20 سال پس از آغاز حمله نظامي ايالات متحده به عراق
امريكاييها درباره جنگ عراق چگونه فكر ميكنند؟
محمدحسين لطفالهي
دو دهه پس از حمله نظامي ايالات متحده به عراق، بسياري از مردم امريكا معتقدند كه اين تصميم اشتباه بود و ايالات متحده نبايد در آن زمان به عراق حمله ميكرد؛ براي بسياري از سياستمداران دخيل در اين تصميمگيري اما اشغال عراق هنوز توجيهپذير است.
17 مارس 2003، جرج دبليو بوش رييسجمهور وقت ايالات متحده به صدام ديكتاتور عراق اولتيماتوم داد كه اگر تا 48 ساعت عراق را ترك نكند، ايالات متحده از گزينه نظامي عليه اين كشور استفاده خواهد كرد. دو روز بعد در 19 مارس، بمباران بغداد آغاز شد. ايالات متحده يك روز بعد يعني در 20 مارس حمله زميني به عراق را هم آغاز كرد.
افكار عمومي در جهان بهشدت از اين حمله كه به مرگ تعداد زيادي از غيرنظاميان عراقي از جمله زنان و كودكان منجر شد انتقاد ميكردند اما در داخل خاك امريكا وضعيت متفاوت بود. بر اساس نظرسنجي موسسه افكارسنجي پيو در فوريه 2003، نزديك به 66 درصد از شهروندان امريكايي با اقدام نظامي عليه عراق موافق بودند و تنها 26 درصد از آنها بهطور جدي مخالفت خود را با اين حمله اعلام ميكردند. دولت ايالات متحده براي توجيه اين حمله مدعي بود كه عراق سلاحهاي كشتار جمعي زيادي را در خاك خود پنهان كرده و يك تهديد جدي عليه صلح و امنيت بينالمللي به شمار ميرود؛ اين سلاحهاي ادعايي ايالات متحده هيچگاه پيدا نشد. مطالعات تاريخي نشان ميدهد علاوه بر اين مساله اين باور اشتباه نزد مردم ايالات متحده كه صدام در ماجراهاي 11 سپتامبر نقش داشت از جمله عواملي بود كه باعث ميشد از نگاه آنها حمله نظامي به عراق تصميمي درست باشد. نيروهاي امريكايي در اوايل آوريل 2003 موفق شدند بغداد را تسخير كنند و 5 هفته پس از آغاز جنگ، جرج بوش سخنراني «تكميل ماموريت» را در 1 مه 2003 ايراد كرد. نيروهاي امريكايي نزديك به 8 سال درگير اين جنگ بودند و براساس آمارهاي موجود 200 هزار نفر از عراقيها در كنار 5 هزار نفر از سربازان امريكايي در اين جنگ كشته شدند. هزينههاي مستقيم اين جنگ براي ايالات متحده - جز بودجههاي جاري پنتاگون - نزديك به 2 تريليون دلار برآورد ميشود.
تا سال 2005 نگاه امريكاييها به مساله جنگ در عراق به مرور تغيير يافت و اكثريت شهروندان امريكايي مخالف ادامه جنگ بودند. با اين حال بسياري از سياستمداران جمهوريخواه همچنان از حمله نظامي به عراق حمايت ميكردند. همزمان در ميان افكار عمومي جهان و به ويژه متحدان اروپايي امريكا نگاهها به دولت ايالات متحده روز به روز منفيتر ميشد. براي باراك اوباما، رييسجمهور پيشين امريكا مساله مخالفت با جنگ عراق يكي از نقاط كانوني كارزار انتخاباتي او به حساب ميآمد. اوباما وعده داده بود كه ظرف 16 ماه از زمان آغاز رياستجمهوري خود نيروهاي امريكايي را از عراق خارج خواهد كرد. اين وعده او با كمي تاخير در سال 2011 اجرايي شد و بخش اعظمي از نيروهاي امريكايي خاك عراق را ترك كردند اما كمتر از سه سال بعد، هزاران نفر از نيروهاي امريكايي در چارچوب ائتلاف مبارزه با گروه تروريستي داعش مجددا به خاورميانه بازگردانده شدند.
دونالد ترامپ، رييسجمهور قبلي ايالات متحده هم تلاش ميكرد خود را يك مخالف جدي جنگ در عراق نشان دهد. او در كارزار انتخاباتي خود در سال 2016 از اين حربه براي ضربه زدن به رقباي خود درون حزب جمهوريخواه از جمله جب بوش، برادر جرج بوش استفاده ميكرد و در ادامه نيز از آن براي زير سوال بردن نگاه و سياستهاي هيلاري كلينتون بهره برد.
بسياري از كارشناسان معتقدند جنگ عراق باعث شد ايالات متحده رويكرد بسيار محتاطانهتري در استفاده از نيروي نظامي براي عبور از بحرانهاي پيش روي سياست خارجي خود در پيش بگيرد. براساس يك نظرسنجي در سال 2022 (نظرسنجي شوراي روابط بينالملل شيكاگو) شهروندان امريكايي تنها زماني موافق استفاده از نيروي نظامي هستند كه تحول خاصي نظير (حمله به يك كشور عضو ناتو) اتفاق بيفتد و ايالات متحده براي دفاع از اين كشور بخواهد وارد عمل شود. امروزه با روشن شدن نتايج حمله نظامي به عراق، بسياري از امريكاييها رويكردي منتقدانه در قبال اين جنگ دارند. براساس نظرسنجي مشترك ايپسوس - اكسيوس، تنها 31 درصد از امريكاييها معتقدند كه حمله به عراق باعث شد امريكا به كشوري امنتر تبديل شود و مجموعا 36 درصد از شركتكنندگان در نظرسنجي اعلام كردند كه تصميم دولت امريكا براي حمله به عراق صحيح بود. در مقابل 61 درصد از شركتكنندگان در نظرسنجي اين تصميم را كاملا اشتباه ميدانند. اين نظرسنجي در فاصله 10 تا 13 مارس و با مشاركت بيش از 1000 نفر از شهروندان بالاي 18 سال امريكايي انجام شده است. اختلافنظر حزبي آشكاري در اين زمينه وجود دارد. 58 درصد از جمهوريخواهان همچنان از تصميم رييسجمهور جمهوريخواه وقت ايالات متحده براي حمله به عراق حمايت ميكنند. در حزب دموكرات، تنها 26 درصد از بدنه حزب باور دارند كه تصميم ايالات متحده درست بود. جوانان امريكايي نيز مانند ساير ردههاي سني در ايالات متحده معتقدند حمله نظامي به عراق تصميمي نادرست بود و تبعات بسيار زيادي براي ايالات متحده در عرصه بينالمللي داشت. ايلهان عمر، عضو ترقيخواه و جوان مجلس نمايندگان امريكا روز شنبه 18 مارس در اين باره در توييتر نوشت: «20 سال بعد، جنگ عراق همچنان يكي از بزرگترين فجايع سياست خارجي ايالات متحده است كه نسل ما تجربه كرده است. جنگي كه جان هزاران نفر از امريكاييها و صدها هزار نفر از عراقيها را گرفت. آيا ما كاملا از اين جنگ شكستخورده درس گرفتهايم يا ممكن است بار ديگر آن را تكرار كنيم؟» عمر افزود: «ما هنوز مسووليت كامل جنايتهاي جنگي رخداده در طول اين جنگ يا به راهاندازي جنگ را برعهده نگرفتهايم. هيچ مسووليتي متوجه جرج بوش و ديك چني عاملان اصلي به راه افتادن اين جنگ نشده و آنها همچنان در جامعه سياسي ما پذيرفته ميشوند. در دولتهاي ما شخصيتهايي نظير جان بولتون و اليوت آبرامز هنوز به مناصب بالا در حوزه امنيت ملي منصوب ميشوند و رسانهها همچنان به شخصيتهايي از اين دست تريبون ميدهند.» اشاره ايلهان عمر اشاره درستي است؛ همچنان برخي چهرههاي سياسي مشغول توجيه جنگ عراق هستند. الي ليك، تحليلگر طرفدار تحريم و تشديد فشار عليه ايران در مقالهاي كه در فوريه 2023 براي توجيه حمله به عراق نوشته، آورده است: «در دوره حكومت صدام تنها تعداد كمي از مردم تلفن همراه داشتند اما تا سال 2021، 86 درصد مردم تجربه استفاده از ارتباطات مخابراتي بيسيم را دارند.» او ادعا ميكند «جنگ عراق فاجعهاي نيست كه همه از آن اينگونه ياد ميكنند» و از رشد اقتصادي عراق در سالهاي پس از جنگ به عنوان يكي از دلايل موفق بودن حمله نام ميبرد.
ريچارد هاس، رييس شوراي روابط خارجي ايالات متحده هم كه در آن زمان زير نظر كالين پاول، وزير خارجه وقت امريكا كار ميكرد در مقالهاي كه روز 18 مارس در پروجكت سينديكت منتشر كرده در توجيه دروغگوييهاي كالين پاول در شوراي امنيت سازمان ملل متحد در خصوص وجود سلاحهاي كشتار جمعي در عراق نوشته است كه هيچ «عمدي» در اين دروغگويي وجود نداشت و «تفسير اشتباه» ايالات متحده از وجود سلاحهاي كشتار جمعي در عراق، به اين دليل ايجاد شده بود كه «صدام عدم وجود سلاحهاي كشتار جمعي را پنهان ميكرد.»