گزارش «اعتماد» از واكنش‌ها به ادبيات عجيب شهردار تهران در مورد منشأ ابر متاني:
ناسا دروغگوست!
حميدرضا خالدي
درست يك هفته بعد از اينكه مديرعامل سازمان پسماند شهرداري تهران در واكنش به گزارش ناسا كه اعلام كرده بود منشأ ابرمتاني 5 كيلومتري بالاي تهران، مجتمع آرادكوه است، آن را تكذيب كرد، شهردار تهران نيز ديروز ناسا را دروغگو و اين خبر را دروغ خواند. مديرعامل سازمان مديريت پسماند تهران در خصوص انتشار خبري مبني بر تشكيل ابر پنج كيلومتري گاز متان در جنوب تهران كه ادعا مي‌شود از سوي ناسا منتشر شده، گفت: اين موضوع صرفا در حد يك گزارش خبري منتشر شده است و ناسا بايد به ما گزارش مكتوب بدهد! وي همچنين افزود: از سويي دانشكده محيط زيست دانشگاه تهران و محيط زيست تهران در پاسخ سوال ما در مورد اين ابر اعلام كردند كه هنوز به صورت مكتوب از دستگاه‌هاي بالادستي در اين خصوص چيزي منتشر نشده و اين مساله تنها در حد يك خبر است و نياز به بررسي دارد. وي همان زمان مدعي شد كه افزود: ما اقدامي كه در كهريزك موجب توليد گاز متان شود انجام نداده‌ايم. البته بحث پسماند‌تر در مجموعه آرادكوه وجود دارد كه هوادهي براي آن انجام مي‌شود؛ اما اقدامي كه گاز متان در اين مجموعه توليد كند ما نداشته‌ايم. با اين حال در كمتر از 48 ساعت پس از انتشار اين خبر، سازمان محيط زيست توليد متان توسط آرادكوه را تاييد كرد. تاييديه‌اي كه فشار افكار عمومي را بيش از پيش روي مديران ارشد شهرداري و به خصوص سازمان پسماند شهرداري افزايش داد. آنچنان فشاري كه باعث شد تا عليرضا زاكاني شهردار تهران روز گذشته و در جمع خبرنگاران در ارتباط با گزارش ناسا پيرامون انتشار تصوير ۵ كيلومتري گاز متان در آسمان جنوب شهر تهران درحالي كه تلاش مي‌كرد تا عصبانيت خود را كنترل كند، بگويد: در اين ارتباط هيچ گزارشي دريافت نشده. البته همه‌چيز ناسا دروغ است و اين موضوع نيز دروغ است!
اين ادعاي عجيب شهردار تهران در مورد ناسا و دروغگو خواندن آن در حالي مطرح مي‌شود كه بسياري از كارشناسان محيط زيست، نه تنها توليد متان در مجتمع آرادكوه را تاييد مي‌كنند كه آن را غده‌اي براي محيط زيست تهران مي‌دانند. دبير شبكه‌هاي مردم‌نهاد محيط زيست كشور و متخصص حوزه پسماند يكي از همين كارشناسان است كه با اشاره به ردپاي اقتصاد سياه مافياي زباله در توده گاز متان جنوب تهران گفت: نقطه‌اي كه شهرداري بايد به آن نگاه كند پيش از آنكه آرادكوه باشد، در درون خود شهرداري‌ها است. مشكل درون مراوداتي است كه بين بخش‌هايي از اين نهاد و مجموعه‌هاي مديريت پسماند خارج از شهرداري وجود دارد و بايد شناسايي شود. به عبارتي همان گلوگاه‌هايي كه از اين مسير ثروت‌اندوزي مي‌كنند اجازه نمي‌دهند سيستم اجرايي درست كار كند.
محمد الموتي در گفت‌وگو با ايسنا، در واكنش به گزارش ناسا درباره توده ۵ كيلومتري گاز متان در جنوب شهر تهران اظهار كرد: يكي از مسائل بسيار عجيب درباره اين گزارش، تكذيب شهرداري تهران است. شهرداري گفته است كه اگر قرار بود چنين پديده‌اي وجود داشته باشد چرا پيش از اين درباره اين موضوع صحبت نشده است؟ اين در حالي است كه پاسخ به اين سوال بسيار ساده است. در تمام دنيا اعلام شده كه سيستم طيف‌سنج جديدي كه راه‌اندازي و استفاده شده از يك تا دو ماهه گذشته شروع به كار كرده و مربوط به سال ۲۰۲۲ است. اين قابليت طبيعتا حتي سال گذشته وجود نداشته است چه رسد به سال‌هاي قبل از آن. بدين جهت اين ابزار، سيستم و فناوري جديد با تمركز بر پيدا كردن نقاط داغ متان توانسته چنين كشفي را به جهانيان ارايه دهد.
وي افزود: متاسفانه آن چيزي كه بدون اين طيف‌سنج و چنين امكاني همواره در اين سال‌ها گفته مي‌شد، اكنون زمينه و مرجع علمي نيز پيدا كرده است.
دبير شبكه‌هاي مردم‌نهاد محيط زيست و منابع طبيعي كشور درباره واكنش شهرداري‌ها خاطرنشان كرد: تكذيب اين موضوع مساله‌اي كارشناسي و فني نيست. بهتر است به جاي اينكه به‌طور مستقيم بروز اين پديده را تكذيب كنيم، با احتياط تا زمان بررسي و مشاهده اسناد جديدتر اظهارنظر كنيم. وي افزود: بخشي از اطلاعات گزارش ناسا انحصارا متعلق به اين اداره كل است اما اگر بتوان با مراودات علمي و از طريق مراجع علمي داخلي يا منطقه‌اي درخواست كرد تا اين اطلاعات در اختيارمان قرار گيرد به نتايج بهتر با بررسي جزييات بيشتر مي‌رسيم. ناسا تنها بخش اندكي را براي مطالعه در اختيار عموم قرار مي‌دهد. الموتي خاطرنشان كرد كه اصل قضيه را نمي‌توان تكذيب كرد، چه بسا تاييد آن اكنون وزن بيشتري خواهد داشت. وي درباره سايت آرادكوه در جنوب شهر تهران اظهاركرد: اين سايت ۶۰ تا ۷۰ سال است كه كار مي‌كند و فناوري جمع‌آوري و سوزاندن اين گاز را نيز ندارد. بدين جهت مسلما اين گاز خود را به شكل يك ستون ابر متاني به قطر ۵ كيلومتر نشان مي‌دهد. به عبارتي اين ستون رصد شده كاملا ادعاهاي قبلي كارشناسان اين حوزه را ثابت مي‌كند. اين متخصص حوزه پسماند افزود: ضمن اينكه سازمان حفاظت محيط زيست نيز عملا اين موضوع را پذيرفته است. دفتر مديريت پسماند سازمان حفاظت محيط زيست براي ما به عنوان مرجع تخصصي اين حوزه طبيعتا تاييد اين موضوع است. اين در حالي است كه شهرداري‌ها اين موضوع را قبول نمي‌كنند.
الموتي ضمن اشاره به اينكه سايت دفع زباله آرادكوه، خود يك مساله اساسي است اما بروز چنين پديده‌اي را تنها ناشي از آرادكوه ندانست و توضيح داد: سيستم جزيره‌هاي حرارتي، سيستم خاص گردش هوا در سطح و ارتفاع و تاسيسات موجود در جنوب تهران عمدتا يكي از محصولات جانبي توليد گاز متان هستند. به عبارتي انبوه كشتارگاه‌ها و دامداري‌هايي كه در جنوب تهران هستند در يك مساحت بسيار بزرگ‌تر از آنچه ما از آرادكوه مدنظر داريم باعث به وجود آوردن اين توده گاز شده‌اند.
مافياي پسماند عامل مديريت نادرست پسماند
اين متخصص حوزه پسماند باتوجه به سيستم مديريت پسماند در دو دهه اخير تصريح كرد: اين سيستم داراي يك شبكه پيچيده‌اي است. بر گنج نهاني نشسته و از پسماند توليدي مردم در حال ثروت‌اندوزي است. افراد اين شبكه به حفظ اين شبكه و فرآيندي كه آن را زنده نگه دارد، كمك مي‌كنند. به عبارتي از لحظه توليد كارخانه‌اي محصول تا توليد پسماند در خانه‌ها، فروشگاه‌ها، تفكيك از مبدأ، پردازش و انتقال هر كدام را بخواهيم به سمت بهبود ببريم، به اقتصاد سياه اين شبكه فاسد ضربه زده‌ايم.
وي افزود: اين شبكه تا مدت زماني مي‌تواند به اقدامات خود ادامه دهد چون طبيعت همواره از ما و هر شبكه فاسدي قوي‌تر است بنابراين طبيعت حضور خود را به اين شكل و انباشت توده گاز متاني كه بوي نامطبوع كشنده را متصاعد مي‌كند، به ما نشان مي‌دهد و اينجاست كه مسوولان، تصميم‌سازان و سياست‌گذاران ناگهان متوجه سيستمي خواهند شد كه حداقل در اين دو دهه داشته كار مي‌كرده اما تازه بوي خود را نشان داده است. متوجه فرياد كارشناساني مي‌شوند كه سال‌ها اين موضوع را مطرح كرده‌اند. اين شبكه به هم پيوسته آنچنان از همديگر پشتيباني مي‌كنند كه تصميمات درست نيز در سلسله مراتب خود دچار شكست و فراموشي مي‌شود يا به شكل ديگري اجرا مي‌شوند كه نتيجه‌اي ناگوار دارد. مسوولان نيز با مشاهده ظاهر تصميم گرفته‌شده از فكر آن خارج و دوباره دچار سرگرداني مي‌شوند.
شهرداري تهران در اين حوزه به يك استيصال رسيده اما نقطه‌اي كه شهرداري تهران بايد به آن نگاه كند پيش از آنكه آرادكوه باشد، در درون خود شهرداري‌ها است. مشكل درون مراوداتي است كه بين بخش‌هايي از اين نهاد و مجموعه‌هاي مديريت پسماند خارج از شهرداري وجود دارد و بايد شناسايي شود.
اما اين فقط كارشناسان محيط زيست نيستند كه به اظهارات شهردار و مديران شهري در مورد گزارش ناسا و ابرمتاني واكنش نشان مي‌دهند. سميه رفيعي، رييس فراكسيون محيط زيست مجلس شوراي اسلامي ايران نيز در گفت‌وگو با «اعتماد» گفت، من هم به شخصه تلاش زيادي كردم تا اطلاعاتي علمي و قابل استناد در مورد ابرمتان و توليد آن به دست بياورم ولي تاكنون اين تلاش بي‌نتيجه بوده است.
وي افزود: به نظر مي‌رسد حتي سازمان محيط زيست نيز ابزارهاي مورد نياز براي سنجش برخي از آلاينده‌ها از جمله متان را ندارد و براي همين هم هست كه تاكنون نتوانسته گزارش مستدلي در مورد ابر متاني ارايه دهد.
رفيعي در پاسخ به اين سوال كه چرا سازمان محيط زيست با وجودي كه ملزم به پايش انواع آلودگي‌هاي زيست محيطي است، نتوانسته چنين لكه بزرگ آلوده‌اي را كه ماهواره‌هاي ناسا نيز آن را رصد كرده‌اند، تشخيص دهد، گفت: در اينجا چند نكته وجود دارد. اول اينكه ماهواره‌ها فقط عكس‌هاي ماهواره‌اي مي‌گيرند و نتيجه رصد خود را در قالب تصوير منتشر مي‌كنند نه گزارش تحليلي و آمار. دوم اينكه محيط زيست و سازمان هواشناسي ما فاقد دستگاه‌ها و تجهيزات لازم براي تشخيص و اندازه‌گيري برخي از گازها و آلاينده‌ها هستند كه شايد متان نيز جزو آن باشد. ثالثا، اصولا سازمان محيط زيست پايش مستمر ندارد كه بخواهد چنين مواردي را تشخيص دهد. دليل آن هم واضح است؛ متاسفانه در كشور ما اهميت چنداني به محيط زيست و مخاطرات ناشي از آن داده نمي‌شود.
رييس فراكسيون محيط زيست مجلس البته تصريح كرد: به نظرم تنها نهادي كه مي‌تواند در اين زمينه گزارش‌هاي مستدل و معتبري ارايه دهد، سازمان فضايي ايران است كه با تجهيزات پيشرفته و بي‌نظيري كه دارد، مي‌تواند به راحتي در مورد آلودگي هوا و مباحث هواشناسي و.... اطلاعات ارزشمندي را در اختيار نهادهاي مرتبط قرار دهد. گرچه اين پتانسيل نيز مغفول مانده است و هيچ سازماني تمايلي براي همكاري با آنها و استفاده از ظرفيت‌هاي آنها در حوزه محيط زيست و هواشناسي ندارد.
وي با ذكر اينكه در تلاش است تا گزارشي در مورد ابرمتان تهران از سازمان فضايي كشور بگيرد، گفت: با دريافت اين اطلاعات مي‌توان قضاوت كرد كه شهرداري درست مي‌گويد يا ناسا !
اين نماينده مجلس همچنين در مورد اظهارات ديروز شهردار تهران كه گزارش ناسا را دروغ خوانده بود نيز گفت: من هم معتقدم كه اين ادبيات زيبنده شخصي در جايگاه شهردار تهران نيست. اي كاش ايشان به جاي به كار بردن چنين ادبياتي و متهم كردن يكي از معتبرترين مراكز علمي دنيا، به افكار گزارشي علمي و متقن در مورد مقدار متان موجود در جو و مقايسه آن با بازه مشابه سال گذشته ارايه مي‌دادند تا يك‌بار براي هميشه چنين شايعاتي پايان گيرد وگرنه صحبت‌هايي اينچنيني، فقط مي‌تواند به حواشي پيش آمده و بي‌اعتمادي شهروندان به سخنان شهردار بيش از پيش دامن بزند.