در بازار گوشت قرمز چه خبر است؟
جهش عجيب قيمت دام زنده در يك هفته
گروه اقتصادي
در يك ماه اخير قيمت گوشت قرمز در بازار رشد چشمگيري كرده است. اين رشد از اوايل دي ماه رقم خورد. در تمام اين مدت هم مسوولان تنظيم بازار، وعده كاهش قيمت را دادند. اما برخلاف وعده‌هاي دولت روند افزايشي قيمت گوشت قرمز اعم از گوشت گوسفندي و گوشت گاو نه تنها كاهش نيافت، بلكه طي يك هفته اخير، جهش عجيبي پيدا كرده است. در روزهاي گذشته گزارش‌هايي از افزايش قيمت گوشت قرمز به كيلويي 500 هزار تومان نيز بيرون آمد كه البته به سرعت تكذيب شد. هرچند شركت‌هاي عرضه‌كننده گوشت قرمز كه اتفاقا در فضاي مجازي هم به شدت فعال هستند؛ قيمت‌ها را بالا برده‌اند. مرور وضعيت قيمت در بازار گوشت قرمز نشان مي‌دهد، اوايل بهمن ماه قيمت يك كيلو گوشت گوسفندي در قصابي‌هاي سطح شهر تهران به 450 هزار تومان هم رسيده است. همان مقطع ميانگين قيمت دام زنده آن در هر كيلو 126 هزار تومان بود. در آن بازه قيمت گوساله زنده هم در هر كيلو 96هزار و 100 تومان گزارش شد. بر همين اساس نيز قيمت يك كيلو گوشت گرم گوساله در آن مقطع نزديك به 300 هزار تومان بود. در همان روزها بود كه مقامات وزارت جهاد كشاورزي خبر از عرضه گوشت منجمد تنظيم بازاري را دادند. طبق اظهارات برخي از آنها قيمت گوشت قرمز به 150 هزار تومان بايد مي‌رسيد. طبق گفته برخي ديگر بايد قيمت به 180 هزار تومان مي‌رسيد. اما بازار راه خود را رفت و قيمت‌ها كاهش نيافت. عرضه‌كنندگان اين كالاي اساسي مي‌گويند گوشت قرمز تنظيم بازاري صرفا در يك مقطع كوتاه در فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي عرضه شد. يكي از فروشندگان كوروش به «اعتماد» مي‌گويد: در هفته اول اجراي طرح فجر تا فطر، گوشت منجمد تنظيم بازاري آمد، ولي در هفته دوم يعني هفته آخر بهمن خبري از گوشت قرمز تنظيم بازاري نبود. يكي از فروشندگان رفاه نيز مي‌گويد، ما گوشت منجمد نمي‌آوريم چون كيفيتش خوب نيست، چربي زياد دارد. گزارش ميداني «اعتماد» نشان مي‌دهد، افرادي كه از فروشگاه‌هاي اتكا يا شهروند خريد مي‌كنند، مي‌توانند تقريبا هر روز هفته گوشت منجمد تنظيم بازاري را ببينند. البته قيمت اين گوشت‌هاي تنظيم بازاري 150 هزار تومان نيست، بلكه بيش از 200 هزار تومان است.
رشد قيمت دام زنده
طبق آخرين داده‌ها، ميانگين قيمت گوسفند زنده در روز 26 بهمن ماه 148 هزار تومان بود. درحالي كه سال گذشته در همين مقطع قيمت گوشت گوسفند زنده به‌طور ميانگين 63 هزار تومان گزارش شد. يعني ميانگين قيمت گوساله هم نسبت به گوسفند زنده در سال گذشته گران‌تر شده است. در26 بهمن امسال ميانگين قيمت گوساله 145 هزار تومان بوده است. روند قيمت دام زنده را در نمودارهاي پيوست مي‌توان ديد. در اين نمودارها به خوبي مشخص است كه چگونه در هفته اخير، قيمت دام زنده جهش بي‌سابقه‌اي پيدا كرده كه روي قيمت نهايي مصرف‌كننده تاثير گذاشته است.
گوشت قرمز از كجا گران شد؟
طبق اعلام كارشناسان اقتصادي، بازار خوراكي‌ها مثل ساير بازار‌ها تابع سه نوع تورم است. بر همين اساس بازار گوشت از اين روند مستثني نيست. اما اين سه نوع تورم چيست؟ تورم ناشي از «فشار تقاضا»، تورم ناشي از «فشار هزينه» و تورم «ساختاري». تورم ساختاري يعني افراد انتظار دارند كه نرخ تورم فعلي نرخ رشد فعلي قيمت در آينده نيز ادامه پيدا كند، بر اساس همين انتظار هم قيمت رشد مي‌كند. اما تورم ناشي از هزينه چيست؟ تورم ناشي از هزينه به رشد هزينه توليدكننده يعني دامدار برمي‌گردد، هزينه خوراك دام، هزينه انرژي و ... باعث مي‌شود قيمت نهايي دام زنده از جمله گاو و گوساله و بز و بره رشد كند. رشد بهاي توليد مستقيم بر رشد قيمت در بازار نهايي اثر مي‌گذارد.
تورم ناشي از فشار تقاضا هم همان رشد تقاضاست كه منجر به رشد قيمت مي‌شود. در يك ماه اخير به دليل مناسب‌هاي مختلف ميزان تقاضا در بازار مصرف رشد كرد. همين رشد هم منجر به رشد قيمت شد.
كاهش توليد در دي ماه
داده‌هاي مركز آمار ايران نشان مي‌دهد، مقدار توليد گوشت قرمز در كشتارگاه‌هاي رسمي كشور در دي۱۴0۱ نسبت به ماه قبل در حدود ۱۸ درصد افت داشته است. اين رقم نسبت به ماه مشابه سال گذشته افت 21 درصدي را نشان مي‌دهد. اما مقدار توليد گوشت در دي ۱۴0۱ نسبت به ماه مشابه سال ۱۴00 براي گوسفند و بره ۱۳ درصد و براي گاو و گوساله ۲۸ درصد است.
وضعيت كشتارگاه‌ها
مقدار توليد گوشت قرمز در كشتارگاه‌هاي كشور در ماه دي، بر مبناي وزن لاشه‌هاي كشتار شده بيش از 41 تن بوده است. از اين ميزان وزني لاشه‌ها، مقدار قابل مصرف گوسفند و بره ذبح شده در ماه دي، ۸۶۲ هزار لاشه بوده است. وزن اين لاشه‌ها 673/16 تن بوده كه نسبت به مدت مشابه سال قبل افت داشته؛ در اين مدت وزن لاشه‌ها افتي 12درصدي كرده است. استان تهران با ۱۸0 هزار لاشه بيشترين تعداد، و استان اصفهان با 982/2 تن بيشترين وزن را در اين ماه به خود اختصاص داده‌اند.
طبق اعلام مركز آمار در مقطع مورد بررسي تعداد لاشه‌هاي قابل مصرف گاو و گوساله ذبح شده هم نسبت به مدت مشابه سال قبل كاهش قابل توجهي كرده است. تعداد لاشه‌هاي گاو و گوساله در دي ماه 1401 به وزن 702/20 تن بوده است كه اين تعداد در ماه مشابه سال 1400 وزني برابر 784/28 تن داشته است. يعني افتي 25 درصدي داشته است. داده‌هاي موجود نشان مي‌دهد، در ميان استان‌هاي مختلف، استان تهران با ۱۷ هزار لاشه به وزن ۲,۹۸۵ تن بيشترين تعداد و وزن را در اين ماه به خود اختصاص داده است. آمارهاي مركز آمار بيانگر اين است كه تعداد لاشه‌هاي قابل مصرف بز و بزغاله ذبح شده در ماه دي نيز افت كرده است. در دي ماه امسال ۱۸۴ هزار لاشه به وزن ۲,۷۹۵ تن ذبح شده است. ميزان افت لاشه‌ها به لحاظ وزني نسبت به ماه مشابه سال قبل 6 درصد گزارش شده است. در ميان استان‌هاي كشور، استان اصفهان با ۴0 هزار لاشه به وزن ۵۶۸ تن بيشترين تعداد و وزن را در اين ماه به خود اختصاص داده است.
بازار فراموش شده
قيمت گوشت قرمز در فصول اخير جهشي قابل توجه پيدا كرده و در پاييز امسال با رشد 47 درصدي به كيلويي 214 هزار تومان به صورت متوسط رسيد و مشاهدات ميداني نشان مي‌دهد كه اين مسير در زمستان نيز رو به افزايش بوده است. بررسي‌ها حاكي از اين است كه عمده تغييرات و رشد قيمت در اين كالا ناشي از افزايش هزينه‌هاي توليد است. فائو پيش‌تر در گزارش سال 2021-2020 سرانه مصرف گوشت قرمز ايراني‌ها را زير 12 كيلوگرم اعلام كرده بود . براساس اعلام اين نهاد بين‌المللي در سال 1399، سرانه مصرف گوشت قرمز و سفيد در جهان 41 كيلوگرم بوده كه براساس آن در ميان 196 كشور جهان، رتبه ايران 98 است. رتبه‌اي كه به باور كارشناسان در سال جاري مجددا افت كرده است. برخي كارشناسان سرانه مصرف گوشت قرمز براي هر ايراني را حدود ۶ كيلوگرم اعلام مي‌كنند. اما يك منبع آگاه به اكوايران گفته بود كه اين آمار كمتر از 6 كيلوگرم است. يك كارشناس ديگر مطرح كرده بود، سرانه گوشت قرمز براي سه دهك فرودست جامعه 3 كيلوگرم است. پيش‌بيني مي‌شود، باتوجه به تورم خوراكي‌ها در ماه‌هاي اخير به ويژه ماه گذشته اين ارقام كمتر هم شده است.