اوج‌گيري مجدد اتهام‌زني به ايران
در خصوص ارسال پهپاد و موشك به روسيه براي استفاده در جنگ اوكراين
سلاح‌هايي كه در رسانه‌ها معامله مي‌شوند
شهاب شهسواري
اتهام‌زني‌هاي مقام‌ها و رسانه‌هاي غربي به ايران در پرونده ادعايي ارسال سلاح‌هاي ايراني به روسيه براي استفاده در جنگ اوكراين ادامه دارد. درحالي‌كه جمعه هفته گذشته مقام‌هاي امريكايي در گفت‌وگو با رسانه‌ها مدعي شده بودند كه ايران آماده ارسال «محموله جديد پهپاد» و «احتمالا موشك بالستيك» به روسيه است، روز گذشته مقام‌هاي اسراييلي در ادعايي تازه تهران را متهم كردند كه «براي در امان ماندن از عواقب حقوقي برد موشك‌هاي تحويل‌شده به روسيه را كاهش داده است.» همزمان مقام‌هاي امريكايي مدعي شده‌اند كه ايران براي دريافت جنگنده‌هاي مدرن سوخو ۳۵ روسي آماده مي‌شود. ايران تاكنون بارها ارسال سلاح به روسيه «براي استفاده در جنگ اوكراين» را تكذيب كرده است. ادعاي فروش پهپادهاي ايراني به روسيه، تيرماه سال جاري و همزمان با سفر منطقه‌اي جو بايدن از سوي مقام‌هاي امريكايي مطرح شد، مدتي بعد از آن بود كه تصاوير متعددي از حملات پهپادي روسيه به اوكراين با پرنده‌هاي بدون سرنشيني كه شباهت زيادي با پهپادهاي انتخاري شاهد ۱۳۶ ايراني داشت، منتشر شد كه روي بدنه آنها به روسي عبارت «گران ۲» نقش بسته بود. ايران تا مدت‌ها فروش پهپاد به روسيه «براي استفاده در جنگ» را تكذيب مي‌كرد. اما عاقبت حسين اميرعبداللهيان، وزير خارجه كشورمان نيمه آبان‌ماه سال جاري در واكنش به اتهام‌زني‌هاي طرف‌هاي غربي در مورد ارسال سلاح‌هاي ايران به روسيه گفته بود: «اظهارات آنها در مورد بخش موشكي كاملا غلط است و بخش پهپاد درست است. ما تعداد معدودي پهپاد ماه‌هاي قبل و پيش از جنگ اوكراين در اختيار روسيه قرار داديم.» وي تاكيد كرده بود: «اگر براي ما ثابت شود كه روسيه از پهپادهاي ايراني در جنگ اوكراين استفاده كرده است ما نسبت به اين مساله بي‌تفاوت نخواهيم بود.» با اين حال مقام‌هاي ايراني مي‌گويند كه اوكراين هنوز سندي مبني بر استفاده از پهپادهاي ايراني در جنگ روسيه عليه اين كشور ارايه نكرده است. همزمان با انتشار اين ادعاها، اتحاديه اروپا، ايالات متحده امريكا و بريتانيا، بسته‌هاي جديد تحريمي را اعلام كرده‌اند كه بخشي از آن در واكنش به ادعاي انتقال پهپادهاي ايراني به روسيه تصويب شده است. در حالي كه امريكا هفته گذشته تعدادي از اشخاص و نهادهاي روس را در اين زمينه تحريم كرد، اتحاديه اروپا دو روز پيش ۴ فرد و ۴ نهاد ايراني را به اتهام مشاركت در انتقال پهپادهاي ادعايي به روسيه مورد تحريم قرار داد. بريتانيا هم چند فرد و نهاد ايراني از جمله شركت اوج پرواز و مديرعامل آن را به اتهام توليد موتورهاي استفاده شده در پهپادهاي نظامي ايراني تحريم كرده است.
شراكت دفاعي تمام‌عيار
بعد از چند هفته سكوت رسانه‌اي در خصوص استفاده از پهپادهاي ادعايي ايراني در جنگ اوكراين، بار ديگر رسانه‌هاي امريكا از آخر هفته پيش هجمه تبليغاتي در مورد ادعاي ارسال سلاح‌هاي ايراني به اوكراين را آغاز كرده‌اند. اين‌بار رسانه‌ها ادعاي ارسال موشك‌هاي بالستيك ايراني به روسيه را جدي‌تر از گذشته مطرح كرده‌اند. روز جمعه رسانه‌هاي امريكايي به نقل از دو مقام ارشد ايالات متحده امريكا كه مسووليت توجيه رسانه‌ها را بر عهده داشتند، از ورود همكاري‌هاي نظامي ايران و روسيه به فاز «شراكت دفاعي تمام‌عيار» خبر دادند. باربارا وودوارد، سفير بريتانيا در سازمان ملل متحد روز جمعه در نشست شوراي امنيت سازمان ملل ضمن تكرار ادعاها در مورد ارسال سلاح‌هاي ايراني به روسيه گفت: «روسيه در برابر قصد دارد سطح بي‌سابقه‌اي از حمايت فني را در اختيار ايران بگذارد. ما نگرانيم كه روسيه قصد داشته‌باشد تجهيزات نظامي پيشرفته‌تري در اختيار ايران بگذارد كه به ايران اجازه مي‌دهد توانايي تسليحاتي خود را تقويت كند.» در پاسخ به اين اظهارات، واسيلي نبنزيا، سفير روسيه در سازمان ملل متحد گفت كه كشورش بارها اين ادعا را كه روسيه از ايران تسليحات دريافت مي‌كند، تكذيب كرده است. مقام‌هاي امريكايي در گفت‌وگو با رسانه‌هاي اين كشور گفته‌اند كه رابطه نظامي ميان روسيه و ايران يكجانبه نيست، بلكه همزمان با ارسال سلاح‌هاي ادعايي ايران به روسيه، روسيه هم قصد دارد جنگنده‌هاي مدرن سوخو ۳۵ را در اختيار ايران قرار دهد. واشنگتن‌پست با اشاره به گزارش يك ماه پيش اين روزنامه كه مدعي شده بود تهران و مسكو قصد ايجاد تاسيسات توليد مشترك پهپاد در خاك روسيه را دارند، مدعي شده است: «با توجه به تمام شدن سريع زرادخانه پهپادي روسيه و با توجه به اينكه چندين ماه به تكميل تاسيسات توليد مشترك پهپاد زمان باقي مانده است، ايران در طول هفته‌هاي اخير متعهد شده است كه به شكل پايدار ارسال پرنده‌هاي بدون سرنشين به مسكو را براي استفاده در جنگ اوكراين افزايش دهد.» اين روزنامه به نقل از يك مقام ارشد نظامي مي‌نويسد كه «ايران از تابستان براي ارسال ۶۰۰۰ پهپاد، عمدتا مدل شاهد به روسيه توافق كرده است.» اين روزنامه در ادامه به نقل از يك مقام آگاه نظامي بدون ذكر نام و مليت او مي‌نويسد: «ايران توافق كرده است كه طراحي مرتبط با پهپادها و همچنين مديريت فني كارخانه پهپادسازي روسيه را كه قرار است در منطقه تاتارستان روسيه ساخته شود، در اختيار روسيه قرار دهد. ايران در برابر يك ميليارد دلار پول و برخي مشوق‌هاي اعلام‌نشده ديگر دريافت كرده است.» ان‌بي‌سي به نقل از مقام‌هاي مذكور مي‌نويسد: «خلبان‌هاي ايراني از بهار امسال در روسيه براي استفاده از جنگنده‌هاي سوخو ۳۵ آموزش ديده‌اند كه به معناي آن است كه ايران از سال آينده اين جنگنده‌ها را دريافت خواهد كرد.» يك مقام ارشد امريكايي در پاسخ به ان‌بي‌سي گفته است: «ايالات متحده امريكا باور دارد كه ايران قصد دارد صدها موشك بالستيك در اختيار روسيه قرار دهد و همكاري‌هاي نظامي دو طرف در طول ماه‌هاي آينده تشديد شود. در واكنش به اين ادعاها ناصر كنعاني، سخنگوي وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران با تكرار اين موضع كه ايران يك طرف جنگ اوكراين نيست، تصريح كرد: «ادعاهاي مطرح‌شده عليه جمهوري اسلامي ايران با انگيزه‌هاي سياسي صورت مي‌گيرد و جالب است كه از سوي كشورهايي انجام مي‌شود كه به‌طور مستمر صادر‌كننده سلاح و تجهيزات براي يك طرف جنگ و بحران هستند و به جاي كمك براي ايجاد يك مسير سياسي جهت حل‌وفصل بحران، با صادرات گسترده تسليحات و تجهيزات به استمرار جنگ كمك مي‌كنند.»
ادعاهاي اسراييلي
پايگاه خبري اكسيوس در گزارشي به نقل از منابع اسراييلي اتهام ارسال موشك‌هاي ايراني به روسيه را تكرار كرده و مدعي شده است كه ايران تصميم خود را براي ارسال «موشك‌هاي بالستيك» به روسيه گرفته است. اكسيوس به نقل از چهار مقام اسراييلي نقل مي‌كند كه فشارهاي بين‌المللي نتوانسته است كاملا جلوي ايران را براي ارسال موشك به روسيه بگيرد و تهران به زودي اين سلاح‌ها را به مسكو تحويل مي‌دهد. با اين حال اين مقام‌هاي اسراييلي مدعي شده‌اند كه ايران براي پيشگيري از واكنش تند بين‌المللي و نقض قطعنامه سازمان ملل متحد تصميم گرفته است تنها موشك‌هايي را در اختيار روسيه بگذارد كه بردي كمتر از ۳۰۰ كيلومتر داشته باشند و موشك‌هايي با برد بيشتر را به گونه‌اي تغيير داده است كه برد و مشخصات آنها با ويژگي‌هاي مذكور در قطعنامه‌هاي شوراي امنيت هماهنگ باشد. بر اساس ادعاي اين مقام‌هاي اسراييلي ايران قصد دارد موشك فاتح ۱۱۰ در اختيار روسيه قرار دهد كه برد آن ۳۰۰ كيلومتر است، اما قبلا قصد داشت كه موشك‌هاي ذوالفقار با برد ۷۰۰ كيلومتر هم در اختيار روسيه بگذارد كه از اين موضوع صرف‌نظر كرده است. اسراييل تلاش‌هاي خود را براي اتهام‌زني به ايران در مورد ارسال سلاح به روسيه در هفته‌هاي اخير تشديد كرده است. اوايل آذر ماه سال جاري اكسيوس در گزارشي ديگر نوشته بود كه وزارت خارجه اسراييل، پرونده‌اي در اين خصوص را براي تعدادي از سفارتخانه‌هاي خود در كشورهاي غربي ارسال كرده است تا محتواي آن را در اختيار مقام‌هاي كشور ميزبان قرار دهند. اسراييلي‌ها مدعي بودند كه به اطلاعاتي محرمانه در خصوص انتقال سلاح‌هاي ايراني به روسيه براي استفاده در جنگ اوكراين دست پيدا كرده‌اند و از اين طريق آن را در اختيار مقام‌هاي غربي قرار داده بودند.
ايجاد ائتلاف عليه همكاري‌هاي نظامي
ايران و روسيه
مقام‌هاي غربي در اظهارنظرهاي اخير خود پا را از اتهام‌زني به ايران فراتر نهاده‌اند و از ايجاد ائتلاف عليه همكاري نظامي ايران و روسيه سخن مي‌گويند. مقام‌هاي بدون نام امريكايي به ان‌بي‌سي گفته‌اند: «امريكا گزينه‌هايي را پيگيري مي‌كند كه تعدادي از دولت‌هاي همفكر را براي گفت‌وگو در خصوص همكاري‌هاي نظامي ايران و روسيه گرد هم بياورد.» اين مقام‌ها گفته‌اند كه امريكا از اين طريق تلاش مي‌كند كه اطمينان پيدا كند كه ايران و روسيه از طريق اين كشورها نتوانند تجهيزات، سلاح‌ها و پول لازم را براي تقويت شراكت‌شان جابه‌جا كنند. اين اظهارات در شرايطي بيان مي‌شود كه در ادبيات جديد دولتمردان غربي ادعاي تهديد عليه امنيت جهاني و امنيت منطقه‌اي، بازتاب تازه‌اي پيدا كرده است. جيمز كلورلي، وزير خارجه بريتانيا به تازگي در اظهاراتي توهين‌آميز گفته است: «معامله حقيرانه ايران و روسيه، امنيت جهاني را به خطر مي‌اندازد. ما اين ائتلاف از روي ناچاري را مورد حسابرسي قرار مي‌دهيم.» مقام‌هاي امريكايي هم در اظهارات خود به ان‌بي‌سي گفته‌اند: «شراكت ايران و روسيه فقط تهديدي براي اوكراين نيست، بلكه تهديدي براي همسايگان ايران در منطقه است. ما اطلاعات‌مان را با شركاي‌مان در خاورميانه و سراسر جهان در ميان گذاشته‌ايم.»
روسيه دست به دامن مهمات كهنه شده است
خبرگزاري رويترز به نقل از يك مقام آگاه نظامي امريكايي نوشته است كه ارتش روسيه به دليل رو به پايان بودن انبار مهمات جديد خود، دست به دامن زرادخانه مهمات كهنه شده است. اين مقام امريكايي به شرط پنهان ماندن هويتش به رويترز گفته است: «آنها از انبار كهنه مهمات‌شان استفاده مي‌كنند كه نشان مي‌دهد تمايل به استفاده از مهمات قديمي‌تر دارند، برخي از آنها بيش از ۴۰ سال پيش توليد شده‌اند.» به نوشته رويترز ايالات متحده روسيه را متهم مي‌كند كه به دليل ته كشيدن تدريجي مهمات عادي‌اش به ايران و كره شمالي براي دستيابي به قدرت آتش بيشتر متوسل شده است. يك مقام ارشد نظامي امريكا مي‌گويد كه اگر روسيه به تامين‌كننده‌هاي خارجي يا انبار مهمات كهنه متوسل نشوند، تا ماه‌هاي ابتدايي سال ۲۰۲۳ كل دارايي مهمات نوي قابل استفاده روس‌ها تمام مي‌شود. وي مي‌گويد: «برآورد ما اين است كه با اين شدت كه روسيه از مهمات كاملا قابل استفاده توپخانه و راكت استفاده مي‌كند، احتمالا فقط تا اوايل سال ۲۰۲۳ دوام خواهد آورد.» اين مقام امريكايي مي‌گويد كه استفاده از مهمات كهنه مخاطره‌هايي در پس دارد. او مي‌گويد: «به عبارتي مهمات را درون سلاح مي‌گذارند و دعا مي‌كنند كه شليك شود يا اگر شليك شد وقتي به هدف مي‌رسد منفجر شود.»
باربارا وودوارد، سفير بريتانيا در سازمان ملل متحد، روز جمعه در نشست شوراي امنيت سازمان ملل متحد گفته بود: «تقريبا مطمئنيم كه روسيه به دنبال تامين اسلحه از كره شمالي و ديگر كشورهاي تحريم‌شده است، چرا كه زرادخانه آنها تقريبا در حال خالي شدن است.» واسيلي نبنزيا، سفير روسيه در سازمان ملل متحد در واكنش به اين ادعا گفت: «مجموعه صنايع نظامي در روسيه مي‌تواند در سلامت كامل به فعاليت ادامه دهد و نيازي به كمك هيچ‌كس ندارد، در مقابل صنعت نظامي در اوكراين اساسا وجود ندارد و از سوي صنايع غربي كمك مي‌شود»