گام تاريخي براي مقابله با تغييرات اقليمي

كنفرانس آب‌وهوايي سازمان ملل متحد روز يكشنبه در شرايطي پايان يافت كه ديپلمات‌ها و نمايندگان نزديك به 200 كشور بر سرانجام مجموعه‌اي از اقدامات از جمله ايجاد صندوقي براي كمك به كشورهاي فقير و آسيب‌پذير در مقابل تغييرات اقليمي به توافق رسيدند. براي بيش از سه دهه، كشورهاي در حال توسعه تلاش مي‌كردند تا كشورهاي توسعه‌يافته و صنعتي مسووليت تاثير مخرب اقدامات خود روي افزايش دماي كره زمين و تغييرات اقليمي ناشي از آن را بپذيرند. اما ايالات متحده و ساير كشورهاي ثروتمند كه اين مساله را يك تعهد دائمي و نامحدود مي‌ديدند از به نتيجه رسيدن اين تلاش‌ها جلوگيري مي‌كردند. كنفرانس آب و هوايي سازمان ملل متحد (COP27) اما با توافقي تاريخي درباره كمك به كشورهاي فقير كه در برابر تغييرات اقليمي آسيب‌پذيرند، به پايان رسيد. اين اولين توافق رسمي در راستاي ايجاد صندوق «خسارت و آسيب» براي كمك به كشورهايي است كه تقريبا هيچ نقشي در تشديد روند گرمايش جهاني نداشتند اما با تبعات ناشي از اين تغييرات اقليمي دست و پنجه نرم مي‌كنند. بر اساس گزارش نيويورك‌تايمز قرار بود اين توافق تا روز جمعه نهايي شود اما پيچيدگي مذاكرات و اختلاف‌نظر ميان دست‌اندركاران پيرامون موضوعات حساسي نظير پرداخت غرامت در ازاي انتشار گازهاي گلخانه‌اي باعث شد مذاكرات تا صبح روز يكشنبه 20 نوامبر به طول بينجامد. دستيابي به اين توافق بسيار فراتر از انتظارات اوليه از بيست‌وهفتمين كنفرانس آب و هوايي سازمان ملل متحد بود با اين وجود نشان داد كه اتفاقاتي نظير سيل‌هاي مخرب پاكستان يا خشكسالي و گرماي كم‌سابقه در چين ذهن رهبران جهان را به خود مشغول كرده است. توافق درباره كمك به كشورهاي فقير آسيب‌پذير در برابر تغييرات اقليمي با استقبال روبرو شده است. آفريقاي جنوبي ضمن استقبال از اين توافق خواستار اقدامات بيشتر و فوري در اين زمينه شده است. شري رحمان، وزير تغييرات اقليمي پاكستان گفته 30 سال طول كشيده تا «اولين گام مثبت» برداشته شود. اتحاديه اروپا مي‌گويد توافق نهايي اخير براي مردم جهان «كافي نيست» و همچنين اين اقدام براي سرعت بخشيدن به كاهش آلودگي توسط آلوده‌كنندگان اصلي كم  است.
امريكا  چگونه  راضي  شد؟
نمايندگان ايالات متحده در ابتدا مخالف تشكيل صندوقي براي كمك به كشورهاي فقير و آسيب‌پذير در برابر تغييرات اقليمي بودند. به باور آنها شرايط هنوز براي تشكيل چنين صندوقي آماده نبود اما اين امكان وجود داشت كه با همكاري كشورهاي ديگر روندي طولاني براي تشكيل اين صندوق در سال 2024 آغاز گردد. با اين حال مخالفت گسترده ائتلافي از كشورهاي در حال توسعه با موضع امريكا و همچنين تصميم اتحاديه اروپا براي ايستادن در كنار كشورهاي در حال توسعه باعث شد تا  تصميم امريكايي‌ها  تغيير كند.
پرانتزهاي  باز
توافق حاصل‌شده در كنفرانس آب‌وهوايي سازمان ملل متحد هرچند يك گام مهم رو به جلو به حساب مي‌آيد و مي‌تواند مهم‌ترين دستاورد گفت‌وگوها در شرم‌الشيخ باشد، اما با توجه به اختلافاتي كه ميان مذاكره‌كنندگان وجود داشت و همچنين زمانبر بودن توافق بر سر مكانيسم‌ها و جزييات توافق، اعضا توافق كردند تا گفت‌وگو درباره جزييات را به دورهاي آينده مذاكرات موكول كنند. براي نمونه، توافقي كه متن آن در وب‌سايت رسمي سازمان ملل متحد منتشر شده فاقد جزيياتي نظير اين است كه هر كشور ثروتمند و صنعتي در ازاي نقشش در انتشار گازهاي گلخانه‌اي چه ميزان پول و طي چه فرآيندي بايد به صندوق مشخص شده بپردازد.
اجماعي كه  حاصل  نشد
در حالي كه توافق حاصل‌شده بر سر ايجاد صندوق كمك به كشورهاي فقير و آسيب‌پذير در برابر تغييرات اقليمي بيشتر از حد انتظار بسياري از كارشناسان بود اما در برخي موضوعات بسيار مهم در راستاي تغييرات اقليمي اجماعي حاصل نشد تا به اين موضوعات در توافق نهايي اشاره نشود. 
يكي از مهم‌ترين اين موارد، كاهش استفاده از همه سوخت‌هاي فسيلي از جمله زغال‌سنگ، نفت و گاز بود. به نوشته پايگاه خبري اكسيوس، درخواست براي كاهش تدريجي استفاده از سوخت‌هاي فسيلي با مخالفت هند، اتحاديه اروپا، ايالات متحده و تعدادي ديگر از كشورها كه وابستگي زيادي به اين سوخت‌ها دارند، به  نتيجه  نرسيد.
در متن نهايي اجلاس آنچه در متن نهايي اجلاس سال گذشته در اسكاتلند در خصوص كاهش تدريجي استفاده از زغال سنگ آمده بود تكرار شده و هيچ اشاره‌اي به نفت و گاز صورت نگرفته است. اين توافق در شرايطي حاصل نشد كه دبيركل سازمان ملل متحد در شروع بيست‌وهفتمين كنفرانس آب و هوايي مشخصا خواستار آن شده بود. گوترش گفته بود: «لازم است پيماني ميان كشورهاي ثروتمند و فقير جهان براي تسريع كاهش استفاده از سوخت‌هاي فسيلي و همچنين تخصيص بودجه صورت گيرد تا اطمينان حاصل شود كه كشورهاي فقيرتر مي‌توانند انتشار گازهاي گلخانه‌اي را كاهش بدهند و با تاثيرات تغييرات آب و هوايي بر كشورهاي خود كه پيش‌تر به وقوع پيوسته است، مقابله كنند.»در اين نشست تعهد به محدود كردن افزايش متوسط يك و نيم درجه‌اي گرماي زمين تكرار شد و كشورها نپذيرفتند تعهدي فراتر از تعهد قبلي را در اين زمينه بپذيرند.هيات بين‌دولتي تغييرات آب‌وهوايي وابسته با سازمان ملل، در آخرين گزارش خود بار ديگر هشدار داده كه بايد تا سال ۲۰۳۰ ميلادي انتشار گازهاي گلخانه‌اي در سراسر جهان به نصف كاهش يابد تا به اين ترتيب از وقوع بدترين بحران آب و هوايي جهان جلوگيري شود. با اين وجود چين و ايالات متحده به عنوان دو كشور اصلي توليدكننده گازهاي گلخانه‌اي حاضر به پذيرش تعهد جديدي در اين رابطه نشده‌اند.