جايگاه مطالبات «مردم»
در زير و بم رديف‌هاي بودجه
پيمان مولوي
آيا چشم‌اندازهاي ارايه شده در بودجه امكان تحقق دارند؟
1) يكي از ابهامات مهم بودجه كه به نظر مي‌رسد كمتر به آن پرداخته شده، ميزان تحقق درآمدهاي پيش‌بيني شده در بودجه 1402 است كه نهايتا خود را در قالب كسري نمايان مي‌كند. به طور كلي نمي‌توان تفاوت خاصي ميان بودجه 1402 با بودجه‌هاي سال‌هاي قبل مشاهده كرد. مهم‌ترين شباهت اين بودجه با بودجه سال‌هاي قبل، استعدادي است كه براي كسري در اين بودجه گنجانده شده است. البته ممكن است كسري بودجه به صورت نمايان قابل مشاهده نباشد، اما زماني كه درآمدهاي محدود، تناسبي با هزينه‌ها نداشته باشد و از سوي ديگر، درآمدها، «احتمالي» باشند و هزينه‌ها، «قطعي»؛ طبيعي است كه اين روند خود را در قالب كسري نمايان مي‌كند. در بودجه‌اي كه درآمدهاي نفتي با نرخ ارز 28 هزارو 500 تومان پيش‌بيني شده و قرار است، يك ميليون بشكه نفت هم فروخته شود، هر متغيري از جمله كاهش قيمت نفت يا تحريم‌هاي بيشتر ممكن است باعث عدم تحقق درآمدها شود. بنابراين كسري بودجه در سال آينده هم محتمل است.
2) از طرف ديگر دولت بخش قابل‌توجهي از بار درآمدي خود را مبتني بر افزايش ماليات‌ها قرار داده است. در بودجه 1402 به نسبت سال قبل بيش از 45درصد افزايش ماليات بدون توسعه پايه‌هاي مالياتي مشاهده مي‌شود. سوالي كه پيش مي‌آيد اين است در اقتصادي كه در طول يك دهه قبل رشد اقتصادي صفر درصدي را تجربه كرده است، آيا مي‌توان از مردم، توليدكنندگان و صاحبان كسب و كار خواست كه ماليات‌هاي بيشتري بپردازند؟ اين ابهامات باعث مي‌شود تا عدم تحقق پيش‌بيني‌هاي درآمدي محتمل به نظر برسد. اين روند تحقق ناپذيري باعث بروز كسري بودجه، استقراض دولت از بانك مركزي و چاپ پول و نهايتا رشد نقدينگي و بالا رفتن تورم مي‌شود. از سوي ديگر هر يك ميليارد تومان كسري بودجه به مرور بدل به 4 تا 8 ميليارد تومان خلق نقدينگي مي‌شود.
3) موضوع مهم بعدي، آب رفتن پروژه‌هاي عمراني در بودجه است. اين روند باعث ركود كسب و كار مي‌شود، چراكه بودجه عمراني همواره در قالب موتور پيشران كسب و كار در كشور عمل مي‌كند. از سوي ديگر در حوزه محيط‌زيست، آب و حوزه‌هاي زيرساختي هم پيش‌بيني‌هاي درستي صورت نگرفته است. در شرايطي كه بودجه صدا و سيما افزايش نجومي يافته، در حوزه‌هاي زيرساختي مانند حوزه‌هاي رفاهي، آموزش و بهداشت، آب و... توجه لازم صورت نگرفته است. نبايد فراموش كرد كه بيش از 9 دهك از جامعه ايراني با مشكلات معيشتي جدي مواجه هستند. اين طيف گسترده از ايرانيان، نيازمند رونق كسب و كار هستند تا بتوانند اندكي فشار معيشتي وارد شده بر خود را كاهش دهند. افرادي كه در كميسيون تلفيق حضور دارند بايد اولا به تحقق‌پذيري درآمدها توجه داشته باشند و از سوي ديگر تلاش كنند تا زمينه‌هاي رونق كسب و كار و توليد در كشور فراهم شود. زماني كه به مباحث زيربنايي مانند حوزه عمران، آموزش، بهداشت، كسب و كار و... توجه نشود، در سال‌هاي بعد هم دامنه وسيعي از مشكلات ظهور و بروز پيدا مي‌كنند كه نهايتا مانع تحقق رشد اقتصادي در كشور مي‌شود. بدون رشد اقتصادي هم نبايد توقع بهبود شاخص‌ها و مطلوب‌تر شدن زندگي مردم را داشت.