راه دشوار روحاني براي بازگشت
رييس‌جمهوري سابق پس از چند ماه سكوت، به سرخط خبرها بازگشته
و محافظه‌كاران از همين حالا با لحني تند به استقبالش رفته‌اند
محمد حسن نجمي|18-17 ماه است كه دولت را تحويل داده است و بعد از آن، كمتر پيش مي‌آيد كه سخنراني و اظهارنظر داشته باشد؛ حسن روحاني رييس‌جمهوري پيشين در اين 18-17 ماه برخلاف دوران رياست‌جمهوري‌اش كم‌حرف شده است؛ كمتر پيش مي‌آيد كه در ارتباط با ابرچالش‌هاي فعلي سخن بگويد. در اين مدت كمتر در رسانه‌ها ديده شده مگر به بهانه پيام تسليت يا تبريك. اما در عوض، رسانه‌هاي منتقد دولت روحاني و حاميان امروز دولت رييسي، روزي نمي‌شود كه از او ياد نكنند. پس از پايان رياست‌جمهوري روحاني، بر اساس سنت نظام انتظار مي‌رفت كه او عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام شود، اما در احكام جديدترين دور مجمع كه از سوي مقام معظم رهبري صادر شد، نامي از او نبود؛ البته كه سال گذشته محسن مجتهد شبستري از اعضاي مجمع در يك گفت‌وگو تاكيد كرده بود كه روحاني تمايلي به حضور در مجمع ندارد.
تحركات رسانه‌اي كمتر از انگشتان يك دست
گرچه در اين مدت روحاني كمتر از انگشتان يك دست به بهانه اظهاراتش در رسانه‌ها آمده، اما از سخنان اين هفته او در جمع وزرا و استانداران دو دولت يازدهم و دوازدهم، اينطور برداشت مي‌شود كه گويا قصد مخابره پيام خاصي داشته است. خصوصا آنكه در چند هفته گذشته برخي رسانه‌هاي نزديك به محافظه‌كاران، مدعي شده بودند روحاني قصد دارد براي انتخابات مجلس 1402 نامزد شود. برخي ناظران سخنان اخير روحاني را در جهت بازگشت به عرصه سياسي كشور پس از يك استراحت ۱۷ ماهه تعبير مي‌كنند. اما وقتي تحركات رسانه‌اي محافظه‌كاران را كنار هم بگذاريم، مي‌توان نتيجه گرفت كه حدس و گمان‌هاي اين دست رسانه‌ها پيرامون بازگشت روحاني به عرصه سياست دور از ذهن نيست؛ خصوصا با توجه به برخي رسانه‌ها كه دسترسي‌هاي خاصي به برخي اخبار خاص دارند.
حمله به روحاني براي حمايت از رييسي؟
در طول اين 18-17ماه، رسانه‌هاي محافظه‌كاران حملات تندي را روانه عملكرد دولت و شخص روحاني كرده‌اند. حمله به روحاني محمل‌هاي متفاوتي دارد؛ از ادعاي خزانه خالي تا نقش داشتن دولت او در ركوردشكني‌هاي نرخ ارز در روزهاي اخير! حاميان دولت فعلي در شرايطي كه دولت منصور و مقصودشان 4 ماه از يك‌سالگي‌اش هم گذشته، باز هم نوسانات تاريخي دلار و طلا را نتيجه عملكرد دولت روحاني مي‌دانند. البته كه بنا به نظر برخي ناظران، اين ادعاها در جهت كاهش بار انتقادات از شانه دولت ابراهيم رييسي است تا مسووليت دولت فعلي را كمتر كنند. پس از آغاز اعتراضات داخلي ايران از اواخر شهريورماه، انتقاداتي نسبت به مسوولان سابق و فعلي كه در اين خصوص موضع‌گيري نكرده‌اند، مطرح شد. ابراهيم رييسي به اين موضوع اشاره كرد و گفت «بسياري از خواص، چهره‌هاي سياسي، نخبگان و مدعيان روشنفكري در اغتشاشات اخير، وظايف قانوني، شرعي و انساني خود در تنوير افكار عمومي، بيان حقايق و محكوميت توطئه دشمن را انجام ندادند و مردود شدند.»
حامياني كه منتقد شدند
در طرف ديگر ماجرا، برخي معترضين به وضعيت موجود هستند كه انتقاد مي‌كنند چرا روحاني در جريان اعتراضات، موضع‌گيري نكرد؛ استدلالي كه در جريان اعتراضات آبان 98 هم مطرح شد. خصوصا آنكه در آن زمان معترضين به افزايش قيمت بنزين را تهديد به شناسايي و برخورد كرد. گرچه چند و چون، سطح و چگونگي برخورد با اعتراضات در جايي غير از دولت تعيين مي‌شود، اما منتقدان اين رفتار روحاني معتقد بودند كه او مي‌توانست همان زمان - حالا اگر هم به تناسب جايگاهش امكان حمايت از معترضين را نداشت، اما مي‌توانست لااقل تهديد نكند؛ آن‌هم در شرايطي كه روحاني تاكيد داشت كه دولت تنها يكي از تصميم‌گيران در رابطه با افزايش قيمت بنزين بوده و امضاي روساي هر سه قوه پشت طرح بوده است؛ به غير از خودش، علي لاريجاني به عنوان رييس وقت مجلس و ابراهيم رييسي در قامت رييس قوه قضاييه. به هر شكل شايد او اين روزها ميان طيف گسترده‌اي كه نام او را به دو صندوق راي در سال‌هاي 1392 و 1396 ريختند، محبوب نباشد.
تاكتيك تيم رسانه‌اي روحاني
نحوه انتشار سخنان روحاني در آخرين جلسه‌اش با وزرا و استانداران دولت‌هاي يازدهم و دوازدهم، نشانه ديگري است از قصد احتمالي بازگشت روحاني به ميدان سياست. از ميان اين سخنان كه روز دوشنبه ايراد شده، بخشي از آنكه در مورد زن و اسلام بود، روز سه‌شنبه و در سالروز شهادت حضرت فاطمه(س) منتشر شد. بخش دوم صحبت‌هاي رييس‌جمهوري پيشين عصر ديروز روي خط خبرگزاري‌ها رفت كه در ارتباط با برجام بود و اشاراتي هم به اعتراضات اخير داشت. در خبر اول اعلام شده بود كه سخنان روحاني به تدريج منتشر مي‌شود؛ سياستي كه نشان مي‌دهد تيم رسانه‌اي او قصد دارند روحاني را در صدر اخبار نگه دارند.
آغاز حملات
اما پس از سخنان رييس‌جمهوري سابق درباره اسلام و زن، وبسايت مشرق‌نيوز نخستين چراغ حمله به روحاني را روشن كرد. بخشي از سخنان روحاني دستمايه حمله اين وبسايت قرار گرفت. آنجا بود كه او گفته بود «ما اسلام رحمت و رحماني را قبول داريم كه مورد نظر پيامبر اسلام (ص) و ائمه هدي (ع) بود. اسلامي كه در آن پيامبر (ص)، دختركشي را رذيلت و تكريم زن را فضيلت مي‌داند.» مشرق‌نيوز كه در دسته رسانه‌هاي تندرو محافظه‌كار قرار مي‌گيرد، در مطلبي با تيتر «علاقه روحاني به اسلام ليبرال» حمله به روحاني را اينگونه آغاز كرده است: «معارضه حسن روحاني با ابعادي از گفتمان كلان نظام و حاكميت كشور مساله‌اي نيست كه امروز بر كسي پوشيده باشد. همانطور كه انطباق او با اصلاح‌طلبي و حركتش بر مسير خواسته‌هاي چپ‌هاي ستادي هم ديگر امري مكتوم نيست.» مشرق‌نيوز در بخشي ديگر از مطلب، از مردمي كه در سال‌هاي 1392 و 1396 به روحاني راي دادند، انتقاد كرده و نوشته كه
« اي كاش مردم با تحقيق و گوش‌سپردن به سخن خواص دلسوز و صاحب كارنامه، «راي خوب» مي‌دادند و اجازه نمي‌دانند چنين كسي بر كسوت رياست‌جمهوري تكيه بزند.» اين وبسايت كه گفته مي‌شود به برخي نهادها نزديك است، در ادامه «اسلام رحماني» را يك «ماجراي انحرافي» خوانده است: «ماجراي عبارت «اسلام رحماني» كه نخستين‌بار از سوي اصلاح‌طلبان به كار رفت و ليدر جريان چپ نيز بر آن تاكيد داشته است، يك ماجراي انحرافي است.» به نوشته مشرق‌نيوز، اين «انحراف قصد دارد قرائتي خاص از اسلام را ارايه كند كه در وهله اول با ليبراليسم منطبق باشد و عملا نيز در ابعاد بسياري در مقابل «اسلام ناب» قرار مي‌گيرد.» در پايان اين مطلب، گفته شده كه «خوب بود آقاي روحاني بيش و پيش از بيانات خود پيرامون اين اسلام يا آن اسلام؛ به بيان كارنامه اجرايي خود طي 8 سال دولت اعتدال مي‌پرداختند و اشراف خود به نقاط قوت و ضعف دولت‌شان را نشان مي‌دادند.»
روحاني حقيقت را مسخ مي‌كند؟
اما روحاني در بخشي از سخنانش كه عصر ديروز منتشر شد گفته كه «اگر مردم را از صندوق مايوس كرديد، يعني به خيابان مي‌رانيد. اگر مي‌خواهيم مردم را به كف خيابان نرانيم، راه آن، اين است كه جاذبه صندوق راي را از بين نبريم»؛ همين بخش از سخنان او باعث شد تا وبسايت «فردا» نزديك به قاليباف، روحاني را به نقد بكشد. اين وبسايت سخنان روحاني را «مسخ حقيقت» خوانده و در ادامه نوشته: «روحاني بار ديگر بر طبل ناكارآمدي انتخابات در ايران مي‌كوبد تا به نوعي عدم مقبوليت خويش را توجيه كند.» در ادامه، مشاركت پايين در انتخابات اخير رياست‌جمهوري را نتيجه «عملكرد ضعيف» روحاني و دولت او دانسته است. در پايان هم خطاب به رييس‌جمهوري سابق نوشته كه «اين شما بوديد كه بر انتخابات تاختيد و از جذابيت آن كاستيد؛ با استمرار ناكارآمدي در سال‌هاي متمادي.»
حملات ادامه دارد؟ احتمالا!
مي‌توان پيش‌بيني كرد كه حملات رسانه‌هاي محافظه‌كاران به روحاني در روزهاي آينده ادامه‌دار خواهد بود. از سوي ديگر روحاني از طرف حاميان سابق و معترضان امروز هم مورد نقدهاي تندي قرار مي‌گيرد. جناح اصلاح‌طلب و ميانه‌روها هنوز واكنشي نشان نداده‌اند اما راي‌دهندگان سابق او در شبكه‌هاي اجتماعي بيشتر با لحني انتقادي از او ياد مي‌كنند. به هر حال روحاني اگر قصد بازگشت به صحنه سياست را داشته باشد، بايد هر دو طيف را متقاعد كند؛ هرچند همواره گفته مي‌شود روحاني نهايتا يك محافظه‌كار ميانه‌رو است، اما در طول 8 سال رياست‌جمهوري‌اش، محافظه‌كاران به‌شدت از عملكرد او ناراضي شدند؛ نه بابت نتايج اقتصادي اقدامات او پس از فشار حداكثري، بلكه بابت رفتن راه و روشي در ديپلماسي كه منطبق با ميل آنها نبود.
بازيگري كه بازي‌خواني بلد است
با اين اوصاف سابقه عملكرد روحاني نشان داده كه او اين توانايي را دارد كه در يك لحظه صحنه را به نفع خود بچرخاند؛ او بازي را خوب بلد است و مناظره‌هاي دو انتخابات 1392 و 1396 شاهدي بر اين مدعاست. گرچه ورود به صحنه سياست از سوي روحاني در شرايط كنوني بيشتر شبيه قمار است اما روحاني نشان داده كه اگر دستش پر هم نباشد، اعتماد به نفسي دارد كه مي‌تواند بازي را به نفع خود كند. شايد همين سوابق بازي‌خواني و بلد بودن قاعده بازي از طرف روحاني، در كنار عملكرد انتقادبرانگيز و حاشيه‌دار دولت رييسي و مجلس يازدهم، محافظه‌كاران را به تكاپو بيندازد كه موج حملات به رييس‌جمهوري پيشين را شديدتر كنند.