روايت وضعيت زلزله‌زدگان

گروه اجتماعي

زلزله‌زدگان «خوي» ديشب را هم با دماي منفي 7 درجه به صبح رساندند در حالي كه مروري بر پيش‌بيني‌هاي سازمان هواشناسي نشان مي‌دهد در هفته جاري هم روز و شب اين شهر مرزي، بسيار سرد خواهد بود و حداقل تا نيمه هفته جاري دماي هوا در شامگاه و تا بامداد، تا 8 درجه زير صفر كاهش مي‌يابد و دماي روز هم گرم‌تر از 7 درجه نخواهد شد. بديهي است كه در حال حاضر، اصلي‌ترين نياز زلزله‌زدگان خوي، وسايل گرمايشي، سوخت و اطمينان از مقاومت سرپناه‌هايي است كه آنها را در مقابل هواي زمستاني منطقه‌اي كه در دوسوم ايام سال، هواي سرد دارد و زمستانش بسيار زودتر از ساير نقاط كشور آغاز مي‌شود حفظ كند. 

طبق اعلام ديروز مدير كل بنياد مسكن آذربايجان غربي، تعداد خانه‌هاي خسارت‌ديده در شهرستان خوي از مجموع 854 واحدي كه از صبح پنجشنبه و يك روز بعد از زمين‌لرزه 5.4 ريشتري در شهرستان خوي، مورد ارزيابي قرار گرفته، از 500 واحد به 683 واحد افزايش يافته و طبق اعلام اين مقام مسوول، ميزان خسارت واحدهاي مسكوني بين 20 تا 80 درصد برآورد شده با اين تفكيك كه ۶۳۵ واحد مسكوني، خسارتي كمتر از 50 درصد و صرفا نياز به تعمير دارند اما خسارت وارده به ۴۸ واحد مسكوني بيش از 5۰ درصد و نيازمند دوباره‌سازي بناي مسكوني است. طبق اعلام ديروز سرپرست سازمان امداد و نجات هلال‌احمر، از ظهر چهارشنبه و ساعاتي بعد از زلزله و به دنبال اعزام گروه‌هاي امدادي به منطقه زلزله‌زده، به ۱۳ هزار و ۵۶۰ نفر جمعيت ساكن در يك شهر و 44 روستاي شهرستان امدادرساني شده و زلزله‌زدگان در كمپ‌ها و اردوگاه‌هاي اسكان اضطراري و چادرهاي امدادي پناه داده شده‌اند و منتظرند تا بنا به وعده‌اي كه استاندار آذربايجان غربي داده، تا امروز، ارزيابي نهايي از منطقه زلزله‌زده و تعداد واحدهاي مسكوني تخريب شده و نيازمند تعمير يا بازسازي، به پايان برسد و همزمان، عمليات آوار‌برداري و متعاقب آن، ساخت و بازسازي واحدهاي مسكوني تخريب‌شده هم آغاز شود كه البته رييس سازمان مديريت بحران گفته بازسازي و مقاوم‌سازي اين خانه‌ها و ساير مناطق زلزله‌خيز اين شهرستان ايستاده روي گسل، سه الي 5 سال طول خواهد كشيد. 
استاندار آذربايجان غربي كه روز پنجشنبه به بازديد از وضعيت اسكان اضطراري تعدادي از زلزله‌زدگان در ورزشگاه شهيد سليماني شهر «فيرورق» كه كانون زمين‌لرزه بوده، رفت، اعلام كرد كه زمين‌لرزه آسيبي به زيرساخت‌هاي برق و گاز و آب شهرستان وارد نكرده اما طبق اخباري كه در اين سه روز و پس از وقوع زلزله 5.4 ريشتري در شهرستان خوي منتشر شده، رييس اداره ميراث‌فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي خوي گفته كه اين زمين‌لرزه به تعدادي از بناهاي تاريخي شهرستان و از جمله بازار تاريخي خوي، خانه تاريخي آيت‌اللهي، بخش‌هايي از خانه تاريخي كبيري، ساختمان شهرداري، كليساي تاريخي قريس، مسجد تاريخي سيدالشهدا(ع)، مناره شمس تبريزي و سالن نمايشگاه ميراث مكتوب موزه خوي آسيب زده كه ميزان خسارت به اين ابنيه تاريخي ۶۰ ميليارد ريال برآورد شده است.
آمار مصدومان زلزله هم طي سه روز اخير رو به افزايش رفته چنانكه تا شامگاه چهارشنبه و تا ساعاتي بعد از زلزله، آمار اوليه از مصدومان حدود 60 نفر بود اما ديروز سرپرست سازمان امداد و نجات جمعيت هلال احمر گفت كه تعداد مصدومان به 252 نفر افزايش يافته كه همگي، به دليل فرار در زمان زمين‌لرزه دچار مصدوميت و شكستگي استخوان شده‌اند و طبق اعلام سخنگوي سازمان اورژانس، 24 نفر از مصدومان به‌شدت دليل شدت مصدوميت در بيمارستان بستري شده و 10 نفر از ايشان تحت عمل جراحي قرار گرفته‌اند. 
اين دومين بار طي 4 ماه گذشته است كه شهرستان خوي با زمين‌لرزه به قدرت بالاي 5 ريشتر مي‌لرزد. بامداد 13 مهر ماه امسال، زمين‌لرزه‌اي به قدرت 5.6 ريشتر و در عمق 10 كيلومتري شرق خوي و نزديك گسل «سيه‌چشمه - خوي» رخ داد كه شدت بالاتري نسبت به زلزله 28 دي ماه اين شهرستان داشت و در اروميه، سلماس، تبريز و چايپاره هم محسوس بود. زمين‌لرزه مهر ماه، 1127 مصدوم به جاي گذاشت كه فقط يك نفر از مصدومان بر اثر ريزش آوار دچار جراحت شده بود اما بقيه هنگام فرار در زمان زلزله دچار مصدوميت شده بودند. در زمين‌لرزه مهرماه امسال 56 روستاي شهرستان خوي دچار خسارات جزيي تا كلي شدند كه تخريب 112 واحد مسكوني، 100 درصدي و ميزان خسارت و ترك خوردگي بيش از 500 واحد مسكوني، 20 تا 50 درصد برآورد شد. 
طبق دستور رييس دولت سيزدهم، معاون اول رييس‌جمهور و وزير كشور، رسيدگي به وضع زلزله‌زدگان و احصاي نيازهاي ساكنان منطقه زلزله‌زده در اولويت قرار گرفته و بنا به اعلام روزهاي اخير رييس مركز مديريت بحران كشور، فعلا دولت 80 ميليون تومان كمك بلاعوض و 300 ميليون تومان تسهيلات بازسازي براي زلزله‌زدگان خوي در نظر گرفته است. 
شهرستان خوي واقع در شمال درياچه اروميه، دومين شهرستان پرجمعيت استان آذربايجان غربي و يك منطقه كوهستاني با دره‌ها و مناطق صعب‌العبور است كه به دليل استقرار بر يك گسل فعال، همواره با خطر زمين لغزش‌ها از خفيف تا شديد مواجه است چنانكه مركز زلزله‌شناسي اعلام كرد كه در مهرماه امسال و در فاصله 13 تا 19 مهرماه، در اين شهرستان كه بيش از 500 هزار نفر جمعيت دارد، 124 زمين‌لرزه ثبت شده و روز 28 دي هم، به فاصله كمتر از دو ساعت بعد از زمين‌لرزه‌اي كه در فاصله 9 كيلومتري شهر خوي و در عمق 12 كيلومتري زمين رخ داد، 5 زمين‌لرزه و تا 24 ساعت بعد، بيش از 18 زمين‌لرزه ثبت شده كه بنا به اعلام مركز پايش زمين‌لرزه دانشگاه اروميه شدت 10 زمين‌لرزه بالاي 10 ريشتر بود.
بعد از وقوع زمين‌لرزه 28 دي ماه و به دليل موقعيت جغرافيايي منطقه، رييس مركز پيش‌بيني زلزله و استاد پژوهشكده زلزله‌شناسي، علاوه بر آنكه از وقوع پس‌لرزه‌ها تا چند هفته آينده خبر داد، گفت كه پس‌لرزه‌ها باعث فروريختن بناهايي خواهد شد كه در زلزله ظهر 28 دي مستقر بوده‌اند كه در صورت تحقق اين پيش‌بيني علمي اين استاد زلزله‌شناسي، بايد منتظر افزايش آمار خسارات و تخريب‌ها در مناطق زلزله‌زده شهرستان خوي باشيم. مهدي زارع، در گفت‌وگو با خبرگزاري ركنا در توضيح تبعات آتي زمين‌لرزه 28 دي شهرستان خوي اعلام كرد: «وقتي زلزله با بزرگي 5.6 اتفاق مي‌افتد، معمولا تا يكي، دو هفته بعد مي‌توان انتظار داشت اين پس‌لرزه‌ها هم ادامه داشته باشد. اينكه زلزله در غرب كشور رخ دهد يا شرق، ارتباطي به زياد يا كم بودن پس‌لرزه‌ها ندارد، چه بسا زلزله بشرويه كه همين اواخر در شرق ايران رخ داد، تا دو هفته پس‌لرزه‌هايش ادامه داشت. بنابراين اگر زلزله‌اي با بزرگي 5 ريشتر به بالا رخ دهد، تا چند هفته پس‌لرزه قابل انتظار است و اگر بزرگي زلزله بيشتر از 6 ريشتر باشد، ممكن است تا چندين ماه در آن منطقه زلزله بيايد. البته اين پس‌لرزه‌ها زماني خطرناكند كه آسيبي به يك بنا وارد كند ولي در زلزله اصلي فرو نريخته باشد و اين پس‌لرزه، تلنگري مي‌شود تا آن بناي آسيب‌ديده فرو بريزد. مثالش هم زلزله‌اي است كه در سال 1390 در شهر وان تركيه اتفاق افتاد. زماني كه زلزله اصلي آمد، هتل بايرام كه در لرزه اصلي فرو نريخت، 12 روز بعد از لرزه اصلي، با يك پس‌لرزه با بزرگي 5 ريشتر فرو ريخت و تمام مهمانان هتل كشته شدند.»
نكته مهمي كه اين كارشناس مطرح كرد، ارتباط زمين‌لرزه‌ها در استان آذربايجان غربي با خشك شدن فيروزه ايران؛ درياچه اروميه بود كه اوايل تابستان امسال اعلام شد از كل وسعت اين درياچه، فقط 5 درصد باقي مانده و باقي درياچه به‌طور كامل خشك شده است. زارع هم با توجه به خشك شدن 95 درصد وسعت درياچه اروميه گفت: «زلزله‌هايي كه در آن ناحيه رخ مي‌دهد، مي‌تواند به موضوع خشك شدن درياچه اروميه نيز ارتباط داشته باشد. لرزه‌خيزي در آن منطقه، به ويژه در 25 سال اخير به تدريج تحت‌تاثير خشك شدن درياچه اروميه بوده است و شواهد و داده‌هاي لرزه‌اي، مخصوصا زلزله‌هاي كوچك، اين را نشان مي‌دهد. با اين وجود، فعلا نمي‌توان زلزله اخير خوي را كه حدود 30 كيلومتر از ساحل شمالي درياچه اروميه فاصله دارد به اين موضوع ارتباط داد اما وقتي حجم آب درياچه اروميه كه حدود 23 ميليارد متر مكعب آب بوده به حدود 3 ميليارد مكعب مي‌رسد، چنين وضعيتي به وجود مي‌آيد. اطراف درياچه چندين گسل مهم وجود دارد كه بار سيالي كه روي گسل‌هاست در حدود 25 سال اخير به ندرت حذف شده و وقتي حجم حذف آب به اين بزرگي مي‌شود، مي‌توان انتظار داشت كه روي گسل‌ها هم تاثير بگذارد؛ كما اينكه وقتي به داده‌هاي لرزه‌خيزي دقت مي‌كنيم، مي‌شود روال خشك شدن را مرتبط با لرزه‌خيزي دانست.»