جو بایدن، رییس جمهور امریکا در سفری از پیش اعلام نشده در آستانه سالگرد حمله روسیه عازم اوکراین شد
داستان یک نمایش غافلگیرانه در کی‌یف
محمدحسین لطف‌الهی
جو بایدن، ريیس جمهور امریکا روز دوشنبه 20 فوریه پس از سفری 10 ساعته با قطار وارد کی‌یف شد تا «حمایت تزلزل‌ناپذیر» ایالات متحده از اوکراین را نمایش دهد.
در فاصله 4 روز تا فرا رسیدن زمان سالگرد حمله نظامی روسیه به اوکراین، جو بایدن، ريیس جمهور ایالات متحده تحت تدابیر شدید امنیتی راهی کی‌یف شد تا با ولودیمیر زلنسکی، ريیس جمهور اوکراین دیدار کند و نشان دهد ایالات متحده همچنان به حمایت از اوکراین برای عقب راندن نیروهای نظامی روسیه از مناطق اشغال شده ادامه خواهد داد. شبکه خبری سی‌ان‌ان نوشته است که پس از خوشامدگویی زلنسکی و توصیف این سفر به عنوان «لحظه‌ای بزرگ برای اوکراین» بایدن خطاب به همتای اوکراینی خود گفت: «یک سال بعد [از حمله روسیه]، کی‌يف همچنان ایستاده است.» به نوشته این شبکه خبری، حتی به رغم شنیده شدن صدای آژیر حمله هوایی دو ريیس جمهور تصمیم گرفتند تا به خیابان‌های کی‌یف بروند و حضور همزمان آنها در خیابان‌های کی‌یف در حالی که صدای آژیر حمله هوایی شنیده می‌شد، نمایشی از عزم امریکا برای حمایت از اوکراین و عزم اوکراین برای ادامه مقاومت را رقم زد.
در ادامه، بایدن به همراه زلنسکی برای بازدید از صومعه سنت مایکل به مرکز شهر کی‌یف رفت. آن دو همچنین در حالی که همچنان صدای آژیر خطر شنیده می‌شد، در کنار دیوار یادبودی که روی آن پرتره بیش از 4500 سربازی که در زمان الحاق غیرقانونی کریمه به روسیه در سال 2014 و به راه افتادن شورش در شرق اوکراین نقاشی شده بود، عکس گرفتند.
روزنامه نیویورک تایمز درباره دلایل شنیده شدن صدای آژیر حمله هوایی نوشته است: «آژیر زمانی به صدا در آمد که یک جنگنده روس از بلاروس به هوا برخاست. بلاروس، متحد روسیه و همسایه شمالی اوکراین است و فاصله کمی میان مرزهای این کشور و پایتخت اوکراین وجود دارد. جنگنده‌های روسیه از بلاروس برای حمله هوایی به کی‌یف و برخی مناطق شمالی در استان خارکیف استفاده می‌کنند.» به نوشته این روزنامه، «در صورت شلیک موشک از بلاروس، این موشک‌ها می‌توانند در فاصله زمانی بسیار کوتاهی به کی‌یف برسند.»
این نمایش حمایت تمام قد امریکا از اوکراین در شرایطی صورت گرفت که تحلیلگران نظامی می‌گویند روسیه در فصل بهار ممکن است یک عملیات تهاجمی بزرگ برای تسخیر مناطق بیشتر در اوکراین انجام دهد.
بایدن چگونه به کی‌یف سفر کرد؟
بر اساس توصیف خبرنگارانی که در سفر همراه بایدن بودند، خبرنگاران تا زمان رسیدن بایدن به کی‌یف اجازه ارسال هیچ گزارشی را نداشتند و حتی بعد از رسیدن به اوکراین نیز آنها مجاز نبودند که درباره کم و کیف سفر یا چگونگی سفر بایدن به اوکراین بنویسند. یک مقام ارشد امریکایی که مایل نبوده نامش افشا شود به روزنامه واشنگتن پست گفته است: ريیس جمهور ابتدا با یک پرواز به لهستان رفت. او سوار قطار شد و پس از حدود 10 ساعت به کی‌یف رسید.
بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته جو بایدن قرار است که برای یک بازدید دو روزه صبح امروز سه‌شنبه وارد ورشو، پایتخت لهستان شود. مقام‌های کاخ سفید پیش‌تر تمام سوالات خبرنگاران در خصوص اینکه آیا بایدن پس از لهستان به اوکراین سفر خواهد کرد، نادیده می‌گرفتند. از طرف دیگر، کاخ سفید شامگاه یکشنبه زمانبندی برنامه‌های روز دوشنبه جو بایدن را منتشر کرد که نشان می‌داد ريیس جمهور امریکا قرار است روز دوشنبه در واشنگتن باشد، اما این زمانبندی در حالی منتشر شده بود که بایدن در اروپا به سر می‌برد. با این حال، ريیس جمهور ایالات متحده گفته بود که هدفش از سفر به اروپا اطمینان خاطر دادن به متحدان در خصوص حمایت از اوکراین و تاکید بر عزم ایالات متحده بر تداوم روند حمایت از اوکراین است.
بر اساس جزيیات منتشر شده از سفر بایدن، او ساعت 04:15 صبح به وقت شرق امریکا واشنگتن را به مقصد لهستان ترک کرد. تعداد محدودی از خبرنگاران که سوگند خورده بودند اطلاعات این سفر را فاش نکنند و تلفن‌های‌شان موقتا ضبط شده بود در این سفر او را همراهی می‌کردند. جیک سالیوان مشاور امنیت ملی، جین اومالی دیلون معاون ريیس ستاد کارکنان کاخ سفید و آنی توماسینی مدیر ارتباطات کاخ سفید از جمله مقام‌هایی بودند که در این سفر همراه ريیس جمهور امریکا بودند.
جیک سالیوان روز گذشته اعلام کرد که گزینه‌های متعددی برای سفر به اوکراین و دیدار با مقام‌های اوکراینی پیش روی ريیس جمهور ایالات متحده گذاشته شده بود اما بایدن شخصا گزینه سفر به کی‌یف را انتخاب کرد تا پیامی را که می‌خواست واضح و آشکار منتقل کند.
سفر بایدن چه نتایجی در پی داشت؟
در وهله اول سفر بایدن از نظر سیاسی یک پیروزی بزرگ برای اوکراین بود. بسیاری از تحلیلگران معتقدند با حضور ريیس جمهور امریکا و تصریح او بر تداوم حمایت ایالات متحده از اوکراین، متحدانی که در ادامه کمک‌های نظامی و اقتصادی به این کشور دچار تردید شده بودند، تردیدشان را کنار خواهند گذاشت. از سوی دیگر روسیه نیز درخواهد یافت که یک سال پس از آغاز حمله نظامی، در حالی که به بسیاری از اهداف اولیه خود دست نیافته، نتوانسته شکافی در جبهه غرب ایجاد کند و غرب همچنان بر سر موضوع حمایت از اوکراین اتفاق نظر دارد.
آندری یرماک، مشاور ارشد ريیس جمهور اوکراین در این خصوص می‌گوید: «این سفر یک سفر تاریخی بود. که اتحاد و همکاری دو کشوری را که برای حراست از دموکراسی مبارزه می‌کنند به خوبی نمایش داد.» او معتقد است: «این سفر را می‌توان یک سفر استراتژیک دانست. بسیاری از موضوعاتی که حل نشده باقی مانده بود، حل شدند و گره از کار اموری که امیدی به پیشبرد آنها وجود نداشت، باز شد. هدف مشترک ما پیروزی اوکراین بر روسیه و تسلیح سربازان اوکراینی با سلاح‌های غربی است.»
از نظر نظامی هم سفر بایدن حايز اهمیت بود. ريیس جمهور امریکا در کی‌یف وعده داد که در روزهای آینده 500 میلیون دلار کمک نظامی شامل گلوله‌های توپ، موشک‌های جاولین و هویتزر (توپ‌های خودکششی) در اختیار کی‌یف قرار خواهد داد. هرچند او اشاره‌ای به ارسال سلاح‌های پیشرفته به اوکراین که کی‌یف مدت‌هاست درخواست آن را مطرح کرده، نداشت اما ولودیمیر زلنسکی به خبرنگاران گفت که او و ريیس جمهور امریکا درباره «تسلیحات دوربرد و تسلیحاتی که تاکنون به اوکراین ارسال نشده‌اند، اما امکان ارسال آنها وجود دارد» گفت‌وگو کردند.
مارشین پریداکز، مشاور ريیس جمهور لهستان در تحلیل این سفر به سی‌ان‌ان گفت: «ما واقعا از این تصمیم شجاعانه ريیس جمهور ایالات متحده به اوکراین استقبال می‌کنیم. این سفر در چنین شرایط خطیری نشانه آشکاری از تعهد ایالات متحده به متحدان، شرکا و دوستانش است و نشان می‌دهد امریکا باور دارد که اوکراین توانایی پیروزی در جنگ را دارد.»
بایدن در این سفر وعده کمک‌های بیشتر به کی‌یف و تحریم‌های بیشتر علیه روسیه را داد و گفت که طرح و برنامه‌های ولادیمیر پوتین، ريیس‌جمهور روسیه، در مورد جنگ علیه اوکراین «کاملا اشتباه» است.
با این حال نیویورک تایمز نوشته است که کاخ سفید به رغم تایید ارسال کمک‌های بیشتر به اوکراین از جمله تانک‌های ام 1 آبرامز، همچنان با ارسال جنگنده‌های پیشرفته به این کشور مخالف است.
سفر ريیس جمهور امریکا به اوکراین در شرایطی صورت گرفت که ولودیمیر زلنسکی در اواخر سال 2022 میلادی به واشنگتن سفر کرده و برای نمایندگان کنگره امریکا سخنرانی کرده بود. دو روز بعد از این سخنرانی، کنگره کمک 50 میلیارد دلاری به اوکراین را تایید کرد تا مجموع تعهدات امریکا برای حمایت از اوکراین از زمان آغاز جنگ به بیش از 100 میلیارد دلار برسد.
جمهوری‌خواهانی که از سفر بایدن انتقاد می‌کنند
از زمان پیروزی جمهوری‌خواهان در انتخابات مجلس نمایندگان در نوامبر 2020، گمانه‌زنی‌های زیادی در خصوص وجود اختلاف نظرهای داخلی در امریکا برای حمایت از اوکراین مطرح شد.
در حالی که ريیس جمهور امریکا در اوکراین گفت که بر سر هر موضوعی اختلاف وجود داشته باشد، کنگره در حمایت از اوکراین یکپارچه است، روز دوشنبه برخی جمهوری‌خواهان به انتقاد از این سفر پرداختند. مارجری تیلور گرین، عضو راست‌گرای افراطی مجلس نمایندگان روزگذشته در این باره اظهار کرد که این سفر «به شدت توهین آمیز» بود و ثابت کرد که دولت بایدن در سیاست خارجی، سیاست «آخر امریکا» را دنبال می‌کند.
تیلور گرین یکی از 11 جمهوری‌خواهی است که طرح تعلیق کمک‌ها به اوکراین را به کنگره ارائه کرده است.
اسکات پری، نماینده جمهوری‌خواه از پنسیلوانیا در مجلس نمایندگان در توییتی نوشت: «شگفت‌انگیز است که بایدن می‌تواند به اوکراین سفر کند و از امنیت مرزهای آنها اطمینان حاصل کند، اما نمی‌تواند همین کار را برای ایالات متحده انجام دهد.»
گرگ مورفی، نماینده جمهوری‌خواه از کارولینای شمالی در مجلس نمایندگان نیز نوشته است: «دو سال طول کشید تا بایدن بخواهد از وضعیت جنگی که در مرزهای جنوبی ما ایجاد کرده است بازدید کند، اما در فاصله کوتاهی پس از آن او به اوکراین و میدان جنگ دیگری که به وجود آورده سفر کرد.»
جان هربست، سفیر پیشین ایالات متحده اوکراین و تحلیلگر اندیشکده شورای آتلانتیک بر این باور است که ريیس جمهور امریکا و شیوه‌ای که برای دفاع از سیاست‌های ایالات متحده در قبال اوکراین در پیش گرفته شده، اشتباه است. او می‌گوید: «ريیس جمهور نیاز داشت که خیلی آشکار و صریح برای منتقدان و مخالفان حمایت اوکراین تشریح کند که چرا حمایت از اوکراین برای تامین منافع ملی ایالات متحده ضروری است.» هربست می‌افزاید: «نمی‌توان با چند کلمه و جمله نظیر اینکه تا هر زمانی که لازم باشد و تا هر زمانی که جنگ به طول بینجامد ما از اوکراین حمایت می‌کنیم باید تلاش کنیم به آنها بگوییم که حمایت از اوکراین و شکست دادن پوتین برای منافع بلندمدت امریکا حیاتی است.»
از نظر نظامی سفر بایدن حايز اهمیت بود. ريیس جمهور امریکا در کی‌یف وعده داد که در روزهای آینده 500 میلیون دلار کمک نظامی شامل گلوله‌های توپ، موشک‌های جاولین و هویتزر (توپ‌های خودکششی) دراختیار کی‌یف قرار خواهد داد. هرچند او اشاره‌ای به ارسال سلاح‌های پیشرفته به اوکراین که کی‌یف مدت‌هاست درخواست آن را مطرح کرده، نداشت اما ولودیمیر زلنسکی به خبرنگاران گفت که او و ريیس جمهور امریکا درباره «تسلیحات دوربرد و تسلیحاتی که تاکنون به اوکراین ارسال نشده‌اند، اما امکان ارسال آنها وجود دارد» گفت‌وگو کردند. مارشین پریداکز، مشاور ريیس جمهور لهستان در تحلیل این سفر به سی‌ان‌ان گفت: «این سفر در چنین شرایط خطیری نشانه آشکاری از تعهد ایالات‌متحده به متحدان، شرکا و دوستانش است و نشان می‌دهد امریکا باور دارد که اوکراین توانایی پیروزی در جنگ را دارد.» نیویورک تایمز نوشته است که کاخ سفید به‌رغم تایید ارسال کمک‌های بیشتر به اوکراین ازجمله تانک‌های ام 1 آبرامز، همچنان با ارسال جنگنده‌های پیشرفته به این کشور مخالف است.
براساس توصیف خبرنگارانی که در سفر همراه بایدن بودند، خبرنگاران تا زمان رسیدن بایدن به کی‌یف اجازه ارسال هیچ گزارشی را نداشتند و حتی بعد از رسیدن به اوکراین نیز آنها مجاز نبودند که درباره کم و کیف سفر یا چگونگی سفر بایدن به اوکراین بنویسند. یک مقام ارشد امریکایی گفته است: ريیس جمهور ابتدا با یک پرواز به لهستان رفت. او سوار قطار شد و پس از حدود 10 ساعت به کی‌یف رسید. براساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته جو بایدن قرار است که برای یک بازدید دو روزه صبح روز سه‌شنبه وارد ورشو، پایتخت لهستان شود. مقام‌های کاخ سفید پیش‌تر تمام سوالات خبرنگاران درخصوص اینکه آیا بایدن پس از لهستان به اوکراین سفر خواهد کرد، نادیده می‌گرفتند. از طرف دیگر، کاخ سفید شامگاه یکشنبه زمانبندی برنامه‌های روز دوشنبه جو بایدن را منتشر کرد که نشان می‌داد ريیس جمهور امریکا قرار است روز دوشنبه در واشنگتن باشد، اما این زمانبندی درحالی منتشر شده بود که بایدن در اروپا به‌سر می‌برد.