ربات‌ها و بيم‌ و اميدهاي دنياي آينده

محمدحسين لطف‌الهي

مايكروسافت روز دوشنبه 23 ژانويه اعلام كرد كه تصميم دارد در شركت OpenAI، يك شركت پژوهشي كه در حوزه هوش مصنوعي فعاليت مي‌كند و به تازگي از ربات آزمايشي چت آنلاين خود رونمايي كرده، سرمايه‌گذاري كند. مديران مايكروسافت جزيياتي از اين سرمايه‌گذاري «چندساله و چندميليارد دلاري» را فاش نكرده‌اند اما يك منبع آگاه در اين شركت به رسانه‌ها گفته حجم اين سرمايه‌گذاري 10 ميليارد دلار خواهد بود.

اواخر سال 2022، زماني كه ChatGPT به يكي از اصلي‌ترين موضوعات مورد بحث در فضاي اينترنت بدل شد و توجه زيادي را به خود جلب كرد، بسياري از شركت‌هاي حوزه فناوري كه از قابليت‌هاي شگفت‌انگيز اين ربات آنلاين متعجب شده بودند به نوعي سردرگمي و نگراني درباره آينده دچار شدند؛ براي مايكروسافت اما ماجرا متفاوت بود. 
GPT مخفف Generative Pre-trained Transformer نمونه‌اي از تكنولوژي هوش مصنوعي موسوم به مدل زباني بزرگ است كه به‌طور خودكار و با استفاده از حجم فوق‌العاده بزرگي از داده و قدرت رايانشي در طول چند هفته آموزش مي‌بيند و براساس آنچه در اين مدت ديده و ياد گرفته، متن توليد مي‌كند. جديدترين نسخه از GPT ربات ChatGPT يك ربات ديالوگ‌محور متني مبتني بر هوش مصنوعي است كه به خوبي زبان انسان را متوجه شده و متون نوشتاري بسيار دقيق و مشابه نوشتار انسان را توليد مي‌كند. 
ساتيا نادلا، مدير اجرايي شركت مايكروسافت سال‌ها براي رسيدن به اين نقطه برنامه‌ريزي كرده بود. در سال 2019، مايكروسافت 1 ميليارد دلار در شركت OpenAI، يك آزمايشگاه كوچك هوش مصنوعي در سانفرانسيسكو كه ChatGPT را ساخته سرمايه‌گذاري كرد. روزنامه نيويورك‌تايمز به نقل از دو منبع آگاه اعلام كرده از سال 2019 تا اواخر سال 2022 نيز مجموعا 2 ميليارد دلار ديگر از سوي مايكروسافت به OpenAI تزريق شد تا اين شركت به پژوهش‌هاي خود ادامه دهد.
به گفته كارشناسان سهم زيادي از اين سرمايه‌گذاري 3 ميليارد دلاري صرف تهيه تجهيزاتي براي تهيه ماشين‌هايي با قدرت پردازش بسيار بالا براي انجام محاسبات OpenAI شده و با نهايي شدن سرمايه‌گذاري 10 ميليارددلاري مايكروسافت در OpenAI، مايكروسافت قادر خواهد بود از رقباي ديرينه خود پيشي بگيرد.
OpenAI در سال 2015 توسط گروه كوچكي از سرمايه‌گذاران و محققان هوش مصنوعي از جمله سام آلتمن مدير فعلي شركت، ايلان ماسك مالك شركت تسلا و ايليا سوتسكور يكي مهم‌ترين محققان حوزه هوش مصنوعي بنيان نهاده شد و قرار بود يك موسسه غيرانتفاعي باشد اما در سال 2018، زماني كه ايلان‌ماسك از اين شركت خارج شد و سرمايه‌گذاري خود را متوقف كرد، سام آلتمن اعلام كرد OpenAI ديگر يك موسسه غيرانتفاعي نخواهد بود تا بتواند درآمد داشته باشد و بودجه تحقيقات خود را فراهم كند .
اين شركت طي سال‌هاي گذشته موفقيت‌هاي خيره‌كننده‌اي را كسب كرده است. در سال 2020، OpenAI توانست يك سيستم هوش مصنوعي به نام GPT-3 بسازد كه قادر است متن‌هايي نظير توييت، پست‌هاي وبلاگ، مقالات خبري و حتي كدهاي كامپيوتري بنويسد. سال گذشته اين شركت DALL-E را معرفي كرد كه قادر است بر اساس آنچه كاربران توصيف مي‌كنند تصاويري توليد كند. 
ChatGPT بر اساس همان فناوري3- GPT ساخته‌شده و فراهم آمدن امكان استفاده عمومي از آن باعث شد كاربران با توانايي‌هاي ويژه اين ربات آشنا شوند. كاربراني كه تجربه استفاده از اين چت‌بات را دارند، مي‌گويند اين ربات در پاسخ به سوالات توضيحات كاملي را ارايه مي‌كند، به سوالات پيچيده پاسخ مي‌دهد و براي مواردي همچون نوشتن كد و حل مشكلات متفاوت بهينه عمل خواهد كرد. يكي از قابليت‌هاي اين ربات تهيه توليد محتوا براي وب‌سايت‌هاي گوناگون است و توانايي پاسخ به سوالات مشتريان را خواهد داشت. 
مايكروسافت از تابستان سال گذشته با مشكل كاهش نرخ رشد روبرو بوده و تحليلگران وال‌استريت مي‌گويند انتظار دارند كه با انتشار گزارش جديد مالي اين شركت، مايكروسافت با كندترين نرخ رشد از سال 2016 به اين سو مواجه شود. با اين وجود، مايكروسافت همچنان يك شركت سودده است و بر طبق برنامه‌‌ريزي‌هاي قبلي مي‌تواند سودهايي را كه بايد به سرمايه‌گذاران بپردازد، تامين كند.
پيش‌بيني مي‌شود با همكاري‌هاي OpenAI و مايكروسافت، مايكروسافت وضعيت بسيار بهتري پيدا كند و البته هر دو شركت تاكيد دارند كه پروژه‌هاي آينده آنها بسيار فراتر از ChatGP T خواهد بود.
اعلام خبر سرمايه‌گذاري چند ميليارددلاري مايكروسافت در OpenAI در شرايطي اتفاق افتاد كه چند روز قبل، مايكروسافت خبر داد كه 5 درصد از كاركنانش را اخراج خواهد كرد. ساتيا نادلا، مدير اجرايي مايكروسافت در اين خصوص اعلام كرده است كه اين كمپاني قصد دارد 10 هزار نفر از كارمندانش را اخراج كند. به گفته او، هدف از اين اقدام كاهش هزينه‌ها و بازتعريف اولويت‌هاي جديد نظير تمركز بر حوزه هوش مصنوعي اعلام شده است.

تهديدي براي دموكراسي
با وجود همه نگراني‌هايي كه در خصوص امكان جايگزيني انسان با ربات‌هاي داراي هوش مصنوعي مطرح مي‌شود و مسائلي نظير امكان سرودن شعر يا توليد متن كه درباره آنها سخن گفته مي‌شود، يك تهديد به مراتب بزرگ‌تر از جانب اين ربات‌ها وجود دارد: هوش مصنوعي مي‌تواند در فرآيندهاي دموكراتيك جاي انسان‌ها را بگيرد؛ نه از طريق راي دادن بلكه با اثرگذاري روي افكار عمومي و لابي‌گري.
ChatGPT مي‌تواند به‌طور اتوماتيك روي فرآيندهاي اثرسنجي و نظرسنجي اثر بگذارد. اين ربات قادر است براي سردبيران روزنامه‌هاي محلي نامه بنويسد و از آنها بخواهد كه نگاه ديگري را در توليد و انتشار روزنامه دنبال كنند. اين ربات مي‌تواند روزانه ميليون‌ها بار در مورد مقالات خبري، پست‌هاي وبلاگ‌ها يا پست‌هاي رسانه‌هاي اجتماعي نظر بنويسد. به‌طور خلاصه، ChatGPT مي‌تواند كاري را كه روس‌ها در سال 2016 با ميليون‌ها دلار بودجه و صدها كارمند موفق به انجام‌آن شدند، به تنهايي انجام دهد.
در حال حاضر شبكه‌هاي اجتماعي نظير فيسبوك، اينستاگرام يا توييتر راهكارهايي براي مقابله با اكانت‌هاي دروغين و فعاليت‌هاي مشكوك در شبكه‌هاي اجتماعي پيدا كرده‌اند اما با توسعه يافتن فناوري ChatGPT شرايط به كلي تغيير خواهد كرد و ديگر توييت‌هاي حاوي اطلاعات گمراه‌كننده يا حملات هماهنگ نيستند كه شيوه اصلي اثرگذاري خواهند بود. ناتان‌اي سندرز و بروس شينر در روزنامه نيويورك تايمز نوشته‌اند، ChatGPT مي‌تواند با استفاده از داده‌هاي بسيار زيادي كه در اختيار دارد، به‌طور هدفمند براي برقراري ارتباط مستقيم، راه انداختن كارزارهاي تاثيرگذاري بر افكار عمومي و توليد محتواي مرتبط مستقيما نقاط ضعف سيستم را هدف قرار دهد.
به نوشته اين دو، زماني كه انسان‌ها چنين كارهايي را مي‌كنند ما در توصيف اين كار عبارت لابي كردن را به كار مي‌بريم حالا اگر اين اتفاق براي يك ربات ممكن باشد شرايط به گونه متفاوتي از وضعيت فعلي پيش خواهد رفت.
روزنامه واشنگتن‌پست با اشاره به اين مساله كه ChatGPT مي‌تواند نامه بنويسد يا در نظرسنجي‌هاي مكتوب شركت كند و در شبكه‌هاي اجتماعي فعاليت‌ هوشمندانه داشته باشد، نوشته است كه خطر اين ربات‌ها بايد جدي گرفته شود و دموكراسي‌ها بايد راهي براي بازگشت به راهكارهاي قديمي براي حفظ دموكراسي پيدا كنند؛ راه‌هايي نظير بيشتر شدن ديدارهاي رو در روي سياستمداران با مردم يا تكيه بر نظرسنجي‌هاي تلفني براي آگاهي يافتن از نظرات افكار عمومي به جاي مراجعه مدام به شبكه‌هاي اجتماعي. به نوشته واشنگتن‌پست اين رويكرد مي‌تواند دست‌كم تا زماني كه ChatGPT توانايي حرف زدن پيدا كند مفيد باشد.

ChatGPT سوگيري چپ دارد
براي بسياري از كاربران اين سوال وجود داشت كه آيا ChatGPT مي‌تواند سوگيري سياسي داشته باشد يا نه. همه‌چيز به داده‌هايي بستگي دارد كه در اختيار اين ربات هوش مصنوعي قرار گرفته است. نتايج يك مطالعه جديد كه از سوي ديويد روزادو، محقق هوش مصنوعي انجام شده و در وبسايت ديكودر منتشر شده نشان مي‌دهد كه پس از آزمايش‌هاي مداوم و طرح سوالات متفاوت از ChatGPT آشكار مي‌سازد كه ميانگين پاسخ‌هاي اين ربات عموما در سمت چپ نمودار جهت‌گيري سياسي قرار مي‌گيرد و هرچه تعداد پرسش‌ها و تكرر آزمون‌ها بيشتر مي‌شود، سوگيري ChatGPT به مركز نمودار نزديك‌تر مي‌شود. روزادو مي‌گويد دليل اين مساله احتمالا آموزش ديدن ChatGPT با نوشته‌هاي چهره‌هاي آكادميك و كارشناساني اتفاق افتاده كه رويكرد چپ ميانه دارند.

خطر حذف مشاغل
يكي ديگر از خطراتي كه رشد روز افزون اين ربات‌ها در پي دارد، خطر جايگزيني انسان با ربات براي مشاغلي است كه سابقا نمي‌توانستند با خيالي راحت از اينكه كار به درستي انجام خواهد شد امورشان را به ربات‌ها واگذار كنند اما در آينده ممكن است اين اتفاق بيفتد. به نوشته EBN، ريكاردو ميگل ريس، يك محقق در شهر كبك كانادا مي‌گويد: «سابقا نياز بود براي انجام يك كار گوگل كنيد، آموزشي را فرا بگيريد بعد كاري را انجام دهيد اما حالا با رباتي روبرو هستيد كه همه اين آموزش‌ها را فرا گرفته و مي‌تواند كار را به صورتي قابل قبول به شما تحويل دهد.» با اين وجود اين محقق مي‌گويد اگر فرآيند از سوي مديران و سياست‌گذاران به درستي مديريت شود فضا بايد به سمتي پيش برود كه كارگران براي استفاده از هوش مصنوعي در كارها آموزش ببينند نه اينكه ربات‌ها جايگزين كارگران شود.

OpenAI يك آزمايشگاه كوچك هوش مصنوعي در سانفرانسيسكو كه ChatGP T را ساخته در سال 2015 توسط گروه كوچكي از سرمايه‌گذاران و محققان هوش مصنوعي از جمله سام آلتمن مدير فعلي شركت، ايلان ماسك مالك شركت تسلا و ايليا سوتسكور يكي مهم‌ترين محققان حوزه هوش مصنوعي بنيان نهاده شد و قرار بود يك موسسه غيرانتفاعي باشد اما در سال 2018، زماني كه ايلان‌ماسك از اين شركت خارج شد و سرمايه‌گذاري خود را متوقف كرد، سام آلتمن اعلام كرد OpenAI ديگر يك موسسه غيرانتفاعي نخواهد بود تا بتواند درآمد داشته باشد و بودجه تحقيقات خود را فراهم كند

روزنامه واشنگتن‌پست با اشاره به اينكه ChatGPT مي‌تواند نامه بنويسد يا در نظرسنجي‌هاي مكتوب شركت كند و در شبكه‌هاي اجتماعي فعاليت‌ هوشمندانه داشته باشد، نوشته است كه خطر اين ربات‌ها بايد جدي گرفته شود و دموكراسي‌ها بايد راهي براي بازگشت به راهكارهاي قديمي براي حفظ دموكراسي پيدا كنند؛ راه‌هايي نظير بيشتر شدن ديدارهاي رو در روي سياستمداران با مردم يا تكيه بر نظرسنجي‌هاي تلفني براي آگاهي يافتن از نظرات افكار عمومي به جاي مراجعه مدام به شبكه‌هاي اجتماعي. اين رويكرد مي‌تواند تا زماني كه ChatGPT توانايي حرف زدن پيدا كند مفيد باشد