قتل عمد و مجازات آن در قانون مجازات اسلامي
طبق ماده 290 قانون مجازات اسلامي 1392 كه تعريف قتل عمد در 4 بند و 2 تبصره بيان شده است. براساس اين ماده 4 حالت براي قتل عمد مي‌توان درنظر گرفت:
1- شخص قصد كشتن مقتول را دارد اعم از اينكه فعل يا عمل مرتكب كشنده باشد يا نباشد كه در اين حالت صرف قصد كشتن مهم است و فعل شخص الف بايد عرفا كشنده باشد يعني تشخيص آن با عرف مي‌باشد.
2- شخص بدون قصد كشتن مجني عليه (مقتول) فعل يا رفتاري را انجام دهد كه عرفا كشنده يا مرگ‌آور است و منجر به قتل شود اين نوع قتل در نزاع و دعواي خياباني بسيار ديده مي‌شود در اين نوع قتل علم و آگاهي شخص (قاتل) نسبت به كشنده بودن عمل خود اهميت دارد.
3- مرتكب نه قصد كشتن ديگري دارد و نه رفتار و فعل او عرفا كشنده است اما چون مجني عليه (مقتول) داراي وضعيت خاص مثل بيماري، پيري و... يا هر وضعيت ديگر و يا به علت خاص مكاني يا زماني است، به لحاظ عرفي كشنده و سبب قتل مي‌شود. اصل بر عدم علم و آگاهي مرتكب به وضعيت خاص مجني عليه است و بايد ثابت شود كه مرتكب وضعيت خاص مجني عليه را مي‌دانسته و انجام چنين عملي سبب مرگ او مي‌شود در غير اين صورت قتل واقع شده عمدي نيست.
4- مرتكب قصد انجام جنايتي را دارد بدون اينكه فرد يا جمع معيني هدف او باشد درنهايت جنايت مقصود يا شبيه آن اتفاق بيفتد مثل بمب‌گذاري در اماكن عمومي.
مجازات قتل عمد
قانونگذار براي قتل عمد در 4 مورد ذكر شده دو نوع مجازات تعيين كرده است:
قصاص
اولين و شديدترين مجازات براي قتل عمد قصاص است كه طبق ماده 381 قانون مجازات اسلامي مصوبه 1392 مجازات قتل عمدي در صورت تقاضاي ولي دم و وجود ساير شرايط مقرر در قانون، قصاص مي‌شود.
ديه
در صورت رضايت اولياي دم به جاي قصاص ديه جايگزين مي‌شود. طبق قانون ديه ظرف مدت يك سال قمري به اولياي دم پرداخت شود كه علاوه برآن در صورت عدم قصاص به مجازات حبس 3 تا الي 10 سال محكوم مي‌شود.
جرم قتل شبه‌عمد
مطابق ماده 291 قتل شبه‌عمد داراي سه حالت است:
1- مرتكب قصد رفتاري را نسبت به مجني عليه داشته ولي قصد جنايت واقع شده را نداشته باشد. اين حالت مصداق معروف و بارز قتل غيرعمدي را بيان مي‌كند. در جرايم عمدي رفتار مجرمانه بايد منتهي به نتيجه (قتل) شود و مرتكب علاوه بر قصد رفتار مجرمانه، قصد حصول نتيجه (قاتل) را هم داشته باشد ولي اگر فقط قصد رفتار مجرمانه وجود داشته باشد، قتل غيرعمدي به حساب مي‌آيد.
2- مرتكب نسبت به مقتول قصد كشتن او را داشته و نه رفتارش عرفا كشنده بوده ولي نسبت به موضوع جهل داشته است. به عنوان مثال شخص الف قصد داشته رفتاري نسبت به حيوان يا شيء انجام دهد بعدا خلاف آن معلوم مي‌شود كه اشتباه كرده و موضوع در حقيقت انسان بوده نه شيء يا حيوان. مثل اينكه شكارچي به گمان اينكه سياهي از دور، حيوان است به سوي آن شليك كند اما معلوم شود كه انسان است.
3- شخص مرتكب تقصير مي‌شود و اين تقصير ممكن است در اثر بي‌احتياطي- بي‌مبالاتي و عدم رعايت مقررات و عدم داشتن مهارت باشد و در اينجا شخص مرتكب نه قصد كشته را دارد و نه رفتارش عرفا كشنده است. به عنوان مثال تصادفات رانندگي.
مجازات جرم قتل شبه عمد: به دليل عمدي نبودن مجازات قصاص منتفي مي‌شود مجازات قتل شبه عمد پرداخت ديه توسط خود مرتكب است علاوه بر پرداخت ديه مجازات حبس (در تصادفات رانندگي) محكوم مي‌گردد.