جهان در آستانه جنگي ديگر: ضرورت عبرت از گذشته
اصغر ميرفردي
ايران ديگر تاب و توان سوختن در جنگ ديگر كشورها را ندارد
روزهاي گذشته، داغ‌ترين موضع‌گيري‌ها از سوي روسيه و امريكا در زمينه جنگ اوكراين انجام شده است؛ موضع‌گيري‌هايي كه مي‌تواند فرآيند تحولات و رويارويي‌هاي آينده اين جنگ را جهت دهد. شايد بتوان گفت روسيه پس از هجوم خود به اوكراين، هيچگاه تا اين اندازه از سوي غرب مورد خطاب تهديدآميز قرار نگرفته بود. دو موضع رييس‌جمهور امريكا، در سفر به اوكراين، رييس‌جمهور روسيه را بيش از گذشته برانگيخته است. نخست روايت تحقيرآميز بايدن از ناكامي روسيه برخلاف تصورات آغازين حمله به اوكراين و دوم اينكه وي تاكيد نمود كه روسيه در اين جنگ پيروز نخواهد شد. اين موضع‌گيري‌ها، به تنهايي كافي بود تا پوتين، با تصميم به خروج از معاهده منع گسترش تسليحات هسته‌اي، به گونه‌ای آشكار تهديدهاي پيشين خود مبني بر استفاده از تجهيزات هسته‌اي در رويارويي با اوكراين و حاميانش را شدت ببخشد. چالش‌هاي چند روز گذشته روسيه با مولداوي، اين گمان را تقويت مي‌كند كه روسيه با وجود ناكامي در شكست اوكراين، برنامه گسترش ميدان جنگ را داشته باشد، همان‌گونه كه در روزهاي آغازين يورش به اوكراين، لهستان و كشورهاي اروپايي خواستار پيوستن به ناتو را تهديد به حمله نظامي كرد. تاكنون، تلاش برخي مقامات سياسي اروپايي براي ميانجي‌گري بين روسيه و اوكراين نتيجه نداده و با حجم ويراني‌هاي به بارآمده در اوكراين، مقاومت تجربه‌شده از سوي اوكراين و همچنين افزايش همگرايي اروپاييان براي ياري رساندن مالي و تجهيزاتي به اوكراين، دستيابي به صلح از رهگذر چنين ميانجي‌گري‌هايي دور از انتظار است. دشوار بودن چنين مسيري براي صلح، دليل ديگري هم دارد و آن، اين است كه اوكراين حاضر به پذيرش درخواست‌هاي روسيه نخواهد بود، زيرا روسيه بر آن است تا اوكراين افزون بر پذيرش حاكميت روسيه بر كريمه، از عضويت در ناتو يا اتحاديه اروپا بپرهيزد و براي رسيدن به صلح، بخشي از سرزمين خود را به روسيه يا واگذار نمايد، همان ايده‌اي كه برخي به عنوان «خاك در برابر صلح» از آن ياد كردند. اوكرايني كه بر خلاف تصور جهانيان، بيش از يك‌سال در برابر ماشين جنگي روسيه مقاومت كرده و توانمندي دفاعي و همچنين حقانيتش در اين رويارويي روز به روز براي جهانيان بيشتر آشكار شده و اميدش به جذب حمايت بيشتر مي‌شود، تن به خواست‌هاي روسيه نخواهد داد. نتيجه چنين وضعيتي، دسته‌بندي آشكارتر غرب و شرق با يكديگر بر سر مساله اوكراين خواهد بود. اگر گفتمان سياسي بر ريل مواضع اعلام‌شده هفته‌هاي اخير پيش رود، جهان وارد شرايط رويارويي نظامي ديگري از گونه جنگ‌هاي جهاني خواهد شد. در اين ميان، كشور ما بايد از تجربه تلخ قرباني شدن در جنگ‌هاي جهاني اول و دوم، عبرت گرفته و خود را از اين درگيري دور كند. اگرچه فروش پهپاد به روسيه بدون دورانديشي نسبت به پيامدهاي آن، ناخواسته كشور ما را در افكار جهانيان هوادار روسيه معرفي نموده است، اما مي‌توان با مواضع بيطرف و بازنگري در فروش تجهيزات، از درگير شدن در جنگ احتمالي پرهيز نمود. كشور چين در عرصه‌هاي سياسي به عنوان يك كشور شرقي و سوسياليستي، همنوا با روسيه‌اي است كه تبار عملي سوسياليسم در جهان بوده است ولي در كنش‌هاي اقتصادي و مواضع عملي، با محور قرار دادن منافع درازمدت و جهاني خود، از فروش تسليحات نظامي به روسيه خودداري نمود. با وجودي كه روسيه نفت خود را به كمترين قيمت به چين مي‌فروشد و حتي با اين رويه يكي از بازارهاي اصلي نفت ايران را به دست گرفت. شوربختانه، تاكنون مسوولان جامعه ما چنين نگاهي كه بدون هزينه باشد و كمترين هزينه را داشته باشد، در قبال اين چالش كه مي‌تواند شعله جنگ جهاني ديگري را برافروزد، نداشته‌اند. ضرورت دارد تا دير نشده است، از همدلي و همراهي با روسيه پرهيز شود، زيرا هميار و همراه ماندن با روسيه، كشور ما را جزو كشورهاي درگير جنگ احتمالي و دست‌كم حتي اگر جنگي رخ ندهد آماج تحريم‌هاي بيشتر مرتبط با حمله روسيه به اوكراين خواهد کرد. عبرت نگرفتن از تاريخ، به معناي پذيرش هزينه‌هاي شوم تكرار تجربه‌هاي تلخ تاريخي است. سرزمين ما ديگر تاب و توان سوختن در جنگ ديگر كشورها را ندارد.