دادگاهي سياسي
براي محاكمه روسيه
محمود فاضلي
نمايندگان وزارت امور خارجه، دادگستري و دفاع فرانسه از تشكيل دادگاهي براي محاكمه مقامات عاليرتبه سياسي روسيه به جرم تجاوز به اوكراين حمايت كردند. در اين نشست، سناريوهاي امكان‌پذير براي پيگرد قانوني روسيه به جرم تجاوز، مورد بررسي قرار گرفته است. پس از بررسي تمامي طرح‌هاي نهادها و سازمان‌هاي ذيربط به اين نتيجه رسيدند كه چنانچه تحقيقات و پيگرد قانوني جرم تجاوز كه اوكراين قرباني آن شده است ضروري باشد، براي اين امر لازم است يك دادگاه ويژه بي‌طرف و مستقل در يك كشور اروپايي ايجاد شود، زيرا در حال حاضر اين جرم در حوزه صلاحيت نهادهاي قضايي موجود نيست. شركت‌كنندگان در اين نشست ايجاد يك دادگاه جديد بر اساس يك توافق بين‌المللي ميان كشورهاي مربوطه را توصيه كردند. در بيانيه اين نشست كه نمايندگان مجالس ملي و سناي فرانسه، نماينده دادگاه بين‌المللي كيفري، كميسيون اروپا و از طرف اوكراين آندري يرماك رييس دفتر رياست‌جمهوري، آندري سميرنوف معاون او، اعضاي گروه كاري رياست‌جمهوري حضور داشتند، تاكيد شده است كه موضوع تعريف جرم تجاوز در حقوق بين‌الملل به عنوان يك موضوع چند وجهي تشريح شده است كه نبايد بر ايده استفاده مشروع از زوردر دفاع از خود در چارچوب منشور سازمان ملل متحد تاثير بگذارد، جرم تجاوز بايد با تعريف اين جرم كه در اساسنامه ديوان بين‌المللي كيفري قيد شده است، همخواني داشته باشد. سخنگوي وزارت خارجه فرانسه در يك نشست جداگانه مدعي شد اين كشور رايزني با شركاي اروپايي و اوكرايني را براي ايجاد دادگاه ويژه براي بررسي اقدامات روسيه در اوكراين آغاز كرده است.
اوكراين كه رهبران نظامي و سياسي روسيه را مسوول آغاز جنگ در اين كشور مي‌داند و به‌دنبال ايجاد يك دادگاه ويژه براي محاكمه آنها است در هفته‌هاي اخير بارها به غرب در اين زمينه فشار آورده است. همزمان اورسولا فون در لاين رييس كميسيون اروپا اعلام كرد كه اتحاديه اروپا تلاش خواهد كرد تا يك دادگاه تخصصي با حمايت سازمان ملل براي تحقيق درباره جنايت‌هاي جنگي كه روسيه احتمالا در اوكراين مرتكب شده است، تشكيل دهد. ما آماده شروع همكاري با جامعه بين‌المللي براي كسب گسترده‌ترين حمايت جهاني ممكن از اين دادگاه تخصصي هستيم».
پس از نشست شوراي وزراي امور خارجه كشورهاي عضو ناتو در بخارست نيز اعلام شد تجاوز روسيه به اوكراين تهديدي براي صلح، امنيت و ثبات در كل فضاي يورو آتلانتيك است و روسيه در قبال اين جنگ و نقض آشكار قوانين بين‌المللي مسووليت كامل دارد. در بخشي از بيانيه شوراي وزيران اروپا آمده است: «ما در بخارست، در نزديكي سواحل درياي سياه و در همان هنگام كه تجاوز ادامه‌دار روسيه به اوكراين، صلح، امنيت و رفاه حوزه يوروآتلانتيك را تهديد مي‌كند، گرد هم آمدهايم، روسيه مسووليت كامل اين جنگ و نقض آشكار قوانين بين‌الملل و اصول منشور سازمان ملل متحد را بر عهده دارد. تجاوز روسيه و به‌ويژه حملات اين كشور به زيرساخت‌هاي غيرنظامي و انرژي، ميليون‌ها اوكرايني را از خدمات اوليه محروم كرده است، اين تجاوز همچنين كشورها و مردم جهان را تحت‌تاثير قرار داده است، رفتار غير قابل پذيرش روسيه، من‌جمله جنگ تركيبي، باج‌خواهي در حوزه انرژي، لحن و لفاظي‌هاي ديوانه‌وار هسته‌اي، نظم بين‌المللي پايه گرفته از قوانين را تضعيف مي‌كند. ما بي‌رحمي روسيه نسبت به مردم غيرنظامي اوكراين، نقض حقوق بشر مانند تبعيد اجباري، شكنجه، رفتار وحشيانه با زنان، كودكان و ديگر افراد را كه در موقعيت آسيب‌پذيري قرار گرفته‌اند، محكوم مي‌كنيم، همه اشخاصي كه مسوول جنايات جنگي در اين مناقشه مي‌باشند، بايد محاكمه شوند، ما همچنين تمامي اشخاص، از آن جمله بلاروس كه فعالانه به اين جنگ تجاوزكارانه روسيه عليه اوكراين كمك مي‌كند را محكوم مي‌كنيم.»
كشورهاي عضو ناتو چندي پيش نيز در مجمع پارلماني ناتو روسيه را به عنوان يك كشور تروريستي به رسميت شناختند و تصميماتي اتخاذ نمودند كه براساس آنها روس‌هايي كه مرتكب جنايات جنگي شده‌اند، مجازات شوند. نمايندگان تمامي 30 كشور ناتو در راي‌گيري مذكور شركت داشتند. پيشنهاد به رسميت شناختن روسيه به عنوان يك كشور تروريستي به اتفاق آرا مورد حمايت قرار گرفت و تصويب شد. پيشنهاد ايجاد يك دادگاه بين‌المللي كه در آن روسيه براي ارتكاب جنايات جنگي مجازات شود، نيز مورد حمايت قرار گرفت. در اين نشست كمك به اوكراين در جنگ عليه روسيه، تامين تسليحات بيشتر، توسعه برنامه‌هايي كه راه‌هاي مشخص براي پيوستن به اوكراين را تعيين كرد، توسعه سازوكار ويژه دريافت غرامت از كشور متجاوز به تصويب رسيد. قطعنامه مربوطه پس از تصوب براي پارلمان‌هاي 30 كشور عضو ارسال خواهد شد.
دولت روسيه طرح اتحاديه اروپا براي برگزاري يك دادگاه ويژه به منظور بررسي آنچه اقدام‌هاي مسكو در اوكراين خوانده شده است را محكوم كرد و اعلام داشت تشكيل دادگاه به منظور تحقيقات پيرامون اقدامات روسيه در اوكراين كه توسط شماري از كشورهاي غربي پيشنهاد شده است، مشروعيت نداشته و آن را «رياكاري شديد» خواند. مسكو همچنين اعتقاد دارد تلاش كشورهاي غربي براي تشكيل يك سازوكار شبه‌قضايي، در نوع خود بي‌سابقه بوده و پوچ‌گرايي حقوقي نهفته‌اي داشته و نمونه ديگري از كاربرد استاندارد دوگانه از سوي غرب است. چنين فرقه توطئه‌گري، درباره مسكو صلاحيت قضايي ندارد.
روسيه كه خود در حال مستندسازي از تمام جرايم اوكراين هستند. مسكو همچنين به فرانسه پيشنهاد داد تا به جاي اين دادگاه، محكمه‌اي ويژه براي رسيدگي به جنايات اين كشور در جريان جنگ‌هاي استعماري و مداخلات در امورات ساير كشورها تشكيل دهد. فرانسه بايد دادگاهي براي استعمار كشورهاي آفريقايي توسط فرانسويان ايجاد كند. فرانسه مي‌تواند دادگاهي براي عراق كه امريكايي‌ها آن را نابود كردند، دادگاهي براي يوگسلاوي (سابق) كه ناتو آن را بمباران كرد، دادگاهي براي ليبي كه آنها نيز نابود كردند، برپا كند.