سفر پيچيده جيمز كامرون ادامه دارد

رويا ديانت

اين فيلم نفسگير كه به تازگي از مرز فروش 2 ميليارد دلار هم عبور كرد تا سومين فيلم جيمز كامرون شود كه اين مرز را پشت سر مي‌گذارد و از اين بابت او را به كارگرداني استثنايي بدل كند، حالا در اسكار هم نامزدي بهترين فيلم را كسب كرده و در بخش‌هاي فني طراحي توليد، صدا و جلوه‌هاي ويژه نيز نامزد شده است. هر چند ناديده گرفتن كامرون براي جايزه بهترين كارگرداني از سوي اسكار نشان‌دهنده رابطه پيچيده اسكار در حمايت از دنباله‌هاي سينمايي است، اما كامرون كار خودش را كرده است.  

او جايزه واقعي را وقتي برد كه فيلمش از مرز 2 ميليارد دلار عبور كرد. اين رقمي است كه وي پيش از شروع اكران فيلم و در سفرهايي كه براي معرفي فيلمش مي‌كرد به آن اشاره كرده و گفته بود اگر به اين سطح از فروش برسد، مي‌توان گفت بازي را برده است و مي‌تواند نفس راحتي بكشد و دنباله‌هاي بعدي را بسازد. 
حالا او به راحتي راهي را مي‌رود كه فرانچايزهاي عظيم «جنگ ستارگان» در طول سال‌ها رفته‌اند. حتي درباره فيلم «ارباب حلقه‌ها» خيلي‌ها اين را بزرگ‌ترين قمار مي‌ناميدند و مطمئن نبودند كه آن سه‌گانه و فيلم‌هاي بعدي‌اش بتوانند به چنان موفقيتي برسند و حالا كامرون در پايان فيلم دوم راه چند سال آينده زندگي‌اش را هموار كرده است. در آن زمان هم باب شي رييس كمپاني «نيو لاين» خطر بزرگي را پذيرفت و به پيتر جكسون كارگردان «ارباب حلقه‌ها» اين قدرت را داد تا هر سه قسمت فيلم «ارباب حلقه‌ها» را همزمان در نيوزيلند فيلمبرداري كند و در حالي كه 2 فيلم اول انبوهي از نامزدي‌ها را كسب كردند، اما پيروزي اصلي با فيلم سوم «بازگشت پادشاه» در سال 2004 رقم خورد كه 11 نامزدي اسكار را به دست آورد و نامزد بهترين فيلم هم شد و در نهايت پيتر جكسون جايزه بهترين كارگرداني و فيلمنامه اقتباسي را از آن خود كرد. 
حالا خيال كامرون مي‌تواند جمع باشد كه شايد با فيلم سوم حتي موفقيت بزرگ‌تري هم در پيش باشد و بتواند همان تجربه اسكاري را كه براي «تايتانيك» با 11 نامزدي و بردن جايزه بهترين كارگرداني به دست آورده بود، براي فيلم سوم، چهارم يا حتي پنجم «آواتار» به دست بياورد. 
فرصت كسب جايزه بهترين كارگرداني اسكار نود و پنجم را امسال دنيل كوان و دنيل شينرت براي «همه‌چيز همه جا به يك‌باره»، تاد فيلد براي «تار»، مارتين مك دونا براي «اشباح اينيشرين»، روبن اوستلوند سوئدي براي «مثلث غم» و استيون اسپيلبرگ براي «فابلمن‌ها» از كامرون ربودند. 
البته در اين ميان نبايد فراموش كرد كه «تايتانيك» فيلمي عاشقانه بود و انتخاب امسال اسكار بار ديگر رابطه پيچيده آكادمي را با فرانچايزهايي با جلوه‌هاي ويژه سنگين كامپيوتري و ژانر علمي تخيلي به طور كلي نشان مي‌دهد. 
«آواتار» اصلي اما با فروش 2،‌92 ميليارد دلار در راس پرفروش‌ترين فيلم‌هاي تاريخ ايستاده است و 9 نامزدي اسكار كسب كرد و در‌نهايت براي كارگرداني هنري، فيلمبرداري و جلوه‌هاي ويژه برنده جايزه شد. كامرون آن سال جايزه كارگرداني را به كاترين بيگلو همسر سابقش براي فيلم «قفسه دردها» كه با هزينه‌اي كه درصدي از هزينه ساخت «آواتار» ساخته شده بود، باخت. 
اين كارگران قطعا مي‌تواند تعداد نامزدي‌هاي امسالش را با تاييد تماشاگراني كه هنوز دارند در سراسر جهان به تماشاي فيلمش مي‌روند تسلي دهد و ديزني هم مي‌تواند هر چه بيشتر احساس مسرت كند كه با خريد فاكس قرن بيستم از مرداك، يك خريد طلايي انجام داد. 
بيش از يك دهه پس از وقايع فيلم اول، «آواتار: راه آب» داستان خانواده سالي را دنبال مي‌كند و در اين مسير از مشكلاتي مي‌گويد كه همچنان با آنها هستند، تلاش‌هايي كه براي حفظ امنيت يكديگر انجام مي‌دهند و نبردهايي را تصوير مي‌كند كه براي زنده ماندن به آن تن مي‌دهند و مصيبت‌هايي كه متحمل مي‌شوند. 
در فيلم جديد سم ورتينگتون، زويي سالدانا، استيون لانگ، ژول ديويد مور، سي‌اچ پاوندر، جيوواني ريبيسي، ديليپ رائو و مت جرالد، بازيگراني هستند كه از فيلم قبلي همراه كامرون آمده‌اند و هر يك نقش‌هاي خود را پي گرفته‌اند. در اين فيلم اما شاهد بازگشت سيگورني ويور به عنوان يك شخصيت جديد هستيم و در عين حال كيت وينسلت، كليف كورتيس، ادي فالكو، جامين كلمنت و برندن كاول بازيگران جديدي هستند كه شخصيت‌ها جديد را به فيلم بخشيده‌اند. 
درحالي كه علاقه‌مندان كامرون بيش از يك دهه براي دومين فيلم وي منتظر ماندند، اما براي تماشاي فيلم سوم به همين اندازه منتظر نخواهند ماند و كار فيلمبرداري آواتار 3 كه همزمان با فيلم «راه آب» انجام شده در حد 95درصد انجام شده است. كامرون به تازگي حتي جزيياتي از «آواتار 3» را هم فاش كرده و گفت در سه دنباله بعدي دو قبيله ناوي ديگر را معرفي مي‌كند و راوي را تغيير مي‌دهد. 
وي با تاكيد بر مفهوم نمادين آتش گفت در فيلم‌هاي بعدي به معرفي فرهنگي مي‌پردازد كه به طور خاص حول اين مفهوم شكل گرفته و تصوير گسترده‌تري از سراسر جهان پاندورا را ارائه مي‌كند. 
«آواتار 3» قرار است در پايان سال 2024 اكران شود و قسمت‌هاي بعدي نيز براي پايان سال 2026 و 2028 برنامه‌ريزي شده است. 

راهي كه در گيشه سريع پيموده شد
كامرون زماني معتقد بود تا آخر هفته سوم روشن مي‌شود عملكرد «آواتار» در گيشه چگونه است؛ اما فيلم اين‌گونه پيش نرفت و با يك افتتاحيه 79 ميليون دلاري در 3 روز اول كارش را شروع كرد و در طول 10 هفته فقط هر هفته 8درصد از فروشش كاسته شد. 
«آواتار 2» سوم ژانويه به فروش 1،‌443 ميليارد دلاري در جهان رسيد و 6 ژانويه با فروش 1،‌547 ميليارد دلار به نهمين فيلم پرفروش تاريخ شدل شد و «انتقام‌جويان» را با فروش 1،‌521 ميليارد دلار پشت‌سر گذاشت و از «تاپ گان: مارويك» كه پرفروش‌ترين فيلم سال 2022 بود هم جلو زد و نام خود را به عنوان دومين فيلم پرفروش دوران پس از همه‌گيري كرونا پس از «اسپايدر من: راهي به خانه نيست» با فروش 1،‌9 ميليارد دلار ثبت كرد. 
تا 8 ژانويه فيلم براي چهارمين آخر هفته صدرنشين ماند و فروشش به رقم 1،7 ميليارد دلار رسيد و هفتمين فيلم پرفروش تاريخ شد و در چهارشنبه‌اي كه گذشت از «انتقام‌جويان: جنگ ابديت» هم عبور كرد و حالا پنجمين فيلم پرفروش تاريخ شد. 
كامرون وقتي به فروش يك و نيم ميليارد دلار رسيد گفت ديگر مي‌تواند بنشيند و با ديزني صحبت و كار دنباله‌ها راشروع كند. وي گفت حتي بخشي از فيلم چهارم هم فيلمبرداري شده و از اين كار به عنوان يك سفر حماسي ياد كرد و اطمينان داد حالا ديگر مي‌تواند بگويد چند فيلم بعدي در راه هستند. 
اين فيلم دومين فيلمي است كه در كوتاه‌ترين زمان از مرز ۲ ميليارد دلار فروش عبور كرد كه اين كار را در ۴۰ روز انجام داد، همچنين ششمين فيلمي است كه در تاريخ بيش از ۲ ميليارد دلار فروخته است. 
در كنار مردم، منتقدان هم در اين راي هم نظر هستند كه از نظر بصري، «آواتار: راه آب» يك تجربه شگفت‌انگيز است. 
مهم اينكه از 10 فيلم پرفروش همه دوران سينما، تنها 2 تاي آنها «آواتار» و«تايتانيك» براساس كتاب‌هاي كميك يا رمان و فيلم‌هاي ديگر شكل نگرفته‌اند. 

تركيبي از دو عشق در يك فيلم
كامرون قبلا به انترتينمنت ويكلي گفته است كه راه آب، تركيبي از دو عشق بزرگ او يعني فيلمسازي و اكتشاف اقيانوس است و او مدت‌ها منتظر ماند تا با محقق شدن پيشرفت فناوري بتواند مناظر مورد نظرش در زير آب را فيلمبرداري كند. 
جيمز كامرون براي ساخت اين فيلم يك قمار بزرگ كرد و يك دهه از عمرش را گذاشت تا مقدمات توليد اين فيلم فراهم شود. فيلم دوم دنباله‌اي بلندپروازانه و پرمخاطره بود كه چند صد ميليون دلار از پول‌هاي ديزني صرف ساختش شد و تا همين دو ماه پيش هيچ‌كس حتي خود كامرون نمي‌توانست حدس بزند آينده اين قمار بزرگ چه خواهد بود. 

خانواده قلعه‌اي مستحكم 
او به نوعي تجربه خانواده بزرگ خودش را كه 3 فرزند مشترك با همسر فعلي‌اش و يك فرزند خودش از همسر قبلي و يك فرزند همسرش از همسر قبلي‌است، را بيش از هر امكاني كه سيستم دوربين‌هاي جديد دراختيارش قرار مي‌دهد در اين فيلم به كار گرفته و از همين‌جاست كه فيلم او بيشتر بر خانواده استوار است و روابط خانوادگي. او حتي 10 دقيقه از تصاوير اين فيلم را كه تصويرگر خشونت و تيراندازي بود حذف كرد تا تصوير لطيف‌تري از فيلمش به جاي بماند. 
خانه و كاشانه‌اي كه او در فيلم تصوير كرده، اما متفاوت از تصوير هميشگي از خانه‌ است. در اين كاشانه مامان و بابايي آبي‌رنگ با قدي 2 متر و 70 سانتي‌متري زندگي ‌مي‌كنند و خانواده قلعه‌اي است كه بزرگ‌ترين قوت و ضعف از آنجا مي‌آيد. خودش گفته است: خانواده اگر پدري احمق باشي مي‌تواند يك جهنم باشد. 
كامرون همه 13 سال گذشته را كار كرد تا «راه آب» را بسازد. او اين فيلم را در دوران پاندمي در نيوزيلند فيلمبرداري كرد؛ در حومه ولينگتون پايتخت بادگير نيوزيلند. همانجايي كه پس از فيلمبرداري «ارباب حلقه‌ها» توسط پيتر جكسون به يك لوكيشن محبوب هاليوودي‌ها بدل شده و آنقدر هيولاهاي آن فيلم در هويت مدرن اين شهر تاثير گذاشته كه يك مجسمه غول‌پيكر از اسماگ در فرودگاه به مسافران خوشامد مي‌گويد. كامرون مي‌خواست حماسه دوم ولينگتون را رقم بزند. 
كامرون كه در اتاقش يك يخچال كوچك پر از تنقلات وگان داشت (او بيش از يك دهه است كه گياهخوار است) در فضايي متفاوت مدت‌ها وقت صرف ميكس فيلمش كرد و درنهايت فيلمي ساخت كه بيشتر از 3 ساعت طول مي‌كشد و از بيش از 3350 شات جلوه‌هاي ويژه تشكيل شده است. 
وي كه بخشي از فيلم چهارم را هم فيلمبرداري كرده و فيلمنامه فيلم پنجم را هم نوشته است، پيش از شروع فيلم مي‌گفت ما راهي را كه مي‌خواهيم برويم بلديم فقط به مردم بستگي دارد كه دوستش داشته باشند. 

ساخت «آواتار» به عشق پيام محيط زيستي 
تاثير فرهنگي آواتار براي كامرون مهم بود و زماني گفته بود اينكه مردم نام شخصيت جيك سالي را به ياد نمي‌آورند اما مثلا لوك اسكاي واكر را بيشتر به ياد دارند به اين دليل است كه «آواتار» فيلمي اساطيري است و تاثير فرهنگي‌اش در طول زمان ايجاد مي‌شود. 
كامرون اما پس از موفقيت فيلم نخست، باوجود تاكيد فاكس قرن بيستم كه مشتاق بود تا فيلم فورا ادامه پيدا كند، به دنبال علايق ديگر خودش از جمله اكتشاف در اقيانوس‌ها و پايداري محيط زيستي رفت. او سال 2012 با يك كابين غواصي به عرض 43 اينچ كه خودش با همكاري نشنال جيوگرافيك طراحي كرده‌ بود به نخستين فردي بدل شده كه يك شيرجه انفرادي به گودال ميريانه عميق‌ترين نقطه اقيانوس‌هاي جهان زد. مي‌گويد به آنجا رسيده بودم كه آيا اصلا مي‌خواهم فيلم ديگري بسازم؟ -چه برسد به «آواتار»ي ديگر- يا اينكه به شيرجه زدن در دل اقيانوس‌ها ادامه بدهم. درجه توجه به محيط‌زيست كامرون خيلي فراتر از استاندارد هاليوود است. او يك كيا روي 2013 دارد كه هنوز با آن رانندگي مي‌كند چون معتقد است ردپاي كربني كمتري به جاي مي‌گذارد و 2 خانه‌اي را كه در لس‌آنجلس داشت فروخت و حالا با خانواده‌اش در خانه‌اي متوسط در ولينگتون و مزرعه‌اي به مساحت 5 هزار جريب اندكي دورتر از خانه كه محل پرورش سبزيجات ارگانيك است، زندگي مي‌كند. او در زمين‌هاي كشاورزي يك كارخانه توليدي در كانادا هم سرمايه‌گذاري كرده تا از پروتئين نخود براي توليد غذاهاي گياهي به نتيجه برسد. 
كامرون باور دارد كه بيشتر ما از چيزي رنج مي‌بريم كه او اسمش را گذاشته «اختلال كمبود طبيعت»؛ چيزي كه با سبك زندگي شهري ما در داخل خانه و نشستن در برابر صفحه نمايش موجب شده تا ارتباط ما با دنياي اطراف قطع شود. يكي از عواملي كه او را متقاعد كرد تا دوباره پشت دوربين بزرگ برود، پتانسيل فيلم‌هايش بود كه بتواند بر رابطه مخاطب با طبيعت تاثير بگذارد. همان‌طور كه خودش يادآوري مي‌كند «آواتار» پرفروش‌ترين فيلمي است كه در آن مخاطب را وادار مي‌كند تا براي يك درخت گريه كند. 
خودش مي‌گويد: مردم به نسبت سال 2009 خيلي برافروخته‌تر هستند و اين فيلم با پيام‌هاي محيط‌زيستي‌اش ديگر شايد فقط جنبه سرگرمي نداشته باشد و او به عنوان يك فيلمساز ديگر تنها اين نقش را نمي‌پذيرد كه همه‌چيز را غم‌انگيز نشان دهد تا تاثير بگذارد بلكه مي‌خواهد راه حال‌هاي سازنده ارائه كند. 
براي محقق كردن اين خواست كارگردان حدود 1400 هنرمند جلوه‌هاي ويژه گرد هم آمدند. 
در پاييز 2010 وقتي كامرون سرانجام متعهد شد تا 2 فيلم ديگر «آواتار» بسازد با اين شرط كار ساخت اعلام شد كه يك سازمان غيرانتفاعي به نام بنياد آواتار ازسوي فاكس و كامرون براي حمايت از حقوق بوميان و محيط‌زيست به جمع‌آوري كمك مالي بپردازد. 
فرآيند نوشته شدن فيلمنامه‌ها 4 سال با همراهي يك اتاق نويسندگان به سبك برنامه‌هاي تلويزيوني جلو رفت و توليد «آواتار 2» از سال 2017 شروع شد و هنوز 3 ماه نگذشته بود كه ديزني فاكس را به قيمت 71،‌3 ميليارد دلار خريد. البته اين امر موجب نگراني نبود، زيرا ديزني قبلا 500 ميليون دلار هزينه كرده بود تا يك پارك موضوعي با تمركز بر پاندورا در فلوريدا بسازد و حتي گفته شد يكي از انگيزه‌هاي اصلي ديزني براي اين كار ساختن ادامه «آواتار» بود. 
اما كامرون كه اين رابطه را به دوران ماه عسل با ديزني تشبيه كرده گفته بود اگر فيلم فروش مناسبي نداشته باشد شايد اين ماه عسل به پايان برسد. 
كامرون برنامه 16 ماهه ضبط بازي‌هاي قسمت‌هاي دوم، سوم و چهارم را به پايان رسانده بود و برخي قسمت‌هاي غيركامپيوتري و لايو را هم گرفته بود كه پاندمي كرونا دنيا را به خاموشي برد و نيوزيلند مرزهاي خود را بست و يكي از سخت‌گيرانه‌ترين قرنطينه‌هاي جهان را اعمال كرد. كامرون كه آن زمان امريكا بود در نامه‌يي از دولت خواست تا اجازه سفرهاي بين‌المللي را بدهد تا با رعايت اقدامات احتياطي ايمني بتوان كار را پيش برد. درنهايت بيش از 1000 كارمند از خانه به كار پرداختند و با موافقت دولت نيوزيلند، كامرون، لاندوي تهيه‌كننده و 31 نفر ديگر اجازه يافتند با يك هواپيما وارد كشور شوند. 
حالا كامرون مي‌گويد اگر دنيا بخواهد مي‌تواند «آواتار» 6 و 7 هم وجود داشته باشد و با خنده مي‌افزايد: البته من آن زمان 89 ساله مي‌شوم! 

  جیمز کامرون برای ساخت این فیلم یک قمار بزرگ کرد و یک دهه از عمرش را گذاشت تا مقدمات تولید این فیلم فراهم شود. فیلم دوم دنباله‌ای بلندپروازانه و پرمخاطره بود که چند صد میلیون دلار از پول‌های دیزنی صرف ساختش شد و تا همین دو ماه پیش هیچ‌کس حتی خود کامرون نمی‌توانست حدس بزند آینده این قمار بزرگ چه خواهد بود.
 کامرون همه 13 سال گذشته را کار کرد تا «راه آب» را بسازد. او این فیلم را در دوران پاندمی در نیوزیلند فیلمبرداری کرد؛ در حومه ولینگتون پایتخت بادگیر نیوزیلند. همانجایی که پس از فیلمبرداری «ارباب حلقه‌ها» توسط پیتر جکسون به یک لوکیشن محبوب هالیوودی‌ها بدل شده و آنقدر هیولاهای آن فیلم در هویت مدرن این شهر تاثیر گذاشته که یک مجسمه غول‌پیکر از اسماگ در فرودگاه به مسافران خوشامد می‌گوید.