در منازعات نظامي مي‌تواند يكي از متحدان ويژه عربستان باشد.
همچنين شنيده‌ها از همكاري خاص دو كشور در حوزه هسته‌اي خبر مي‌دهد، يسراييل هيوم در گزارشي در اين رابطه ادعا كرد، عربستان به شكل محرمانه هزينه برنامه‌هاي هسته‌اي پاكستان را پرداخت كرده است و در صورتي كه ايران به بمب هسته‌اي دست پيدا كند، عربستان هم قصد دارد سرمايه‌هاي خود را نزد پاكستاني‌ها نقد كرده و كلاهك‌هاي هسته‌اي آماده‌اي از اين كشور بگيرد.
شايان ذكر است روابط اسلام‌آباد-رياض خالي از اختلاف و مناقشه نبوده به خصوص در موقعيت‌هاي خاصي كه پاي كشور هند در ميان باشد.
هند و پاكستان در موضوع كشمير داراي اختلافات ديرينه بوده و هميشه پاكستاني‌ها از حمايت‌هاي كمرنگ يا عدم حمايت سازمان همكاري اسلامي كه مقر آن در خاك عربستان است و اين كشور نفوذ ويژه‌اي در اين سازمان دارد، گلايه كرده و از ديگر سو از عدم واكنش قاطعانه عربستان در مساله كشمير و عدم حمايت دستگاه ديپلماسي سعودي‌ها از مواضع اسلام‌آباد در برابر هند شكايت كرده‌اند.
اما با توجه به اقتصاد قدرتمند هند كه در مقام مقايسه با پاكستاني كه هميشه درگير مشكلات اقتصادي است و هميشه دست نياز به سمت رياض دارد، هند شريك مطمئن‌تري براي سعودي‌ها در حوزه اقتصادي قلمداد مي‌شود و عربستان تحكيم روابط با دهلي را به ناخرسندي اسلام‌آباد ترجيح داده است، ضمن آنكه رياض توانسته با تكيه بر حربه‌هاي اقتصادي و با توجه به نيازمندي اقتصادي اسلام‌آباد تنش‌هاي خود با پاكستان را در كمترين سطح نگه دارد.
به عنوان نمونه با انتقاد وزير خارجه پاكستان از «كوتاهي سازمان همكاري اسلامي از حمايت از كشميري‌ها» و گلايه از كوتاهي عربستان در اين مورد در اقدامي تلافي‌جويانه، رياض وام بدون بهره يك ميليارد دلاري 999 ميليون يورو‌يي را تعليق كرد كه در سال 2018 به پاكستان اهدا كرده بود و تحويل نفت با تاخير پرداخت را تمديد نكرد كه پاكستان را در تنگناي اقتصادي بي‌سابقه‌اي قرار مي‌داد. براي برون‌رفت از اين بحران ژنرال قمر جواد باجوا، فرمانده ارتش پاكستان، در 17 آگوست 2020 در يك سفر به ظاهر معمولي براي بررسي روابط و همكاري‌هاي نظامي به عربستان سعودي رفت و در ادامه نيز وزارت امور خارجه پاكستان از مواضع سابق خود عقب‌نشيني و از عملكرد سازمان همكاري اسلامي در مورد كشمير قدرداني كرد كه بعد از اين تحولات رياض نيز تعليق‌هاي اعمال شده را لغو كرد.
فصل جديد روابط اسلام‌آباد-رياض با روي كار آمدن شهباز شريف نشان از تحكيم بيشتر روابط دو كشور دارد كه براي هر دو دولت سودمند خواهد بود، براي پاكستان در حوزه اقتصادي و براي عربستان در حوزه نظامي و سياست خارجي اما در ساير موضوعات به خصوص حوزه‌هايي كه پاي هند در ميان باشد، عربستان سمت شريك تجاري قدرتمندش و منفعت اقتصادي خود خواهد ايستاد.
منبع: ميدل ايست نيوز