محسن شريعتي‌نيا، استاد دانشگاه و عضو هيات علمي دانشگاه شهيد بهشتي در گفت‌وگو با «اعتماد»:
مقايسه چين و ايالات متحده از اساس اشتباه است
محمدحسين لطف‌الهي
ايران و عربستان سعودي روز جمعه 10 مارس پس از هفت سال پرتنش، با ميانجي‌گري چين براي احياي روابط دوجانبه ديپلماتيك و بازگشايي سفارتخانه‌ها طي يك بازه زماني دو ماهه به توافق رسيدند. نقش پررنگ چين در اين مساله زمينه‌ساز گمانه‌زني‌هاي بسياري شد و برخي تحليلگران با اشاره به خلأ يا ضعف ديپلماسي ايالات‌متحده مدعي شدند كه چين با استفاده از اين فرصت توانست نقش‌آفريني موثري در شكل‌گيري توافق ميان تهران و رياض داشته باشد.
چيس فريمن، ديپلمات بازنشسته ايالات‌متحده كه تجربه كار در خاورميانه و چين را داراست در اين باره به Vox گفت: «اگر شما يك فضاي خالي ديپلماتيك در يك منطقه ايجاد كنيد، طرف ديگري اين فضاي خالي را پر خواهد كرد. نقش‌آفريني چين يك تحول ويژه بود.»
برخي كارشناسان هم اتفاق اخير را نشانه تغيير وضعيت قدرت‌هاي جهاني در خاورميانه به نفع چين مي‌دانند و معتقدند نقش ايالات‌متحده به طور جدي تضعيف شده است. محسن شريعتي‌نيا، استاد دانشگاه و عضو هيات علمي دانشگاه شهيد بهشتي مقايسه ميان ايالات‌متحده و چين را نادرست مي‌داند. او به «اعتماد» مي‌گويد: «مقايسه چين و ايالات‌متحده در اين مساله مقايسه دقيقي نيست. امريكا متحد عربستان است و نوع رابطه رياض با واشنگتن با نوع رابطه رياض با پكن متفاوت است.» به گفته شريعتي‌نيا، هنوز براي تحليل اين توافق و نتايج آن بسيار زود است و نمي‌توان گفت توافق تهران و رياض چه سرنوشتي پيدا خواهد كرد زيرا ما با توافقي مواجه هستيم كه طي آن قرار است سفارت‌ها بازگشايي شوند و اين مساله به خودي خود اهميت بسياري دارد اما نياز است ابتدا اجرايي شود تا سپس با توجه به روند پيشبرد كار بتوان به تحليل آن پرداخت.
اين استاد دانشگاه معتقد است اين مساله را بايد در امتداد سياست ميانجي‌گرايانه موفق چين ارزيابي كرد: «پيشنهاد چين براي ميانجي‌گري از مدت‌ها پيش روي ميز بود. ايران نگاه مثبتي به اين ميانجي‌گري داشت اما عربستان اعلام كرد كه در شرايطي قرار ندارد كه بخواهد چنين چيزي را بپذيرد و ابتدا نياز است ايران سياست‌هايش را تغيير دهد. چين در عرصه ميانجي‌گري تاكنون موفقيت‌هاي مهمي داشته و مي‌توان گفت كه دست‌كم از سال 2015 چين تلاش داشته در اختلافات ميان كشورهاي مناطق مختلف و همچنين در درگيري‌هاي داخلي در كشورها نقش ميانجي را ايفا كند. موفقيت‌هاي چين براي كمك به پايان برخي مناقشه‌ها قابل مشاهده است و آنها توانسته‌اند در مواردي صلح ايجاد كرده و در مواردي زمينه را براي آتش‌بس فراهم كنند. از همين رو بايد اين توافق را بخشي از تلاش بين‌المللي چين براي كاهش تنش‌ها ارزيابي كرد.»
شريعتي‌نيا تاكيد دارد: «اين رويداد را نمي‌توان تنها كنش ميانجي‌گرايانه چين درنظر گرفت هر چند كه يكي از مهم‌ترين كنش‌هاي پكن در اين زمينه است. اين مساله بخشي از تلاش و نقش‌آفريني يك قدرت بين‌المللي است. اين موضوع را از نظر نقش چين نبايد يك كنش خاص و يگانه در نظر بگيريم، بلكه بايد آن را بخشي از ديپلماسي ميانجي‌گرايانه چين دانست كه در قالب نقش چين به عنوان يك قدرت بزرگ قابل تحليل است.»