تلاش غيرمنتظره روسيه در شرق اوكراين
چرا تلاش روس‌ها براي تصرف «باخموت» براي كارشناسان نظامي عجيب است؟
محمدحسين لطف‌الهي
با نزديك شدن فصل زمستان در حالي كه پس از خروج نيروهاي نظامي روسيه از شهر خرسون و كرانه غربي رود دنيپر جنگ در جبهه جنوب عملا دچار سكون شده است، در شرق اوكراين به ويژه در شهر باخموت درگيري‌هاي شديدي ميان نظاميان روسيه و اوكراين در جريان است.
نيروهاي نظامي اوكراين با اينكه موفقيت‌هاي زيادي در هفته‌هاي اخير كسب كرده بودند در شرق اين كشور با حملات متمركز روسيه براي پيشروي در استان دونتسك مواجه شده‌اند. اين حملات به اندازه‌اي گسترده بوده كه نه تنها ضدحمله‌هاي اوكراين براي بازپس‌گيري مناطق اشغال شده در منطقه دونباس را ناكام گذاشته، بلكه به نظاميان روس امكان داده تا پيشروي‌هايي در اين منطقه داشته باشند.
موسسه مطالعات جنگ مستقر در واشنگتن كه تحولات جنگ اوكراين را به صورت روزانه دنبال مي‌كند، روز يكشنبه در گزارشي نوشت: «پس از حمله نيروهاي نظامي روسيه به شهر باخموت در هفته گذشته، ستاد فرماندهي نيروهاي نظامي اوكراين در شرق در بيانيه‌اي كه صادر كرد اشاره‌اي به عقب راندن نيروهاي روس در اين منطقه نداشت و اين مي‌تواند نشانه‌اي از پيشروي روس‌ها در باخموت باشد.»
روزنامه نيويورك‌تايمز در توصيف جنگ در باخموت مي‌نويسد: «تقريبا براي يك ساعت شرايط به گونه‌اي بود كه ميزان تلفات نيروهاي اوكرايني در شهر باخموت پايان‌‌ناپذير به نظر مي‌رسيد؛ آمبولانس‌ها، نفربرهاي زرهي و خودروهاي شخصي يكي پس از ديگري در پي درخواست‌هاي كمك مي‌ايستادند و مجروحان را به بيمارستان نظامي شهر مي‌رساندند. تا ظهر روز جمعه پزشكان دست‌كم 50 زخمي را گزارش داده بودند كه اكثر آنها از نظاميان بودند و در دسته‌هاي 5 تايي و 10 تايي به بيمارستان انتقال داده مي‌شدند.»
به گزارش «اعتماد»، از زمان حمله سراسري روسيه به اوكراين در 24 فوريه مسكو موفق شد مناطق زيادي از خاك اوكراين را از جمله در چهار استان دونتسك، لوهانسك، زاپروژيا و خرسون اشغال كند. در مقابل نظاميان اوكرايني نيز تلاش‌هاي گسترده‌اي براي آزادسازي مناطق اشغالي داشتند و دستاوردهاي زيادي در اين مسير به دست آوردند كه از جمله آنها مي‌توان به جلوگيري از سقوط كي‌يف، آزادسازي بخش عمده‌اي از استان خاركيف، آزادسازي بخش‌هايي دونتسك و لوهانسك و عقب راندن روس‌ها از خرسون اشاره كرد. با اين وجود براي هر دو طرف منطقه باخموت شبيه به يك بن‌بست و نقطه نهايي پيشرفت بوده است.
براي ماه‌ها انبوهي از نيروها و تجهيزات ارتش‌هاي روسيه و اوكراين درگير نبرد براي تسخير يا بازپس‌گيري باخموت بود. روس‌ها مرتبا براي تسخير شهر حمله مي‌كردند، موفقيت‌هاي محدودي به دست مي‌آوردند و اوكرايني‌ها با ضدحمله براي بازپس‌گيري مناطق اشغال شده به باخموت حمله مي‌كردند.
واشنگتنپست مي‌نويسد: «نتايج جنگ در باخموت يك فاجعه كامل بود. شهري كه روزگاري حدود 70 هزار نفر جمعيت داشت عملا از بين رفته و به گفته ساكنان بمباران در روزهاي اخير با شدتي در جريان بوده كه قبلا بي‌سابقه بود.» يك شاهد عيني مي‌گويد: «جنگ در اينجا شبيه به صحنه‌هايي از جنگ جهاني اول است؛ ساختمان‌هايي كه قبلا بمباران شده بودند بار ديگر بمباران مي‌شوند و در خط مقدم به دليل بارش برف و باران منطقه‌اي گل‌آلود است كه سربازان براي راه رفتن هم به مشكل برمي‌خورند.»
خبرنگار اعزامي روزنامه نيويورك‌تايمز درباره دلايل برتري روس‌ها در حملات روزهاي اخير به باخموت به نقل از سربازان اوكرايني، ساكنان محلي و يك مقام دفاعي ايالات متحده نوشته است كه سيلي از نيروهاي تازه‌نفس شامل نيروهاي ويژه، نيروهاي كمتر آموزش ديده و برخي گروه‌هاي شبه‌نظامي روسي راهي اين منطقه شده بودند.
شدت حملات نيروهاي روسيه براي تصرف شهر باخموت در شرايط فعلي تحليلگران نظامي را گيج كرده است. در ساير جبهه‌هاي جنگ روس‌ها عمدتا در حال استحكام‌بخشي به مواضع خود و تقويت منابع و ارسال تجهيزات به منظور آماده شدن براي مواجهه با فصل زمستان هستند، اما در باخموت واقع در استان دونتسك آنها نهايت تلاش خود را براي تسخير اين شهر به كار بسته‌اند. تحليلگران نظامي مي‌گويند اگر اين اتفاق در فصل تابستان رخ مي‌داد و روس‌ها پس از تصرف بخش اعظمي از لوهانسك به تلاش‌ها براي تسخير باخموت شدت مي‌بخشيدند، اتفاقي قابل توجيه بود و مي‌شد انتظار داشت كه آنها باخموت را تصرف كنند تا بتوانند از آن شهر براي تصرف اسلوويانسك و كراماتورسك بهره گيرند، اما اكنون كه نيروهاي روسيه با شكست‌هاي پياپي شمال شرق اوكراين و استان خاركيف را از دست داده‌اند و با كمبود تجهيزات مواجه هستند، تلاش براي دستيابي به اين هدف عجيب به نظر مي‌رسد.
مايكل كافمن، تحليلگر نظامي و مدير پروژه مطالعات روسيه در انديشكده C.N.A معتقد است: «ارتش روسيه با درخواست‌هاي غيرواقع‌گرايانه سياسي مواجه هستند كه بايد پيشرفت‌هايي جدي در ميدان جنگ داشته باشند.» به گفته او، بيشتر نيروهاي مستقر در اين جبهه آموزش ديده نيستند و همزمان كمبود جدي تجهيزات وجود دارد دارد كه باعث مي‌شود موفقيت نهايي آن در تسخير كامل و تثبيت تسلط روي باخموت بعيد به نظر برسد.
وزارت دفاع انگليس در بيانيه‌اي پيشرفت‌هاي اخير روسيه در شرق اوكراين را «غيركليدي» توصيف كرده است. اين نهاد در بيانيه‌اي ادعا كرده كه روس‌ها در دونتسك متحمل تلفات شديدي شده و بعيد است كه بتوانند پيشرفت‌هاي كليدي را در اين منطقه كليدي به دست آوردند. بر اساس ترجمه خبرگزاري فارس روزنامه انگليسي «اينديپندنت» روز يكشنبه در اين خصوص گزارش داد، وزارت دفاع اين كشور مدعي شد كه روسيه بعيد است بتواند نيروهاي كافي براي رسيدن به پيشرفت‌هاي چشمگير در ميدان نبرد سرنوشت‌ساز منطقه دونتسك كه در هفته‌هاي گذشته شاهد نبردهاي فشرده بوده است، جمع‌آوري كند.
همزمان با اين تحولات در شرق، در جنوب شرايط متفاوتي حاكم است. رييس شركت دولتي انرژي هسته‌اي اوكراين گفت: نشانه‌هايي وجود دارد مبني بر اينكه نيروهاي روسي ممكن است براي ترك نيروگاه هسته‌اي بزرگ زاپروژيا كه در ماه مارس بلافاصله پس از تهاجم خود تصرف كردند، آماده شوند. به گزارش خبرگزاري رويترز، چنين حركتي مي‌تواند تغييري عمده در ميدان جنگ در منطقه زاپروژيا باشد كه در جنوب شرق اوكراين واقع است و بخش‌هايي از آن در اشغال نيروهاي روسي قرار دارد و از ابتداي جنگ تاكنون چندين باز خط مقدم در آن جابه‌جا شده است. در چند ماه گذشته گلوله‌باران اطراف نيروگاه هسته‌اي زاپروژيا كه بزرگ‌ترين نيروگاه هسته‌اي در اروپا محسوب مي‌شود، خطر يك فاجعه هسته‌اي را گوشزد كرده است.
پترو كوتين، رييس شركت «انرژواتم» اوكراين روز دوشنبه در تلويزيون ملي اين كشور گفت: در هفته‌هاي اخير ما به‌طور موثر اطلاعاتي دريافت كرده‌ايم كه نشان مي‌دهد آنها (نيروهاي روسي) احتمالا در حال آماده شدن براي ترك نيروگاه هستند. او در توضيح اين ادعاي خود افزود: اولا اينكه گزارش‌هاي زيادي در رسانه‌هاي روسي هست كه عنوان مي‌كنند تخليه اين نيروگاه كاري است كه ارزشش را دارد و شايد بد نباشد كه كنترل اين نيروگاه را به آژانس بين‌المللي انرژي اتمي واگذار كنيم. اين امر احساس مي‌شود كه آنها دارند چمدان‌هاي‌شان را مي‌بندند و هر چيزي را كه بتوانند مي‌دزدند. روسيه و اوكراين كه محل بدترين حادثه هسته‌اي جهان در چرنوبيل در سال ۱۹۸۶ بود، براي ماه‌ها بارها يكديگر را به گلوله‌باران مجتمع راكتور زاپروژيا متهم كرده‌اند كه ديگر انرژي توليد نمي‌كند. كوتين در پاسخ به اين سوال كه آيا هنوز خيلي زود نيست كه درباره خروج نيروهاي روسي از نيروگاه صحبت كنيم، در تلويزيون گفت: «خيلي زود است. ما اكنون چنين چيزي را نمي‌بينيم، اما آنها در حال آماده شدن (براي ترك) هستند.»
پنتاگون ارسال تسليحات جديد به اوكراين را بررسي مي‌كند
همزمان با اينكه غرب تقلا مي‌كند تا نيازهاي اوكراين به تسليحات بيشتر را برطرف كند، پنتاگون در حال بررسي پيشنهاد بويينگ جهت تامين بمب‌هاي دقيق و ارزان‌قيمت براي اوكراين است؛ بمب‌هايي كه مي‌توانند روي راكت‌هاي موجود نصب شوند و از مسافت دور خطوط مقدم روسيه را هدف قرار دهند. به گزارش رويترز، ذخاير نظامي امريكا و متحدانش در حال كاهش است و همزمان با ادامه جنگ روسيه-اوكراين، كي‌يف با نياز فزاينده به تسليحات پيشرفته‌تر مواجه شده است. منابع مربوط به حوزه صنعت اعلام كردند، سيستم پيشنهادي بويينگ تحت عنوان «بمب كم قطر پرتاب‌شونده از زمين» (GLSDB) يكي از طرح‌هاي توليد مهمات جديد براي اوكراين و متحدان اروپاي شرقي امريكا محسوب مي‌شود. بر اساس سندي كه توسط رويترز و سه فرد آگاه به اين طرح مشاهده شد، GLSDB احتمالا در اوايل بهار ۲۰۲۳ تحويل داده خواهد شد. اين سامانه مزبور، «بمب GBU39» را با موتور موشك ام-۲۶ تركيب مي‌كند؛ تركيباتي كه هر دو در ذخاير امريكا به وفور يافت مي‌شود. دوگ بوش، از خريداران تسليحات ارتش امريكا چندي پيش در پنتاگون به خبرنگاران گفت: ارتش به دنبال تسريع توليد گلوله‌هاي توپخانه‌اي ۱۵۵ ميلي‌متري است كه در حال حاضر تنها در تاسيسات دولتي توليد مي‌شوند. بوش افزود: حمله روسيه به اوكراين، نياز براي تسليحات و مهمات ساخت امريكا را افزايش داده و اين در حالي است كه متحدان امريكا در اروپاي شرقي سفارش‌هاي زيادي براي تسليحات مختلف مي‌دهند و در حال تامين تسليحات براي اوكراين هستند. تام كاراكو، كارشناس تسليحات و امنيت در مركز مطالعات استراتژيك و بين‌المللي گفت: كسب مقدار مناسب تسليحات با هزينه ارزان؛ مساله اين است. موضوع كاهش ذخاير تسليحاتي امريكا، به توليد سريع آنها كمك مي‌كند. ذخاير به نسبت چيزي كه مايليم داشته باشيم و به نسبت چيزي كه براي بازدارندگي درگيري چين نياز داريم، در حال كاهش است. وي همچنين خاطرنشان كرد: خروج امريكا از افغانستان بمب‌هاي پرتاب شونده زيادي را باقي گذاشت. اين بمب‌ها نمي‌توانند به آساني براي هواپيماهاي اوكرايني استفاده شوند، اما امروزه بايد به دنبال راه‌هاي خلاقانه‌اي براي تبديل آنها به قابليت تدافعي باشيم. سخنگوي بويينگ از اظهارنظر در اين باره خودداري كرد. تيم گورمن، سخنگوي پنتاگون هم از اظهارنظر درباره ارسال تجهيزات مخصوص به اوكراين خودداري كرد، اما گفت كه امريكا و متحدانش مناسب‌ترين سيستم‌ها را براي كمك به اوكراين شناسايي و بررسي خواهند كرد.