حسين اميرعبداللهيان و علي باقري با جوزپ بورل و انريكه مورا ديدار مي‌كنند
سيگنال‌هاي برجامي ايران
سارا معصومي
سومين نشست مجمع گفت‌وگوي تهران به تريبوني براي موضع‌گيري مقام‌هاي ايراني درباره مذاكرات احياي برجام تبديل شد و البته شاه‌بيت اين موضع‌گيري‌ها هم به سيد كمال خرازي، رييس شوراي راهبردي روابط خارجي و عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام اختصاص داشت. كمال خرازي در حالي كه حسين اميرعبداللهيان، وزير خارجه در جلسه حضور داشت با اشاره به مذاكرات احياي برجام گفت: «ايران آمادگي دارد به تعهدات برجامي خود بازگردد. مسائل بسياري از معضلاتي كه در مذاكرات بوده حل شده و الان تنها مساله پادمان است و مسائلي از گذشته كه در اختيار آژانس بين‌المللي انرژي اتمي است. اميدواريم با سفري كه كارشناسان آژانس به ايران دارند اين مساله حل شود و برجام به نتيجه برسد.»
كمال خرازي در ادامه سخنانش در اين نشست سخنان چند ماه پيش خود درباره توانايي فني ايران براي ساخت بمب هسته‌اي را تكرار كرده و گفت: ما به همت دانشمندان خود به تكنولوژي هسته‌اي دسترسي كامل پيدا كرديم. امروز از توانايي‌هاي بالا در اين حوزه برخورداريم و هر روز سانتريفيوژهاي پيشرفته‌تر و توليد بالاتر را اعلام مي‌كنيم. ما توانايي داريم ولي قصد توليد بمب را نداريم. ما توليد بمب را حرام و از نظر راهبردي راهگشا نمي‌دانيم، چراكه اگر ايران به سمت سلاح هسته‌اي برود كشورهاي منطقه هم در مسابقه تسليحاتي قرار مي‌گيرند و مي‌خواهند با كمك ديگران سلاح هسته‌اي توليد كنند. به اين دليل است كه ما از دهه ۱۹۷۰ خواهان منطقه عاري از سلاح‌هاي هسته‌اي هستيم و مي‌گوييم تسليحات هسته‌اي بايد نابود شود و اين (رژيم) به پادمان بپيوندد.
رييس شوراي راهبردي سياست خارجي در بخش‌هاي ديگري از سخنانش تاكيد كرد كه هرچند داشتن فناوري هسته‌اي بازدارنده است، اما جمهوري اسلامي ايران سلاح هسته‌اي را الزاما امنيت‌آور نمي‌داند و مولفه‌هاي امنيت از نظر ما مولفه‌هاي ديگري هستند.
حسين اميرعبداللهيان:
آماده بازگشت به تعهدات‌مان در برجام هستيم
حسين اميرعبداللهيان، وزير خارجه در بخش‌هايي از سخنراني خود در سومين دور مجمع گفت‌وگوي تهران به مساله مذاكرات احياي برجام و رويكرد ايران و امريكا به اين مذاكرات اشاره كرده و گفت: امريكا از سويي امروز صحبت از مذاكرات هسته‌اي و رسيدن به گام‌هاي نهايي توافق كرده و از سوي ديگر از ايجاد ناامني و بي‌ثبات كردن ايران حمايت مي‌كند. اين سياست رياكارانه بايد پايان يابد و اگر چنين شود و ايالات متحده واقع‌بينانه و در مسيري عملي و واقعي به دنبال رسيدن به توافق و بازگشت به تعهدات خود در برجام باشد، جمهوري اسلامي ايران نيز آمادگي دارد از مسير گام‌هاي پاياني توافق براي رفع تحريم‌ها و بازگشت همه طرف‌ها به تعهدات استقبال كند. اكنون ما در مسير استمرار تبادل پيام‌ها، مشورت و تعامل مستمر با نماينده عالي سياست خارجي اتحاديه اروپا هستيم. روز يكشنبه نيز معاون مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي گفت‌وگوهاي سازنده و رو به جلويي را با همكارانم در سازمان انرژي اتمي داشتند.
به گزارش «اعتماد»، نكته قابل توجه در سخنراني و سخنان وزير خارجه در جمع خبرنگاران عدم اشاره به سخنان كمال خرازي درباره حل و فصل اختلاف‌ها ميان ايران و امريكا و محدود شدن آن به اختلاف پادماني با آژانس بود.
اميرعبداللهيان در جمع خبرنگاران درباره مذاكرات برجام و ديدارهاي حاشيه‌اي او و علي باقري با بورل و مورا در امان گفت: «تماس‌ها و گفت‌وگوهاي همكارم آقاي باقري با انريكه مورا و تماس‌هاي من و جوزپ بورل به صورت جدي در جريان است. اردن فرصت مناسبي است تا بتوانيم اين گفت‌وگوها را تكميل كنيم. اميدوارم با توجه به رويكرد امريكايي‌ها در سه ماه گذشته شاهد واقع‌بينانه رفتار كردن طرف امريكايي باشيم. به امريكايي‌ها به صراحت اعلام مي‌كنم بين رياكاري و درخواست براي رسيدن به توافق و بازگشت امريكا به برجام بايد يكي را انتخاب كنند.»
نمايش اراده سياسي ايران براي احياي برجام
به گزارش «اعتماد»، اين بخش از سخنان كمال خرازي به بمب خبري در فضاي رسانه‌اي داخل تبديل شد و او را به نخستين مقام ايراني تبديل كرد كه از حل تمام اختلاف‌ها (جز مساله پادمان) ميان ايران، 1+4 و امريكا در مسير احياي برجام خبر داد. مذاكرات براي احياي برجام در چند ماه اخير عملا در حالت اغما بوده و طرف‌هاي اروپايي و امريكايي با بي‌ميلي نسبت به اين مذاكرات صحبت كرده و بعضا هر روز تكرار كرده‌اند كه فعلا در مواجهه با ايران، مساله احياي برجام در اولويت نيست و ترجيح مي‌دهند به آنچه دغدغه‌هاي حقوق بشري و حمايت ايران از روسيه در جنگ اوكراين مي‌خوانند، بپردازند. به‌رغم اين تظاهر به بي‌ميلي در طرف اروپايي و امريكا، وزير خارجه و سخنگوي وزارت خارجه بارها و بارها در 4 ماه اخير از تبادل پيام ميان ايران و امريكا با وساطت اتحاديه اروپا خبر دادند.
حسين اميرعبداللهيان در نشست خبري كه دوم آذرماه 1401 با خبرنگاران رسانه‌هاي داخلي و خارجي داشت در پاسخ به روزنامه اعتماد درباره آخرين وضعيت مذاكرات احياي برجام از باقي ماندن سه اختلاف با طرف غربي به خصوص ايالات متحده خبر داده و گفته بود: ما به‌طور مشخص در سه موضوع با طرف امريكايي تفاوت ديدگاه و اختلاف‌نظر داريم. سه كشور اروپايي هم در اين موضوعات با طرف امريكايي همكاري مي‌كنند اما آقاي جوزپ بورل و آقاي انريكه مورا تلاش دارند كه به راه‌حلي در اين موضوعات دست پيدا كنيم. يكي از اين موضوعات حل مسائل باقيمانده با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي است. موضوع ديگر به تضمين اقتصادي بازمي‌گردد. ما سعي كرديم اين موضوع را فرمول‌بندي بكنيم. اينكه مدت اجراي قرارداد كمپاني‌هاي خارجي در ايران بايد به نحوي باشد كه سرمايه‌گذار خارجي براي انتقال سرمايه به ايران بتواند اعتماد كند. اينكه گفته شود تا پايان دولت آقاي بايدن توافق پابرجاست و پس از آن را نمي‌دانيم، درست نيست. ما با يك قبيله در امريكا طرف نيستيم. با يك حكومت طرفيم. قرار نيست آمد و رفت دولت‌ها قراردادهاي بين‌المللي را متزلزل كند. سومين مورد اين است كه در راستاي تضمين اقتصادي، اين بازي كه طرف‌هاي غربي به راه انداختند و تسري تحريم به طرف‌هاي ثالث را عاملي براي تداوم تحريم قرار دادند، بايد رفع شود. در اين موضوعات آخرين متني كه نشات گرفته از ديدگاه‌هاي كارشناسي و ديدگاه‌هاي دو‌طرف بود، يعني متن پيشنهادي آقاي بورل (در مرداد‌ماه 1401) روي ميز است، اما همچنان در سه موضوع مشخص اختلاف وجود دارد و متن بايد نيرومند‌تر شود.
ناصر كنعاني، سخنگوي وزارت خارجه نيز در چند هفته اخير بارها بر برقراري تماس ميان ايران و اتحاديه اروپا به شكل مستقيم و ايران و امريكا به شكل غيرمستقيم به منظور احياي برجام خبر داده و روايت طرف امريكايي درباره در اولويت نبودن اين مساله را به دورويي تعبير و مورد انتقاد قرار داده است.
در چنين شرايطي سخنان كمال خرازي درباره حل تمام مشكلات ميان ايران و طرف مقابل در مسير احياي برجام و محدود شدن اختلاف به يك مورد اختلاف‌هاي پادماني به مطرح شدن پرسش‌هاي كليدي منتهي شد:
1- در فاصله نخستين تا واپسين روزهاي آذرماه كه عملا شاهد رفت و آمد حداقل اعلام شده‌اي هم ميان هيات‌هاي مذاكره‌كننده ايران و كشورهاي عضو برجام نبوديم چه اتفاقي رخ داد كه دو اختلاف اعلام شده از سوي وزير خارجه حل و فصل شد؟ آيا جمهوري اسلامي ايران از مطالبه‌هاي از پيش اعلام شده عقب‌نشيني كرده يا طرف امريكايي انعطاف بيشتري به خرج داده و شايد هم گزينه سوم كه حصول راه‌حلي مرضي‌الطرفين است.
2- چرا تنها چند ساعت باقيمانده به حضور حسين اميرعبداللهيان، وزير خارجه و علي باقري، معاون سياسي او در امان به منظور شركت در كنفرانس بغداد ۲ كه در حاشيه آن ديداري هم ميان هيات ايراني با هيات اتحاديه اروپا به رياست جوزپ بورل، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا و همراهي انريكه مورا صورت خواهد گرفت، كمال خرازي بايد از حل و فصل اختلاف‌ها (جز يك مورد) در مسير احياي برجام سخن بگويد؟ آيا مي‌توان اين اظهارنظر از سوي چهره‌اي نزديك به رهبري را پيام نهايي ايران به طرف مقابل در مذاكرات دانست؟
به گزارش «اعتماد» به نظر مي‌رسد كه اين سخنان كمال خرازي در كنار بيانيه‌اي كه چند روز پيش از سوي وزارت خارجه منتشر و در آن تاكيد شده بود كه ايران براساس پيش‌نويس مذاكرات وين آماده جمع‌بندي مذاكرات است، قابل تعبير به پيامي مثبت از سوي ايران در آستانه ديدار هيات ايراني و اروپايي در امان است.
در حالي كه طرف مقابل ايران در چند ماه اخير مرتبا توپ را به زمين ايران پاس داده و جمهوري اسلامي را مقصر عدم به نتيجه رسيدن مذاكرات دانسته اكنون هيات ايراني در حالي پس از چندماه وقفه با هيات اروپايي به رياست بورل درباره مذاكرات گفت‌وگو مي‌كند كه پيام صادر شده از جانب تهران آمادگي براي احياي برجام در صورت حل و فصل اختلاف‌هاي پادماني است. به گواه تمام كارشناسان حل و فصل اختلاف ميان ايران و طرف مقابل براي احياي برجام در گرو اراده سياسي دو طرف است. به نظر مي‌رسد كه ايران اين اراده سياسي را با محدود كردن اختلاف‌ها به يك مورد مسائل پادماني به تصوير كشيده اما بايد ديد كه آيا طرف مقابل حاضر است در فضاي سياسي جديدي كه عليه ايران ساخته شده موافقت خود را با احياي برجام اعلام كند؟
ديپلمات‌هاي غربي: پنجره ديپلماسي با ايران بسته نخواهد شد
اگرچه امريكا و متحدان اروپايي‌اش معتقدند كه اكنون زمان خوبي براي احياي برجام نيست، اما حتي اگر در مقطعي برجام از بين برود، اين بدان معنا نيست كه ديپلماسي در همان زمان دفن خواهد شد. خبرگزاري رويترز در تازه‌ترين گزارش با اشاره به اين رويكرد در طرف مقابل ايران در مذاكرات احياي برجام نوشت: امريكا نزديك به دو سال براي حصول توافق بر سر احياي برنامه جامع اقدام مشترك (برجام) تلاش كرد و شكست خورد، با اين حال واشنگتن و متحدان اروپايي‌اش از بستن پنجره ديپلماسي سر باز مي‌زنند. دلايل آنها نشان‌دهنده خطرناك بودن رويكردهاي جايگزين آن همچون پيامدهاي غيرقابل پيش‌بيني گزينه نظامي عليه ايران است و به‌علاوه آنها كماكان بر اين باورند كه هنوز فرصت براي كنترل برنامه هسته‌اي ايران وجود دارد، حتي اگر ظرفيت غني‌سازي خود را وسعت داده باشد.
جوزپ بورل، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا هفته گذشته پس از ديدار با مقامات اتحاديه اروپا در بروكسل با تكيه بر ادعاها درباره فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران گفت: از نظر من هيچ گزينه بهتري از برجام براي اطمينان از عدم دستيابي ايران به سلاح هسته‌اي وجود ندارد.
در ادامه اين گزارش خبرگزاري رويترز آمده است: يك ديپلمات مي‌گويد تا زماني كه ايران از خط قرمز، يعني غني‌سازي اورانيوم در سطح ۹۰ درصد عبور نكند مسير ديپلماسي همچنان باز خواهد ماند، اما اگر چنين اتفاقي رخ دهد، مساله در اروپا و ايالات متحده كاملا تغيير خواهد كرد.
رويترز به نقل از يك مقام ارشد دولت امريكا كه خواست نامش فاش نشود، نوشت: اگرچه مذاكرات متوقف شده است، انريكه مورا هماهنگ‌كننده مذاكرات هسته‌اي هنوز با تمامي طرف‌ها در تماس است.
براساس ترجمه ايسنا، در بخش پاياني گزارش رويترز آمده است: حتي اگر توافق هسته‌اي 2015 نتواند احيا شود، به گفته يك مقام ارشد دولت بايدن راه‌حل‌هاي ديپلماتيك ديگري ممكن است امكان‌پذير باشد. اينكه چه زماني و چگونه مي‌توان برجام را احيا كرد، يك سوال دشوار است. اما حتي اگر در مقطعي، برجام از بين برود، اين بدان معنا نيست كه ديپلماسي در همان زمان دفن خواهد شد.