مرور موفقيت‌هاي سينماي ايران در آكادمي علوم و هنرهاي سينمايي
درخشش دوباره ايران در اسكار
چه زماني خواهد بود؟
گروه هنر و ادبيات
پنجشنبه‌اي كه گذشت فهرست كوتاهي از ۱۵ نامزد اوليه اسكار ۲۰۲۳ در شاخه بهترين فيلم بين‌المللي يا همان فيلم خارجي اعلام شد، ۹۲ فيلم از كشورهاي مختلف واجد شرايط رقابت در شاخه بهترين فيلم بين‌المللي شده بودند و نماينده سينماي ايران در اين مراسم، فيلم «جنگ جهاني سوم» ساخته هومن سيدي بود كه درنهايت، نتوانست به فهرست نامزدهاي اوليه اين شاخه راه يابد.
در اين ليست كشورهايي نظير آرژانتين (آرژانتين، ۱۹۸۵)، اتريش (كورساژ)، بلژيك (نزديك)، كامبوج (بازگشت به سئول)، دانمارك (عنكبوت مقدس)، فرانسه (سنت عمر)، آلمان (همه چيز آرام در جبهه غرب)، هند (آخرين نمايش فيلم)، ايرلند (دختر آرام)، مكزيك (باردو)، وقايع‌نگاري اشتباه مشتي حقيقت (مكزيك)، مراكش (كفتان آبي)، پاكستان (جويلند)، لهستان (EO)، كره‌جنوبي (تصميم به ترك كردن) و سوئد (توطئه قاهره)؛ ۱۵ فيلمي هستند كه در فهرست كوتاه شاخه بهترين فيلم بين‌المللي اسكار ۲۰۲۳ قرار گرفته‌اند و براي رسيدن به فهرست پنج نامزد نهايي رقابت خواهند كرد.
امسال اسكار نود و پنجمين دوره جوايز خودش را برگزار مي‌كند و سينماي ايران از مجموع ۲۸ باري كه نماينده رسمي در شاخه بهترين فيلم بين‌المللي جوايز سينمايي اسكار داشته در ۲۳ مورد ناكام مانده است و در ۵ مورد ديگر يا برنده شده يا به فهرست كوتاه يا نهايي نامزدهاي اين شاخه راه يافته است.
ايسنا در همين رابطه مي‌نويسد: ايران در دو دوره اخير جوايز اسكار با فيلم‌هاي «خورشيد» ساخته مجيد مجيدي (۲۰۲۰) و «قهرمان» (۲۰۲۱) به جمع ۱۵ نامزد اوليه راه يافته بود اما نتوانسته بود به فهرست ۵ نامزد نهايي شاخه بهترين فيلم بين‌المللي راه يابد.
اولين تجربه سينماي ايران در عرصه اسكار خارجي در سال ۱۹۷۷ (۱۳۵۶ شمسي) با فيلم «دايره مينا» به كارگرداني داريوش مهرجويي رقم خورد و پس از ۱۷ سال وقفه و در سال ۱۹۹۴ فيلم «زير درختان زيتون» به كارگرداني عباس كيارستمي نماينده ايران در شصت‌وهفتمين دوره جوايز اسكار نام گرفت. «بادكنك سفيد» از جعفر پناهي در سال ۱۹۹۵ به آكادمي معرفي شد و پس از يكسال وقفه و در سال ۱۹۹۷ فيلم «گبه» محسن مخملباف نماينده ايران در اين جوايز سينمايي شد.
«بچه‌هاي آسمان» ساخته مجيد مجيدي در سال ۱۹۹۸ به اسكار خارجي رفت و براي اولين‌بار سينماي ايران توانست به جمع نامزدهاي نهايي شاخه بهترين فيلم خارجي اسكار راه يابد و سال بعد آن نيز «رنگ خدا» ديگر ساخته مجيد مجيدي فرصت حضور در اين جايزه سينمايي را پيدا كرد.
«زماني براي مستي اسب‌ها» ساخته بهمن قبادي در سال ۲۰۰۰، «باران» مجيد مجيدي (۲۰۰۱)، «من ترانه ۱۵ سال دارم» به كارگراني رسول صدرعاملي (۲۰۰۲)، «نفس عميق» ساخته پرويز شهبازي (۲۰۰۳)، «لاك‌پشت‌ها پرواز مي‌كنند» از بهمن قبادي (۲۰۰۴)، «خيلي دور خيلي نزديك» به كارگرداني رضا ميركريمي (۲۰۰۵)، «كافه ترانزيت» از كامبوزيا پرتوي (۲۰۰۶)، «ميم مثل مادر» اثر رسول ملاقلي‌پور (۲۰۰۷)، «آواز كنجشگ‌ها» از مجيد مجيدي (۲۰۰۸)، «درباره الي» به كارگراني اصغر فرهادي (۲۰۰۹) و «بدرود بغداد» از مهدي نادري (۲۰۱۰)، نمايندگان سينماي ايران در دهه نخست هزاره سوم ميلادي بودند تا در سال ۲۰۰۱ سينماي ايران با فيلم «جدايي نادر از سيمين» ساخته اصغر فرهادي توانست براي اولين‌بار اين جايزه مهم را به ويترين افتخارات خود اضافه كند.
در سال‌هاي ۲۰۱۴، ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ به ترتيب فيلم‌هاي «گذشته» اصغر فرهادي، «امروز» رضا ميركريمي و «محمد رسول‌الله» مجيدي به اسكار فرستاده شدند و در سال ۲۰۱۶ اصغر فرهادي با فيلم «فروشنده» براي دومين‌بار اسكار خارجي را براي ايران به ارمغان آورد.
در سال ۲۰۱۷ فيلم «نفس» از نرگس آبيار، ۲۰۱۸ «بدون تاريخ، بدون امضاء» ساخته وحيد جليلوند و در سال ۲۰۱۹ هم فيلم مستند «در جست‌وجوي فريده» ساخته مشترك كوروش عطايي و آزاده موسوي اين فرصت را يافته تا نماينده سينمايي ايران در اين رويداد سينمايي باشد اما در دور نخست حذف شدند.
ايران كه از سال ۱۹۹۷ حضور بدون وقفه‌اي در رقابت شاخه بهترين فيلم غيرانگليسي زبان (بين‌المللي) جوايز اسكار داشته است با كسب دو جايزه به صورت مشترك با كشورهاي آلمان، مجارستان، آرژانتين، جمهوري چك، سوييس و اتريش در رتبه ششم پرافتخاترين كشورها در عرصه اسكار بين‌المللي قرار دارد. ايتاليا (۱۴)، فرانسه (۱۲)، ژاپن (۵)، اسپانيا (۴)، دانمارك (۴)، سوئد (۳)، شوروي (۳) و هلند (۳) كشورهايي هستند كه تعداد جوايز اسكار بين‌المللي بيشتري نسبت به سينماي ايران دريافت كرده‌اند.
مرور موفقيت‌هاي ايران در اسكار و با تغيير و تحولاتي كه اين روزها در سينماي ايران شاهديم و كناره‌گيري اغلب سينماگران از فيلمسازي، پرسشي در ذهن به وجود مي‌آيد و آن اينكه، چند سال ديگر بايد صبر كنيم تا سينماي ايران در اين مراسم افتخارآفريني كند؟ آيا در سال‌هاي آينده سينماي ايران مي‌تواند در اين مهم‌ترين رويداد بين‌المللي حضور پيدا كند؟
فهرست نامزدهاي نهايي اسكار روز ۲۴ ژانويه ۲۰۲۳ (۴ بهمن) معرفي مي‌شوند و مراسم نود و پنجمين دوره جوايز سينمايي اسكار روز ۱۲ مارس ۲۰۲۳ (۲۱ اسفند) در تئاتر دالبي در هاليوود برگزار مي‌شود.