نرخ پنج برابري فرسايش خاك كشور نسبت به استاندارد جهاني
سرپرست دفتر حفاظت آب و خاك سازمان حفاظت محيط زيست از نرخ پنج برابري فرسايش خاك در كشور نسبت به استاندارد جهاني خبر داد.
لادن رضي‌كردمحله در گفت‌وگو با ايرنا گفت: «شعار امسال روز جهاني خاك، «خاك سرآغاز زندگي» تعيين شده كه اهميت امنيت غذايي را نشان مي‌دهد؛ اگر مي‌خواهيد توليدات خود را در عرصه‌هاي كشاورزي و دامپروري داشته باشيد احتياج به خاك حاصلخيز داريد كه بايد از آن خاك حفاظت شود. يكي از مهم‌ترين مسائل در اين زمينه، استفاده از آب‌هاي نامتعارف است؛ در شرايطي كه با بحران آب مواجه هستيم، استفاده از بازچرخاني منابع آب، تصفيه فاضلاب و استفاده از آنها براي آبياري اراضي كشاورزي است كه در كشورهاي پيشرفته براي مديريت بحران آب جهاني از اين راهكار استفاده مي‌كنند اما اگر اين تصفيه فاضلاب‌ها به درستي انجام نشود و خام مورد استفاده قرار گيرد، خاك را آلوده مي‌كند.گياهي كه در خاك آلوده رشد مي‌كند، آلودگي را به خود جذب مي‌كند كه در اين شرايط گفته مي‌شود كه امنيت غذايي به خطر مي‌افتد. زماني كه خاك با تخريب و فرسايش از بين مي‌رود ديگر خاكي نمي‌ماند كه توليد كند. در اين شرايط تامين مواد غذايي هم از نظر كيفيت و هم كميت دچار مشكل مي‌شود، چون وقتي خاك آلوده مي‌شود به دنبال آن گياه آلوده رشد مي‌كند كه در اين شرايط ايمني غذايي به خطر مي‌افتد، بنابراين خاك بايد هم از نظر كميت و هم كيفيت حفظ شود. وقتي فاضلابي تصفيه مي‌شود و قرار است براي آبياري اراضي كشاورزي مورد استفاده قرار گيرد، حتما بايد بر اساس ماده ۱۱ قانون حفاظت از خاك، استانداردهاي اوليه، ثانويه و حدود مجاز آلايندگي خاك و آلاينده‌هاي ورودي به خاك رعايت شود. جلوگيري و پيشگيري از آلودگي خاك يك رويكرد اصلي در قانون حفاظت از خاك است كه در آن تاكيد مي‌شود از ابتدا نبايد آلودگي اتفاق بيفتد تا ما نسبت به رفع آن اقدام كنيم. پسماند، پساب، مواد نفتي، واژگوني خودروهاي حامل سوخت يا شكستگي خطوط لوله برخي از عوامل آلاينده خاك است كه در همه دنيا مشترك است كه فقط بروز آنها مي‌تواند شدت و ضعف داشته باشد.نرخ فرسايش خاك در كشور ما چهار تا پنج برابر استاندارد جهاني است؛ در واقع ۱۶.۷ دهم تن در هكتار در سال، نرخ فرسايش خاك در كشور ما است. وقتي بخشي از خاك آلوده مي‌شود خاك به‌طور طبيعي خاصيت خودپالايي دارد و اين توان باعث مي‌شود كه آلودگي بلافاصله به گياه منتقل نشود يا به منابع آب‌هاي زيرزميني نفوذ نكند اما زماني كه حجم آلودگي زياد شود و خاك ظرفيت خودپالايي خود را از دست بدهد اين آلودگي يا در اختيار گياه قرار مي‌گيرد يا به راحتي به منابع آبي زيرزميني نفوذ مي‌كند. البته همه اينها به نوع آلودگي و نوع بافت خاك بستگي دارد، بافت خاك‌هاي كشور ما بيشتر رسي و بار آنها منفي است؛ بنابراين وقتي تركيب آلاينده بار منفي مانند نيترات وارد خاك مي‌شود خاك توان جذب اين آلودگي را ندارد و نمي‌تواند آن را در خود نگه دارد و با يك شست و شوي ساده وارد آب‌هاي زيرزميني شده و منابع آب شرب را آلوده مي‌كند.بعضي از خاك‌هاي نوع رس و خصوصيات شيميايي آنها به‌گونه‌اي است كه مي‌توانند اين آلاينده‌ها را با قدرت بالا در خود حبس كنند، هر چقدر خاك نتواند خودپالايي انجام دهد و نفوذ آلودگي داشته باشد، آن را به گياه مي‌دهد و آلودگي به راحتي در محيط پخش مي‌شود.البته جنس خاك در مناطق مختلف متفاوت است. مثلا خاك‌هاي شمال بسيار حاصلخيز و با بالاترين ارزشگذاري اقتصادي هستند و خاك‌هايي كه حاصلخيزي آنها كمتر مي‌شود، ارزشگذاري اقتصادي پايين‌تري هم دارند.» به دنبال اين توضيحات، هوشنگ جزي؛ مديركل آبخيزداري و حفاظت خاك سازمان منابع طبيعي و آبخيزداري هم از وقوع ۳۰ سانتي‌متر فرونشست خاك در سال خبر داد.
جزي با تاكيد بر اينكه امنيت غذايي كشور به دو فاكتور آب و خاك بستگي دارد، افزود: «مساله حفظ خاك حتي از آب مهم‌تر است، در واقع خاك بستر توليد و نگهداشت آب است. ۲۵ درصد تنوع زيستي و ژنتيكي كره زمين در خاك است و ۹۵ درصد مواد غذايي و پوشش مردم جهان از خاك تهيه مي‌شود.يك سوم خاك قابل استفاده در دنيا از بين رفته است و علت آن انجام فعاليت‌هاي نادرست انساني است.» جزي افزود: « فرونشست‌هايي كه در ايران اتفاق افتاده به خاطر از بين رفتن خاك است و متاسفانه اين روند در كشور رو به افزايش است چنانكه ميزان فرسايش خاك در كشور ۱۶.۴ تن در هكتار است در حالي كه متوسط فرسايش خاك در دنيا ۲ تا ۲.۵ تن است. و در حال حاضر سالانه ۳۰ سانت فرونشست خاك داريم و فرونشست خاك در مناطقي همچون همدان وحشتناك و در اصفهان تهديدي جدي است. در كشور ۶۴۲ دشت وجود دارد كه ۴۷۰ دشت از اين تعداد در مرحله بحراني قرار دارند.»