ناگفته‌هاي مدير سابق كارگروه ورود VAR به ايران
اگر اتفاقات بهمن 1400 نبود ليگ امسال با VAR برگزار مي‌شد
راه‌هاي دور زدن تحريم را پيدا كرده بوديم اما...
علي ولي‌اللهي
ورود تكنولوژي كمك داور ويديويي يا همان VAR به ايران در حد يك بحران ملي مشكل‌ساز شده است. فدراسيون فوتبال به عنوان متولي اين مساله هر چند ماه يك‌بار با رويافروشي وعده آمدن اين فناوري را مي‌دهد، اما با سررسيد زمان مقرر آن را زيركانه تمديد مي‌كند. اين وضعيت بلبشوي بزرگي در فوتبال به وجود آورده و آن‌طور كه به نظر مي‌رسد قرار نيست به اين زودي‌ها پايان يابد. اما جالب است بدانيد كه تمام اين مسائل مي‌توانست امروز حل شده باشد. در واقع مدير آي‌تي سابق فدراسيون فوتبال مي‌گويد اگر تغيير و تحولات بهمن 1400 در فدراسيون نبود، فصل جديد با VAR آغاز مي‌شد. گفت‌وگوي «اعتماد» با احسان عزيزي‌خادم، مدير سابق IT فدراسيون فوتبال را در ادامه مي‌خوانيد. احسان عزيزي‌خادم در مقطع دكتراي مهندسي نرم‌افزار دانشگاه صنعتي شريف تحصيل كرده و در سوابقش مشاور فناوري اطلاعات مديرعامل بانك رفاه كارگران و عضو شوراي عالي فناوري اطلاعات اين بانك ديده مي‌شود.
شما مدير سابق آي‌تي فدراسيون بوديد و آن‌طور كه شنيدم مسوول كارگروه ورود اين تكنولوژي. بفرماييد در آن زمان چطور قرار بود اين تكنولوژي وارد كشور شود؟
من آن زمان مدير IT فدراسيون بودم، VAR هم يك محصول مربوط به آي‌تي و فناوري اطلاعات است كه كاربران مختلفي دارد. كاربران اصلي اين سيستم هم داوران هستند. به همين دليل بحث ورود، نصب و راه‌اندازي‌اش يك كار تخصصي بود. وي‌اي‌آر پروژ‌ه‌اي است كه بايد مستقيما زير نظر فيفا انجام شود. يعني زمان ما دو تا پروژه به اين صورت بود. يكي اتاق شيشه‌اي بود يكي وي‌اي‌آر كه هر دو پروژه هم كامل متوقف شده بود. يعني هم در بحث اتاق شيشه‌اي فيفا كه مربوط به مبارزه با پولشويي بود و هم در بحث VAR.
يعني در فدراسيون قبلي متوقف شده بود؟ زماني كه آقاي تاج رييس بود؟
منظور اينكه هيچ كاري انجام نشده بود. با وجود مكاتبات در بحث اتاق شيشه‌اي هم وضعيت نامناسبي بود. يك پروژكت پلني داشت فيفا كه اين را به صورت يك داكيومنت به همه فدراسيون‌ها داده بود و گفته بود طبق اين نقشه راه بايد VAR را انجام دهيد. در آن زمان يك كارگروهي با پيشنهاد دبيركل وقت و دستور رييس فدراسيون تشكيل شد. بنده مسوول آن كارگروه معرفي شدم. از طرف آقاي قنبرزاده كه آن زمان سرپرست دبيركلي بود و الان نايب رييس است.
كار را چطور آغاز كرديد؟
ما كارمان را شروع كرديم منتها طبق آن نقشه راه فيفا مكاتباتي داشتيم با بخش تكنولوژي فيفا و به نوعي با مسوول بخش VAR فيفا. ما متوجه شديم كه اولا در بحث استفاده از كمك داور ويديويي از جولاي 2022 (آن زمان 2021 بود) داشتن برچسب فيفا كواليتي براي دستگاه‌هاي وار الزام خواهد شد. بعد هم فهميديم كه كارمان را بايد فاز به فاز و مرحله به مرحله به تاييد تكنولوژي فيفا و بخش مديريت پروژه وار در فيفا مي‌رسانديم. ما بايد هر مرحله را در سامانه‌اي كه براي اين قضيه تهيه شده بود در پنل خودمان كه من به عنوان ليدر پروژه دسترسي داشتم، بارگذاري مي‌كرديم. بعد فيفا تاييد مي‌كرد و ما مي‌توانستيم برويم مرحله بعد. اين شكلي نبود كه ما برويم تا آخر بعد يك گزارش به آنها بدهيم.
چطور با شركت‌ها وارد مذاكره شديد؟
ما متوجه شديم يك تعداد شركت مشخص مورد تاييد فيفا هستند و ما بايد يكي از اطلاعاتي كه بارگذاري مي‌كرديم، قرارداد با همين پروايدر يا تامين‌كننده تكنولوژي است. فيفا 15 شركت به ما معرفي كرد و ما با اينها مكاتبه كرديم. يك مكاتبه اوليه صورت گرفت براي خريد. يك فراخوان محدود صادر كرديم. شما مي‌دانيد وقتي يكسري تامين‌كننده محدود داريد فراخوان عمومي صادر نمي‌كنيد، چون منطقي نيست كه شما يك فراخوان عمومي بزنيد، اما فقط يكسري شركت خاص بتوانند رقابت كنند. ما اين فراخوان را از طريق امور بين‌الملل فيفا انجام داديم و به هر حال دو تا از شركت‌ها به ما پاسخ دادند. يكي شركت اسلومو كه بود كه پروپوزال دادند به ما براي فروش و يكي شركت سيمپلي لايو بود. طي همين مذاكرات با مقامات فيفا و شركت‌هايي كه بودند، شركت‌هايي جلسه هم گذاشتند ولي پروپوزالي ارايه ندادند، ما متوجه شديم هزينه اين كار بالاست. يك داستاني هم داشتيم كه مي‌خواستيم هر چه سريع‌تر به بازي‌هاي ملي برسانيم و آموزش داوران را راه بيندازيم. بنابراين بايد آن فورس زماني را هم رعايت مي‌كرديم. ضمنا متوجه شديم بيشتر اين بيزينس در دنيا روي رنت مي‌چرخد. يعني كسي نمي‌رود بخرد و اكثرا اجاره مي‌كنند، چون سرتيفيكيشني كه فيفا به اينها مي‌دهد دو ساله است. يعني شما بروي بخري و بعد از دو سال اكسپاير بشود عملا آن دستگاه را با كلي هزينه داري ولي به دردت نمي‌خورد.
البته بعضي از كشورها مي‌خرند!
شايد در بعضي نقاط دنيا براي‌شان مهم نباشد. مثلا قطر و كره جنوبي. ولي براي ما بحث هزينه مهم بود. پس ما رفتيم سراغ اجاره. زماني كه به همان شركت‌ها براي اجاره فراخوان داديم فقط يكي قبول كرد اجاره بدهد براي مدت محدودي آن هم با قيمت اگر اشتباه نكنم هر بازي 9 هزار دلار. داخل پرانتز بگويم ما براي بازي ايران و سوريه هم وقتي نماينده نهادهاي مربوط آمد ايران ما همان موقع يك اتاق براي VAR در ورزشگاه آزادي در نظر گرفتيم و يكسري وسيله اوليه هم قرار داديم و گفتيم ما آمادگي‌اش را داريم. منتها آن شركت هاكاي كه VAR را در بازي‌هاي زير نظر AFC برعهده داشت، خودش نيامد و الا ما آماده بوديم و قصوري از جانب ما نبود.
چرا نيامدند؟
بحث تحريم‌ها بود. هاكاي شركتي است كه بخش زيادي از اين بيزينس را در اختيار دارد و در تعداد كشورهاي زيادي فعال است. در جام جهاني حضور دارد و به نوعي اصلي‌ترين ارايه‌دهنده محصولات است. نمي‌خواست تراكنش در ايران داشته باشد.
شما در بازي با كره جنوبي VAR را به صورت آفلاين آورديد ولي خب مسائلي به وجود آمد و حاشيه‌هايي شكل گرفت. بعد چه اتفاقي افتاد؟
بله يكسري حاشيه‌هايي به وجود آمد و ايراداتي به آن شركت وارد شد. ولي قراردادي منعقد نشده بود با آن شركت و تنها يك فاكتور بود براي اجاره. آن شركت هم خودشان بعد از بازي با كره كه تجهيزات را آوردند به خاطر مسائلي كه پيش آمد تمايلي به ادامه همكاري نداشت. در آن بازي دستگاه به صورت آفلاين ران شد و فيلم بازي رفت روي سرور VAR با حضور آقايان بنيادي‌فر و اكبريان و يك داور ديگر. ما مجددا با فيفا مكاتبه كرديم و گفتيم آن شركت منصرف شده. ما مي‌خواستيم حتما در تهيه VAR از داستان فيفا فاوند استفاده كنيم. فيفا 5 شركت را معرفي كرد و گفت هم اينها مورد تاييد ما هستند هم پذيرفتند ما با تايتل ايران به آنها واريزي داشته باشيم. آنجا ما ديديم اسم شركت اسلومو نيست. مشخصا اين شركت را از فيفا استعلام گرفتيم، چون نماينده آنها خيلي پيگير بودند. فيفا پاسخ داد راس شركت در امريكاست و گفته نمي‌خواهم از تايتل ايران دريافت داشته باشم. مذاكرات را پيش برديم و مكاتبه كرديم و دو تا شركت كه در واقع يكي مشترك با يكي ديگر بود. شركت broadcast solutions (كه احتمالا ون‌هايش را ديده باشيد در ورزشگاه آزادي براي پخش مستقيم) . اين شركت اعلام آمادگي كرد و مكتوب جواب داد. دو، سه جلسه به صورت آنلاين گذاشتند. من با مسوول بخش خاورميانه آنها هم صحبت كردم. منتها در جريان هستيد كه ما يك بخش تكنولوژي پروايدر داريم، چون VAR يك سرور است ولي اين بايد به يكسري دوربين وصل شود، علاوه بر اين تجهيزات راديويي هم مي‌خواهيد. برخي ورزشگاه‌هاي دنيا تجهيزات ارتباطي و راديويي دارند و مي‌روند سرورها را مي‌آورند و متصل مي‌كنند.
ورزشگاه‌هاي ايران چطور؟
خير، يك جاهايي مثل ورزشگاه‌هاي ايران ما بحث دوربين هم داريم. ما دوربين سوپر اسلوموشن نداريم. قرار شد آن شركت به نوعي اين پكيج را تامين كند. يعني هم سرور بياورد، هم تجهيزات راديويي و هم دوربين. به موازات اين ما اطلاعات ورزشگاه‌ها را هم جمع‌آوري كرده بوديم و نقشه استاديوم‌ها را داشتيم و تقريبا به يك راه‌حلي براي ورزشگاه‌هاي ليگ برتري رسيده بوديم. در كنار اين ما يك داستان ديگر هم داشتيم. در بحث VAR شما بايد يك تكنولوژي پروايدر داشته باشيد و يك سرويس پروايدر. يعني كسي كه سرويس ارايه دهد. كسي كه بيايد دستگاه را بياورد، نصب كند، پشتيباني ارايه دهد و راه بيندازد و بحث‌هاي شبكه و محل ذخيره اطلاعات و... را پيگيري كند. ما براي اين بخش با شركت همراه اول صحبت كرديم. يعني قرار شد مجموعه همراه اول سرويس پروايدر باشد و طرف خارجي هم در جريان بود و مي‌خواستيم به فيفا هم بگوييم كه تكنولوژي از آن شركت خارجي مي‌آيد و سرويس از همراه اول. مجموعه همراه هم چون خودش داشت روي اين تكنولوژي كار مي‌كرد ما گفتيم آنها بيايند و اين مجموعه با آن ظرفيت و تواني كه دارد فقط در ايران اين خدمات را ارايه ندهد و به نوعي به عنوان يك ارايه‌دهنده سرويس در منطقه معرفي كنيم و بعد از مدتي مجموعه همراه تاييديه‌هاي فيفا را بگيرد و هم سرويس پروايدر باشد و هم تكنولوژي پروايدر. همراه در اين قضيه از ابتدا با ما بود و خيلي هم كمك كرد در اين زمينه. در تامين آن تجهيزات مثل مونيتورهايي كه لازم داشت و زيرساختي كه لازم بود.
در مورد انعقاد قرارداد توضيح مي‌داديد.
قرار بود قراردادي منعقد شود و فروردين 1401 ورود اولين سري تجهيزات به صورت فورس را داشته باشيم و آموزش داوران انجام شود. بعد هم برويم سمت تجهيز ورزشگاه‌ها كه ديگر آن بحث تغييرات در فدراسيون پيش آمد و همه چيز متوقف شد.
در مورد آموزش داوران توضيح بدهيد. چه فرآيندي دارد؟
در بحث VAR يك داستان آموزش داوران را هم داريم. يعني علاوه بر آوردن دستگاه‌ها و تجهيز ورزشگاه‌ها بايد داوران هم دوره ببينند. يك بخش كامل آموزش داوران است و اين داوران بايد دو تا 90 دقيقه بگذرانند. اين دو 90 دقيقه هم نمي‌تواند پشت سر هم باشد و يك داور بگويد من رفتم 90 دقيقه به صورت آنلاين يا آفلاين يك بازي را بودم. بايد چند دقيقه چند دقيقه در چندين بازي طول بكشد و آن داور باشد و فيلم‌ها بارگذاري شود براي فيفا و آنها ببينند مراحل انجام شده و بعد مجوز داوري آن شخص را بدهند.
گويا در اين پروژه آقاي فغاني هم همراه شما بود، درست است؟
ما از ابتدا آقاي فغاني را هم به عنوان عضو معرفي كرديم. ايشان براي بازي دربي تشريف آورده بود ايران من هم يك روز قبل از دربي تلفني با ايشان صحبت كردم و خواهش كردم بيايند و همكاري كنند. ايشان هم پذيرفت و انصافا در آن زماني كه حضور داشتند تمام جلسات را آمدند و خارج از ايران هم هر وقت هر سوالي داشتيم خيلي خوب پاسخ مي‌دادند. ايشان بج VAR داشت و خيلي ما را جلو انداخت در اين زمينه. آقاي منصوري هم بود كه ما خواهش كرديم بيايد، چون ايشان هم تجربه VAR در جام جهاني را داشت.
شايعاتي در آن زمان وجود داشت كه اين هجمه‌ها عليه آوردن VAR كه در رسانه‌ها شكل مي‌گرفت كار دلال‌هاست و آنها مي‌خواهند فدراسيون با شركت مورد نظر خودشان قرارداد ببندد. اين را تاييد مي‌كنيد؟
من همان موقع با سايت فدراسيون مصاحبه كردم و گفتم من با هيچ شخص عامل يا ايجنت هيچ جلسه‌اي نمي‌گذارم. من فقط جلسات رسمي با خود شركت‌ها داشتم. آن هم از طريق روابط بين‌الملل فدراسيون. ولي خودتان در جريانيد بالاخره اين فشارها هست ولي براي من محلي از اعراب نداشت.
يعني بحث‌هايي كه در رسانه‌ها شكل گرفت و موانعي كه پيش مي‌آمد...
ببينيد! دو تا شركتي كه دفعه دوم آمدند، هر كدام از اينها نماينده‌اي داشتند. زياد مراجعه مي‌شد به فدراسيون. به رييس فدراسيون فشار مي‌آوردند. از يك طريق‌هايي مي‌آمدند. كلي آدم با خود من تماس گرفتند و ... ولي من وارد اين بحث‌ها نشدم، چون يك روال مشخصي وجود داشت و من طبق آن پيش رفتم. اينكه چرا يكسري بحث‌هايي مطرح مي‌شد را نمي‌دانم. ما دنبال اين نبوديم كه بگوييم فلان شركت خوب است يا بد. ما كه مالك آن شركت‌ها نبوديم. اينكه چرا بحث‌هاي عجيب مطرح شد را نمي‌دانيم. مثلا دستگاهي كه ما آورديم ليبل فيفا كواليتي گرفته بود بعد عده‌اي مي‌گفتند اين ليبل را ندارد! يا مثلا مي‌گفتند اينها مورد تاييد اي‌اف‌سي نيست. در حالي كه اصلا هيچ فدراسيون يا كنفدراسيوني در دنيا حتي يوفا اصلا ذي‌صلاح نيستند براي تاييد يا رد. تنها مرجع فيفاست. مثلا مي‌گفتند به فيفا بگوييد ما يك شركت داخلي داريم. اصلا هيچ فدراسيوني چنين حقي ندارد كه بگويد از ديد من يك شركت فلان مورد تاييد است. آنها خودشان يك آزمايشگاه دارند كه اينها را بررسي و بعد از يكسري آزمون‌ها تاييد مي‌كنند. اينجور بحث‌ها كه مطرح مي‌شد بيشتر مشخص بود هدف اين است آن آقايي كه آن زمان رييس فدراسيون بود، نباشد. هر كاري كه ايشان مي‌كرد، نه فقط در حوزه VAR آنها حمله مي‌كردند.
من استنباط مي‌كنم شما مي‌خواهيد بگوييد اگر آن اتفاقات بهمن 1400 رخ نداده بود الان ليگ ما با VAR برگزار مي‌شد؟
طبق برنامه‌اي كه ما با همراه اول داشتيم كه داشت همه‌جانبه كمك مي‌كرد و يك جاهايي هم گفتند شركت بالادستي‌شان كه شركت مخابرات است كمك مي‌كند و برنامه‌ريزي‌هاي خودمان اگر آن بحث‌هاي حاشيه‌اي اول پيش نمي‌آمد ما از نيم‌فصل دوم ليگ كه مي‌شد بهار امسال اين را مي‌داشتيم. با توجه به آن وقفه‌اي كه رخ داد و ما دوباره رفتيم سراغ يك شركت ديگر و هماهنگي‌هاي صورت گرفت. اگر آن داستان بهمن سال گذشته رخ نداده بود ما از ابتداي فصل VAR را مي‌داشتيم. يعني قطعا الان ليگ امسال را با VAR مي‌داشتيم.
الان در جريان پروسه ورود VAR به ايران هستيد؟
خير، چون من خيلي در حوزه فوتبال نبودم. به خاطر اصرار فدراسيون وارد شدم. آن مقطعي كه بوديم همه تلاش‌مان را كرديم و بعدش رفتيم سراغ دانشگاه و كار زندگي خودمان. فقط تا جايي كه مي‌دانم هنوز ران نشده است. فقط اين را بگويم در مورد بحث قرارداد بستن. مستحضر هستيد به خاطر تحريم‌هاي ظالمانه كار سخت است ولي ما يك راهي پيدا كرده بوديم كه اين مساله را تسهيل كنيم. درست نيست جزيياتش را بگوييم ولي ما راهش را پيدا كرده بوديم. برخي شركت‌ها نمي‌توانستند قرارداد مستقيم با ما ببندند ولي ما كاري كرديم از طريق يك سيستم اينها بتوانند مشاركت كنند و فيفا پول را پرداخت كند و ما اصلا پرداختي نداشته باشيم و بتوانيم فاوند فيفا را جذب كنيم. اينكه اين دنبال شده يا نشده نمي‌دانم.
شما مدتي مسوول اين پروژه بوديد. آيا فدراسيون بعدي كه آمد از شما مشورت گرفت يا حداقل پرسيد كار تا كجا پيش رفته؟
خير!