محمدحسن نجمي
وزيران دولت ابراهيم رييسي روزهاي پر رفت و آمدي را به بهارستان دارند و خواهند داشت؛ برخي نمايندگان مجلس به دنبال استيضاح وزيران هستند. مدتي پيش علي نيكزاد، نايب‌رييس مجلس گفته بود كه طرح استيضاح 9 وزير به هيات رييسه رسيده است، اما غير از يكي، دو مورد آنچنان خبري از ساير استيضاح‌ها نيست. هر چند نيكزاد اسامي اين وزيران در معرض استيضاح را بيان نكرده، اما علاوه بر وزير بهداشت، شنيده شده كه وزراي ورزش، اقتصاد، صمت، آموزش و پرورش، كشور و علوم جزو ليست استيضاحي‌ها هستند. با توجه به كارت زردي كه مجلس چهارشنبه گذشته به وزير ارتباطات داد، بعيد نيست كه نام او هم در فهرست وزراي تحت تهديد استيضاح باشد.
انتقاد از هيات رييسه
با اين وجود، برخي نمايندگان از عدم ارجاع اين طرح‌هاي استيضاح به كميسيون‌هاي مربوطه يا اصطلاحا اعلام وصول آنها انتقاد دارند؛ انتقادي كه متوجه هيات رييسه مجلس مي‌شود و در راس آن محمدباقر قاليباف، رييس مجلس.
فتح‌الله توسلي، نماينده بهار و كبودرآهنگ در مجلس، هفته گذشته در نطق ميان‌دستور خود، از عدم اعلام وصول استيضاح‌ها انتقاد كرد. او با بيان اينكه «به برخي وزارتخانه‌ها هشدار مي‌دهم كه به خاطر سوال از وزير از مردم ما انتقام نگيرند»، گفت: «رييس محترم مجلس و هيات رييسه با اعلام وصول استيضاح‌ها و سوالات بعد از ماه‌ها اجازه دهند مجلس وظيفه نظارتي خود را انجام دهد، حضور بعضي مسوولان كه توانايي اداره زيرمجموعه خود را ندارند ظلم به مردم و كشور است.»
با اين حال، هيات رييسه در چنين اوضاعي اين اختيار را دارد كه طرحي را در دستور كار قرار دهد يا ندهد. اما احتمالا اين دست‌دست كردن هيات رييسه نتيجه لابي‌هاي دولتي‌ها با مجلس‌نشينان باشد. آن‌طور كه توسلي گفته ماه‌هاست كه سوالاتي از وزرا و طرح‌هاي استيضاح در كشوي هيات‌رييسه خاك مي‌خورند.
آن زمان مجلس اعتماد كرد
اين حجم از استيضاح‌ها در حالي در هيات رييسه گير كرده كه از عمر دولت سيزدهم حدودا 15 ماه گذشته است. اين امر سوالاتي را در ذهن جامعه ايجاد مي‌كند؛ حدود 15 ماه پيش همين مجلس به همين وزيران راي اعتماد داده‌اند و اگر آن زمان راي نمايندگان بر اساس كفايت وزرا بوده، بنا بر اين استيضاح الانشان بابت چيست؟ يا اگر استيضاح الانشان بابت برخورد با بانيان وضع موجود است، راي اعتماد سال گذشته‌شان بابت چه بوده است؟ محسن پيرهادي، نماينده تهران در پاسخ به اين سوال كه هنوز از راي اعتماد به وزرا 15 ماه نگذشته و اين حجم از استيضاح‌ها بابت چيست، به «اعتماد» مي‌گويد: «مجلس آن زمان به برنامه‌هاي وزرا اعتماد كرد اما شايد آن خروجي‌اي كه برخي نمايندگان انتظار داشتند، به دست نيامده باشد.» او با بيان اينكه «سوال و استيضاح دو ابزار نظارتي مجلس در مورد وزيران است»، گفت: «استيضاح به معني تمام شدن كار وزير نيست، بلكه به اين معني است كه برخي نمايندگان ممكن است درباره يك مساله‌اي توضيح بخواهند و وزير در صحن بيايد و توضيحاتش قانع‌كننده باشد. استيضاح يك مرحله پس از سوال است و اگر نمايندگان از توضيحات وزير قانع نشوند آنگاه وزير از جايگاهش كنار مي‌رود.»
تغيير به كنار، حمايت هم مي‌كند!
اما موضوع ديگري هم به ذهن مي‌رسد و آن اينكه با وجود مشكلات و عدم توانايي و نبود مديريت لازم از سوي دولت براي مهار اين مشكلات، چرا رييسي خودش تن به تغيير در كابينه نمي‌دهد؟ عدم تغيير به كنار، چرا از وزرايي مانند وزير صمت كه عملكرد آنها باعث ايجاد مشكلات عديده شده، تمام قد حمايت هم مي‌كند.
سبقت در انتقاد از دولت
تعداد بالاي استيضاح وزيران در هيات‌رييسه، احتمالا بي‌ارتباط با نزديك شدن به موسم انتخابات مجلس دوازدهم نباشد. با روي كار آمدن دولت، نمايندگان مجلس حمايت‌هاي كم‌نظيري از دولت انجام دادند ولي ديگر حجم مشكلات آنقدر بالا رفته كه همان نمايندگان در نطق‌ها و مصاحبه‌هاي‌شان دولت را به نقد مي‌كشند. دور از ذهن نخواهد بود كه گفته شود نمايندگان مجلس با مشاهده حجم بالاي مشكلات در كنار انفعال و ناتواني دولت در كنترل مشكلات به خصوص در حوزه معيشت و اقتصاد، بخواهند با نطق‌هاي آتشين، سبقت از يكديگر در موضوع استيضاح‌ها و طرح سوال از وزرا، حساب خود را از حساب دولتي‌ها جدا كنند تا سال آينده هنگامه انتخابات مجلس، پر نارضايتي‌هاي مردمي از وضع موجود، به برگه‌هاي راي‌شان نگيرد و اصطلاحا پاسوز دولتي‌ها نشوند؛ البته كه بر كسي پوشيده نيست چك‌هاي سفيد امضاي مجلسي‌ها به دولت، يكي از عوامل مشكلات فعلي كشور است؛ مجلسي كه نمايندگان آن، پيش از انتخابات و زماني كه رييسي، رييس قوه قضاييه بود، براي دعوت از او جهت حضور در انتخابات به خدمت او رفتند، به قول رييسي قاعدتا از «بانيان وضع موجود» هستند؛ البته كه رييسي خودش هم يكي از اصلي‌ترين «بانيان وضع موجود» است.
در مجموع احتمالا نمايندگان با اوج‌گيري تورم، اصطلاحا با خودشان «دو دوتا؛ چهارتايي» كرده‌اند و به اين نتيجه رسيده‌اند كه الان زمان جمع كردن حمايت‌هاي مردمي در حوزه‌هاي انتخابيه‌شان با انتقاد از دولت است. محسن پيرهادي، نماينده تهران در مجلس هم معتقد است كه اين حجم از استيضاح‌ها، واكنش نمايندگان به فشارهاي مردمي است. او در گفت‌وگو با «اعتماد» مي‌گويد: «به هر حال مشكلات معيشتي و اقتصادي مردم زياد است و به مردم فشار وارد مي‌كند. مردم هم اين فشارها را به نمايندگان منتقل مي‌كنند و نمايندگان هم بايد از خودشان واكنش نشان دهند.» او در عين حال معتقد است كه «استيضاح‌ها بهانه‌گيري سياسي نيست؛ تعارف كه نداريم؛ اوضاع اقتصادي و معيشتي مناسب نيست.»
بحث درباره كارآمدي است
اما تحليل ديگري درباره بالا رفتن استيضاح‌ها و سوالات از نمايندگان وجود دارد و شائبه‌هايي در ذهن ايجاد مي‌كند كه شايد نماينده يا نمايندگان سوال‌كننده يا استيضاح‌كننده، خواسته‌هايي از برخي وزرا دارند و با عدم اجابت آنها، تعداد استيضاح‌ها و سوالات بالا رفته است؛ پيرهادي به «اعتماد» مي‌گويد: «وزراي دولت شخصيت و كارنامه خوبي دارند اما بحث درباره كارآمدي است.» او همچنين اضافه كرده كه «وزراي دولت به لحاظ سلامت و بي‌حاشيه بودن، واقعا اين‌طور هستند. وزير مثلا بيان مي‌كند كه برنامه‌ها و وعده‌هايش فلان درصد پيشرفت داشته است. وقتي وزير مي‌آيد، فرصت ديگري مي‌خواهد و آنجا به نمايندگان مي‌گويد در حوزه‌اي كه اشكال وارد كرديد، فرصت بدهيد؛ ممكن است نمايندگان فرصت بدهند ممكن هم هست كه ندهند.»
خيز مجلس براي استيضاح دوم فاطمي‌امين
در حالي كه همين آبان گذشته فاطمي‌امين، وزير صمت استيضاح شد و مجلس به او راي اعتماد داده بود، باز هم شنيده مي‌شود كه برخي نمايندگان در تكاپوي استيضاح دوباره وزير صمت هستند. اين موضوع هم سوالاتي را ايجاد مي‌كند؛ راي اعتمادي كه مجلس براي مرتبه دوم به فاطمي‌امين داده بود، از كجا نشات مي‌گرفت؟ و اينكه در طول اين چند ماه چگونه شده كه نمايندگان باز هم به فكر استيضاح يكي از انتقادبرانگيزترين وزراي كابينه افتاده‌اند؟!
ارجاع استيضاح عين‌اللهي به كميسيون بهداشت
مورد ديگر، استيضاح وزير بهداشت است كه سر و صداي نسبتا زيادي در رسانه‌ها ايجاد كرده است. در حالي كه شهرياري، رييس كميسيون بهداشت مجلس از عدم ارجاع استيضاح بهرام عين‌اللهي به كميسيون متبوعش سخن گفته بود، عبدالحسين روح‌الاميني، نماينده تهران به «اعتماد» مي‌گويد: طرح استيضاح وزير بهداشت «سه‌شنبه گذشته، از سوي هيات رييسه به كميسيون بهداشت ارجاع شده است.»
به گفته نماينده تهران در مجلس، «طبق آيين‌نامه داخلي مجلس، از زمان ارجاع به كميسيون، تا يك هفته وزير مربوطه بايد در كميسيون تشكيل جلسه دهد. بر اين اساس آقاي عين‌اللهي روز يكشنبه و سه‌شنبه اين هفته مي‌تواند به كميسيون بيايد كه يكشنبه ايشان در كميسيون حاضر خواهد شد.»
روح‌الاميني درباره تذكر مدتي قبل خود پيرامون عدم ارجاع طرح استيضاح از سوي هيات رييسه مجلس به كميسيون بهداشت مي‌گويد: «آن تذكر بابت اين بود كه هيات رييسه اشتباه عمل مي‌كرد و طرح استيضاح را ارجاع نداده بود كه پس از آن، نهايتا طرح به كميسيون بهداشت ارجاع داده شد.» طبق آيين‌نامه داخلي مجلس، پس از حضور وزير مربوطه در كميسيون، اگر تعداد امضاي استيضاح‌كنندگان همچنان بالاي 10 امضا باشد، طرح استيضاح به هيات‌رييسه مي‌رود و بايد در دستور كار قرار بگيرد.
دولت‌زدايي
در حالي كه دولت نتوانسته مديريت قابل قبولي برابر مشكلات داشته باشد و نه در داخل و نه در خارج به توفيقي دست يابد، گويا مجلسي‌ها هم مي‌خواهند پشت دولت را خالي كنند تا لااقل در اين مدت باقيمانده تا انتخابات مجلس دوازدهم، بتوانند كمي دامان خود را از تبعات اقدامات يا به عبارت بهتر، عدم اقدام دولت بزدايند؛ البته كه موضوع مربوط به همين يكي، دو سال قبل مي‌شود و سخت است از افكار عمومي پاك شود.
محسن پيرهادي، نماينده تهران در مجلس: به هر حال مشكلات معيشتي و اقتصادي مردم زياد است و به مردم فشار وارد مي‌كند. مردم هم اين فشارها را به نمايندگان منتقل مي‌كنند و نمايندگان هم بايد از خودشان واكنش نشان دهند. استيضاح‌ها بهانه‌گيري سياسي نيست؛ تعارف كه نداريم؛ اوضاع اقتصادي و معيشتي مناسب نيست
در حالي كه همين آبان گذشته فاطمي‌امين، وزير صمت استيضاح شد و مجلس به او راي اعتماد داده بود، باز هم شنيده مي‌شود كه برخي نمايندگان در تكاپوي استيضاح دوباره وزير صمت هستند. اين موضوع هم سوالاتي را ايجاد مي‌كند؛ راي اعتمادي كه مجلس براي مرتبه دوم به فاطمي‌امين داده بود، از كجا نشات مي‌گرفت؟