ضرورت حل ادعاي دخالت در جنگ اوكراين همزمان با مذاكره با آژانس
عبدالرضا فرجي‌راد
سفر رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي باعث شد كه تيرگي روابط ايران و آژانس كاهش پيدا كند و روابطي كه داشت هر روز تندتر و تيره‌تر مي‌شد و روي سياست‌هاي امريكا و اروپا تاثير مي‌گذاشت، اندكي بهبود پيدا كند. بهبود اين روابط در رابطه با احياي برجام و توافق هسته‌اي ايران و قدرت‌هاي جهاني يك قدم به جلو است. اما بعيد است كه حتي در صورت نتيجه‌بخش بودن توافق اخير ايران و آژانس، انتظار توافق قريب‌الوقوعي براي احياي برجام وجود داشته باشد. توافق هسته‌اي در چند ماه گذشته پشت دو مانع متوقف شده است. نخستين مانع، مساله اختلاف‌هاي ايران با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي است. اين مانع دو شاخه دارد، يكي بحث پادمان و بسته شدن پرونده سوال‌هاي باقيمانده آژانس از ايران بود و يك شاخه ديگر حضور مستمر بازرسان و وصل شدن مجدد دوربين‌هاي نظارتي آژانس بود. خوشبختانه در مذاكراتي كه رافائل گروسي در تهران داشت، در مورد هر دو مساله بحث شده و قرار شده است كه هر دو مساله پيگيري شود. اما مانع دومي كه در مقابل احياي برجام قرار دارد و به اعتقاد من مهم‌تر از مانع آژانس است، مانع مساله ادعاي همكاري نظامي ايران و روسيه در جنگ اوكراين و مطرح شدن ادعاي واگذاري پهپادها و سلاح‌هاي ايراني به روسيه است. در بين اين دو مانع، اگر ما بتوانيم در عرض يكي، دو ماه آينده مانع آژانس را برطرف كنيم، مانع دوم همچنان سر جاي خود باقي مي‌ماند. اي كاش ممكن بود كه مانع دوم، يعني ادعاي غرب در مورد همكاري نظامي روسيه و ايران در جنگ اوكراين، همزمان با مذاكرات ايران و آژانس پيش مي‌رفت. حتي در صورتي كه ما مانع آژانس را پشت سر بگذاريم، معنايش اين نيست كه مي‌توانيم به مذاكرات احياي برجام بازگرديم و توافق كنيم. الان آن موضوعي كه بيش از مساله آژانس غرب و به ويژه اروپا را حساس كرده، مساله همكاري‌هاي ايران و روسيه است. عمده تندروي‌هاي سياسي اروپا عليه ايران در ماه‌هاي اخير مربوط به همين مساله ايران و روسيه است.
به نظر من ما از ابتدا بايد هر دو مساله، يعني مشكلات با آژانس و ادعاي همكاري با روسيه را همزمان پيش مي‌برديم و مساله همكاري‌هاي تهران و مسكو را براي غرب شفاف مي‌كرديم و در اين مورد به توافق مي‌رسيديم يا اينكه اگر انتخاب كرده‌ايم كه ابتدا مسائل‌مان را با آژانس حل و فصل كنيم، شايد بتوان گفت ۴۰ تا ۵۰درصد راه را رفته‌ايم و براي احياي برجام بايد براي حل مساله روسيه هم اقدام كنيم. به نظر من اگر تلاش براي حل مسائل از مساله روسيه شروع مي‌شد و بعد مساله آژانس را حل مي‌كردند، راحت‌تر بود. اعتقاد شخصي من اين است كه اگر مساله روسيه حل و فصل مي‌شد، مساله آژانس بيشتر يك مساله سياسي شده است كه غربي‌ها و به ويژه امريكا مي‌توانستند از طريق بده بستان سر اين مساله كنار بيايند. اما در مورد مساله ادعاي همكاري‌هاي نظامي ايران و روسيه در جنگ اوكراين، آمادگي ندارند كه با بده بستان مساله را حل و فصل كنند و اين پيچيدگي كار است.
به هر تقدير ما الان در شرايطي قرار گرفته‌ايم كه به يك توافق و دستور كار دست پيدا كرده‌ايم كه دو شاخه مذكور در حوزه مسائل باقيمانده با آژانس حل شود؛ چه بهتر كه به سرعت ايران از يك طرف با روسيه و از يك طرف با غرب و به ويژه اروپا از طريق جوزپ بورل، نماينده عالي سياست خارجي اتحاديه اروپا در رابطه با مساله اوكراين و شفاف‌سازي و قانع كردن همديگر گام بردارند تا وقتي كه مساله آژانس به سرانجام رسيد، ان‌شاءالله در مدت‌زمان كوتاهي مساله احياي برجام هم حل شود.
اگر اين اتفاق نيفتاد، آنگاه به جاي برجام ايران بايد به دنبال يك بسته موقتي كوتاه‌مدت برود كه مزاياي كمتري خواهد داشت و مساله احياي برجام به آينده‌اي نامعلوم موكول خواهد شد. مذاكرات با آژانس بين‌المللي هسته‌اي نشان داد كه اراده كافي در تهران براي رسيدن به توافق در مورد مسائل هسته‌اي وجود دارد. اما بايد درنظر داشت كه مساله ادعاي همكاري‌هاي نظامي ايران و روسيه در جنگ اوكراين به عنوان مانعي براي احياي برجام به مسائل سياست خارجي ما پيوند خورده است. وقتي كه اراده‌اي ازسوي دو طرف براي احياي برجام وجود دارد، بالاخره ايران بايد راهكاري را پيدا كند تا اين مساله را حل كند. اگر ايران مي‌گويد كه ما تجهيزاتي دراختيار روسيه قرار نداده‌ايم يا اگر هم داده‌ايم روسيه استفاده نكرده است، اما به هر حال ايران بايد غرب و اوكراين را اقناع و شفاف‌سازي كند كه چنين اتفاقي نيفتاده است. اگر هم ايران تجهيزات نظامي دراختيار روسيه قرار داده است و روس‌ها استفاده كرده‌اند، تهران بايد اين موضوع را با مسكو مطرح كند و روس‌ها هم بايد بفهمند كه بن‌بست برجام مانعي براي توسعه اقتصادي ايران است و حتي بر مسائل امنيتي اثر گذاشته است و روس‌ها بايد به نحوي خودشان را كنترل كنند تا همكاري‌هايي كه ممكن است به اوكراين مرتبط شود، متوقف شود. البته همكاري‌هاي نظامي ايران و روسيه سال‌هاست كه ادامه دارد و تا جايي كه به جنگ اوكراين مرتبط نشود، هيچ ايرادي در استمرار آن وجود ندارد و كسي هم نمي‌تواند نسبت به آن ادعايي داشته باشد.