درباره كتاب «تنزيه و تشبيه در مكتب ودانته و مكتب ابن‌عربي»
تنزيه و تشبيه از مهم‌ترين و پيچيده‌ترين موضوعات ديني، كلامي و عرفاني است كه با مباحث وجودشناسي و معرفت‌شناسي عرفاني پيوند عميقي دارد. به‌طور كلي تنزيه با مقام اطلاق و تشبيه با مقام تقييد مرتبط است و از همين‌رو، برخي تنزيه را برابر با اطلاق مطلق و تشبيه را برابر با تقييد مطلق دانسته‌اند. كتاب «تنزيه و تشبيه در مكتب ودانته و مكتب ابن‌عربي» در واقع تلاشي است براي بررسي ديدگاه‌هاي فيلسوفان مكتب ودانته از يك‌سو و ابن‌عربي و پيروان مكتبش از سوي ديگر. به اعتقاد نويسنده اين كتاب، فيلسوفان مكتب ودانته گرچه دو اصطلاح «تنزيه» و «تشبيه» را به كار نبرده‌اند، اما در ضمن نظريات و ديدگاه‌هاي آنان درباره حقيقت مطلق و مراتب وجود به ويژه دو مقام اطلاق و تقييد، مي‌توان موضوع تنزيه و تشبيه را استنباط كرد. ابن‌عربي و پيروان مكتبش نه اهل تشبيه محضند و نه اهل تنزيه محض؛ يا به تعبيري ديگر هم تشبيهي‌اند و هم تنزيهي زيرا آنها نه تنزيه را كاملا نفي كرده‌اند و نه تشبيه را، بلكه كوشيده‌اند كه ميان تنزيه و تشبيه جمع كنند. از ديدگاه ابن‌عربي، هم از بعد وجودشناسي و هم از بعد معرفت‌شناسي، تنزيه آميخته به تشبيه و به همين دليل معتقد است معرفتي صحيح و درست است كه جامع ميان تنزيه و تشبيه باشد. كتاب «تنزيه و تشبيه در مكتب ودانته و مكتب ابن‌عربي» چنانكه از عنوان آن آشكار است، گزارش و مطالعه مقايسه‌اي ميان آرا و نظريات دو مكتب فلسفي - عرفاني، يعني مكتب ودانته و مكتب ابن‌عربي، درباره تنزيه و تشبيه است.
مكتب ودانته كه مبتني بر متون مقدس هندويي، به ويژه وداها و اوپنيشادها است، حدود دو هزاره در هند گسترش داشته و پرطرفدارترين مكتب فلسفي هند است. مكتب ابن‌عربي نيز كه در سده هفتم هجري ظهور يافت، از همان زمان به بعد، بيشترِ سرزمين‌هاي اسلامي را درنورديد و تقريبا بر بيشتر سلسله‌هاي عرفاني و اكثر عارفان مسلمان تاثير گذاشت. همچنين وي در قرن بيستم ميلادي نيز بسياري از محققان و عرفان‌پژوهان غربي را به خود جذب كرد.
از اين رو، تحقيق درباره اين دو مكتب و غور در انديشه‌ها و تعاليم بزرگمرداني كه غواصان بحر حقيقتند و با سير در آفاق و انفس به رازهاي ناگشوده هستي و اسرار پنهان عالم صغير و عالم كبير دست يافته‌اند، كاري بس عظيم و در خور توجه و تامل است.
«تنزيه و تشبيه در مكتب ودانته و مكتب ابن‌عربي» نوشته دكتر محمدجواد شمس، عرفان‌پژوه و عضو هيات علمي دانشگاه بين‌المللي امام خميني (ره) است كه به همت نشر اديان براي نخستين‌بار در سال 1389 و در 545 صفحه منتشر شد.
از مهم‌ترين مباحث مطرح شده در اين اثر مي‌توان به موارد ذيل اشاره كرد. پيشينه تنزيه و تشبيه در اسلام، تنزيه و تشبيه از منظر قرآن كريم، احاديث و سخنان معصومان در باب تنزيه و تشبيه، تنزيه و تشبيه از ديدگاه مفسران، تنزيه و تشبيه از نظر متكلمان مسلمان، اسما و صفات خداوند از نظرگاه متكلمان مسلمان، معرفي ادبيات ودايي، بزرگان مكتب ابن عربي، معرفي بزرگان مكتب ودانته، شنكره، مدهوه، ولبه، تنزيه و تشبيه از منظر وجودشناسي، حقيقت وجود و وجود مطلق، وحدت وجود، مراتب وجود، ظهور و تجلي و.... «تنزيه و تشبيه در مكتب ودانته و مكتب ابن‌عربي» نوشته دكتر محمدجواد شمس است كه توسط انتشارات دانشگاه اديان و مذاهب منتشر شده است.