فرودگاه‌هاي مهرآباد و امام و متروي تهران، عرصه جهاني تخت‌جمشيد، محوطه باستاني نقش‌رستم، ميدان نقش جهان و ابنيه تاريخي اصفهان در معرض نابودي بر اثر فرونشست زمين هستند
زندگي پر خطر 24 ميليون نفر در زمين هاي فرو نشسته
گروه اجتماعي
طي روزهاي اخير بازهم هشدارهايي درباره تشديد فرونشست زمين در ايران و تبعات جبران‌ناپذير اين بحران براي جمعيت ساكن در بيش از 9600 شهر و روستاي كشور مطرح شده است.
هفته گذشته رييس سازمان مديريت بحران كشور در گفت‌وگو با خبرگزاري ايلنا اعلام كرد ۲۸۰ شهر و ۹۲۰۰ روستا با حدود ۱۹ ميليون نفر جمعيت ساكن، در معرض خطرات ناشي از فرونشست قرار دارند.
محمدحسن نامي گفت نتايج تجميع نقشه‌هاي سازمان نقشه‌برداري، سازمان زمين‌شناسي، سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح و مركز تحقيقات وزارت مسكن و شهرسازي نشان مي‌دهد كه فرونشست زمين، كل كشور را گرفتار كرده است.
طبق گفته نامي، برداشت بي‌رويه آب از سفره‌هاي آب زيرزميني يكي از عوامل موثر در تشديد فرونشست بوده و اكنون وسعت و شدت فرونشست در سه استان تهران، خراسان رضوي و اصفهان بيش از ساير استان‌هاست.
هفته گذشته همچنين رييس اداره ترازيابي سازمان نقشه‌برداري كشور با استناد به نتايج بررسي 5 ساله فرونشست دشت تهران، اعلام كرد نرخ بيشينه و مساحت محدوده فرونشست دشت تهران طي دو سال اخير كاهش يافته كه مي‌تواند نشانه پايان ذخاير آبخوان و آغاز فرآيند مرگ سفره‌هاي آب زيرزميني پايتخت باشد كه چنين وضعيتي، خطر فرونشست پايتخت را تشديد مي‌كند.
معصومه آميغ پي، ضمن اشاره به وقوع بحران فرونشست زمين در 254 منطقه كشور به دليل استخراج بي‌رويه منابع آب زيرزميني گفت: «در فاصله سال‌هاي 1395 تا 1397، نرخ فرونشست در شهر تهران ۲۰.۶ سانتي‌متر در سال بوده كه در فاصله سال‌هاي 1399 تا 1401 علاوه بر كاهش وسعت فرونشست در محدوده دشت تهران، نرخ فرونشست پايتخت هم به ۱۳.۲ سانتي‌متر در سال كاهش يافته كه انتظار مي‌رود وزارت نيرو علت اين كاهش نرخ را شفاف‌سازي كند.»
نتايج تحقيقي كه فروردين 1383 با عنوان «بررسي اجمالي علت وقوع فرونشست جنوب غرب تهران» منتشر شد اعلام مي‌كرد: «براساس گزارش سازمان نقشه‌برداري كشور در جنوب غرب شهر تهران يك ناحيه فرونشست مورد شناسايي قرار گرفته كه بيشترين مقدار نشست آن طي 8 سال (بين سال‌هاي 1374 تا 1382 شمسي) به 171 سانتي‌متر يا به عبارت ديگر به حدود 21 سانتي‌متر در سال مي‌رسد. دو منطقه‌اي كه به عنوان مناطق اصلي فرونشست بررسي شده شامل امتداد كمربندي تهران (آزادگان) و حد فاصل سه راه آذري تا تقاطع بزرگراه آزادگان است. امتداد كمربندي تهران، از اتوبان تهران، كرج آغاز و به خيابان شهيد رجايي منتهي مي‌شود و به طول تقريبي 28 كيلومتر با جاده مخصوص، جاده قديم كرج، اتوبان تهران، ساوه و جاده قديم ساوه متقاطع است. حد فاصل سه راه آذري تا تقاطع بزرگراه آزادگان با آيت‌الله سعيدي (جاده قديم ساوه) هم منطقه دوم است كه گسل‌هاي مهم نزديك به محدوده مطالعاتي شامل گسل‌هاي كهريزك، شمال ري و جنوب ري است. برداشت و استخراج مواد معدني، ريزش سازه‌هاي زيرزميني مانند تونل‌ها، ايجاد حفرات در اثر انحلال، فعاليت‌هاي تكتونيكي، برداشت بي‌رويه از منابع آب زيرزميني، نفت و گاز از عوامل اصلي فرونشست زمين است كه در محدوده مطالعاتي، سابقه يا شواهدي مبني بر عمليات معدنكاري يا احداث سازه‌هاي زيرزميني در مقياس منطبق با پهنه فرونشست وجود ندارد و فروريزش ديواره و سقف قنات‌ها نيز در چنين ابعادي نمي‌تواند ايجاد فرونشست نمايد. با اينكه تهران از نظر تكتونيكي در منطقه‌اي فعال واقع شده، شواهد و دلايلي براي ايجاد يك فرونشست تكتونيكي در منطقه مشاهده نشده و به نظر مي‌رسد تركيب عواملي چون برداشت بيش از حد مجاز از منابع آب زيرزميني، ضخامت لايه رسوبي و ويژگي‌هاي مهندسي رسوبات، عامل اصلي ايجاد اين فرونشست باشد.»
هشدار آميغ پي درباره احتمال اتمام ذخاير آب زيرزميني شهر تهران در حالي است كه طبق نقشه‌هاي سال 1398 سازمان نقشه‌برداري كشور، اعلام شده بود نرخ سالانه فرونشست در استان تهران از كمتر از 9 و نيم ميليمتر تا بيش از 201 ميليمتر در نوسان است و شهريور 1398، مهرداد كتال محسني؛ معاون فني اداره محيط زيست استان تهران ضمن اعلام اينكه «فرونشست زمين در تهران از مرحله هشدار گذشته و به مرحله بحران رسيده» فرونشست زمين در كشور را به زخمي تشبيه كرد كه در اثر بهره‌برداري بي‌رويه از منابع آبي و فعاليت‌هاي نامناسب اقتصادي و اجتماعي، سر باز كرده و درباره آخرين وضعيت اين بحران در شهر تهران گفت: «منطقه جنوب و جنوب‌غربي تهران حد فاصل مناطق مسكوني، كشاورزي و مهاجرپذير مانند ورامين، پاكدشت و دشت‌هاي مختلف دچار فرونشست شده‌اند.»
نتايج پژوهشي كه در همين سال در فصلنامه «دانش پيشگيري و مديريت بحران» منتشر شد، تاييد مي‌كرد كه وقوع فرونشست در جنوب شهر تهران (مناطق 18، 19، 20) جاده ساوه، نسيم‌شهر، صبا‌شهر، نازي‌آباد، محدوده بزرگراه آزادگان، پاكدشت، پيشوا، شمال ورامين، شهرري، مركز شهريار، اسلامشهر، بهارستان و شمال رباط‌كريم، به دليل آمار بالاي جمعيت مهاجر در اين مناطق و برداشت بي‌رويه از منابع آب زيرزميني اين شهرستان‌ها براي مصرف شرب، آغاز شده است.
محققان اين پژوهش هشدار دادند: «انبار مواد نفتي و سوختي، جايگاه‌هاي پمپ‌بنزين و جايگاه پمپ گاز، ايستگاه گاز، لوله‌كشي‌هاي انتقال نفت و خطوط فشار قوي برق و خطوط اصلي گاز، كارگاه‌هاي توليد يا حاوي مواد خطرزا در محدوده فرونشست تهران قرار دارند.»
دي‌ماه پارسال سازمان نقشه‌برداري كشور نتايج پايش نرخ فرونشست در ايران را اعلام كرد. طبق نتايج اين پايش و شناسايي ۲۵۲ نقطه دچار فرونشست در كشور، اعلام شد كه تمام استان‌ها گرفتار اين بحران هستند اما استان‌هاي مركزي كشور و از جمله ۵ استان خراسان رضوي، گلستان، فارس، اصفهان و كرمان بالاترين نرخ فرونشست را دارند چنانكه نرخ فرونشست در استان كرمان 40 سانتي‌متر و حدود ۱۵ تا ۱۶ درصد فرونشست‌ها در كشور، بيش از ۲۰ سانتي‌متر در سال (5 برابر متوسط جهاني) است و فقط در برخي استان‌هاي باران‌خيز مانند استان‌هاي شمالي و از جمله استان گيلان كه هنوز ذخاير قابل توجهي از آب‌هاي زيرزميني دارد، شدت فرونشست كمتر از باقي نقاط كشور است اما در استان اصفهان، جنوب شهرهاي تهران و مشهد، پهنه فرونشست به حريم شهرها و منطقه مسكوني هم رسيده است.
نتايج اين پايش و اظهارات تكميلي مسوولان سازمان همچنين نشان داد كه ميزان فرونشست در استان تهران، سالانه ۲۰ سانتي‌متر است و فرونشست دشت شهريار تا مناطق ۹، ۱۰، ۱۶، ۱۷، ۱۸، ۱۹ و ۲۱ پايتخت هم رسيده و در حالي كه نوار جنوبي اين استان و غرب و جنوب غرب شهر تهران به سمت جنوب شرق پايتخت، بيشترين ميزان فرونشست را دارد، سازه‌هاي شهري از جمله ساختمان‌هاي مسكوني، فرودگاه‌ها و متروي تهران هم در معرض خطر فرونشست قرار گرفته‌اند.
بحران بلعيده شدن در ايران توسط زمين!
سازمان زمين‌شناسي كشور، «فرونشست» را فروريزش يا نشست مقياسي بزرگ از سطح زمين به دليل تغييرات طبيعي يا مداخلات انساني از جمله برداشت و استخراج مواد معدني، ريزش سازه‌هاي زيرزميني مانند تونل‌ها و برداشت بي‌رويه از منابع آب زيرزميني، نفت و گاز تعريف كرده است.
در گزارشي كه دي‌ماه پارسال مركز پژوهش‌هاي مجلس درباره آخرين وضعيت فرونشست در كشور منتشر كرد، ضمن هشدار درباره تهديد جدي فرونشست شديد در استان‌هاي اصفهان، تهران، كرمان و خراسان رضوي، اعلام شده بود: «در اصفهان حدود 10 هزار كيلومتر مربع شامل 30300 واحد مسكوني، پالايشگاه و نيروگاه برق شهيد منتظري، ورزشگاه نقش جهان، فرودگاه بين‌المللي شهيد بهشتي، پست‌هاي خطوط انتقال نيروي فشار قوي، شهرك صنعتي محمودآباد، خطوط انتقال سوخت به فرودگاه نايين و سگزي، خطوط قطار شهري به ويژه خط اصفهان به شاهين‌شهر، ابنيه تاريخي مانند پل روي رودخانه زاينده‌رود، به‌شدت در معرض تهديدهاي ناشي از فرونشست هستند. فرونشست در تهران، به صورت مستقيم، زندگي 2 ميليون و 300 هزار نفر را تحت‌تاثير قرار داده و مناطق 17، 18، 19، 20 و 21 را به‌طور جدي تهديد مي‌كند. از مهم‌ترين زيرساخت‌هاي در معرض خطر فرونشست شامل فرودگاه‌هاي امام و مهرآباد، خطوط انتقال انرژي در جنوب غرب پايتخت و خطوط قطار شهري و مترو هستند. به‌طور كلي حدود 8 ميليون واحد مسكوني و 24 ميليون نفر در كشور در معرض خطرات و آسيب‌هاي فرونشست قرار دارند. فرونشست در ايران 5 تا 7 برابر متوسط جهاني و با نرخ سالانه 25 تا 30 سانتي‌متر (هر 5 سال يك متر) رخ مي‌دهد.»
در اين گزارش همچنين تعداد شهرهاي واقع در پهنه‌هاي با خطر بالاي فرونشست زمين در 18 استان كشور اعلام شده بود؛ استان اصفهان با 31 شهر، استان تهران با 30 شهر، استان كرمان با 25 شهر، استان خراسان رضوي با 24 شهر، استان البرز با 13 شهر، استان فارس با 12 شهر، استان‌هاي يزد و همدان هر كدام با 11 شهر، استان مركزي با 10 شهر، استان چهارمحال‌وبختياري با 8 شهر، استان‌هاي آذربايجان شرقي و زنجان هر كدام با 4 شهر، استان‌هاي قم و اردبيل و كردستان هر كدام با 3 شهر و استان‌هاي آذربايجان غربي، خراسان شمالي و كرمانشاه هركدام با يك شهر در اين فهرست رده‌بندي شده بودند.
وقوع بحران خشكسالي كه از 3 دهه قبل در ايران آغاز شد و به تدريج سراسر كشور را فرا گرفت عامل مهمي در افزايش نرخ فرونشست زمين در كشور بوده چرا كه مهم‌ترين علت فرونشست، برداشت بي‌رويه و غيرمجاز از منابع آب‌هاي زيرزميني است كه در ايران اين اتفاق هم ناشي از كاهش ذخاير آب‌هاي سطحي و افت ارتفاع آب در چاه‌هاي كشاورزي بوده كه كشاورزان را به حفر چاه‌هاي عميق‌تر براي آبياري زمين‌هاي كشاورزي وادار كرده است.
سال 1400 رييس سازمان زمين‌شناسي كشور در گفت‌وگو با خبرگزاري تسنيم اعلام كرد از 609 دشت كشور، 400 دشت در منطقه بحراني فرونشست قرار دارند و ميزان آب‌بري سالانه بخش كشاورزي ايران، 90 درصد از كل مصارف آب كشور است. طبق اعلام مركز ملي مطالعات راهبري كشاورزي، سالانه حدود ۸۷ ميليارد مترمكعب براي مصارف كشاورزي آب مصرف مي‌شود كه 40 ميليارد متر مكعب از اين ميزان، از طريق آب‌هاي سطحي تامين شده و باقي نياز با برداشت از ذخاير زيرزميني جبران مي‌شود. طبق گزارش اكتبر 2021 موسسه منابع جهان (WRI) از وضعيت ريسك آبي كشورهاي جهان، شمال قاره آفريقا و بخش‌هاي زيادي از غرب و جنوب غرب قاره آسيا، شامل كشورهاي ايران، مغولستان، هند، پاكستان، افغانستان، ازبكستان، كويت، عربستان سعودي، يمن، سودان، ليبي، الجزاير، موريتاني و اريتره، دچار بالاترين ريسك آبي هستند.
سوء مديريت 30 ساله دولت‌ها در نظارت بر برداشت از ذخاير زيرزميني (آبخوان‌ها) از سال 1369 تاكنون، بي‌توجهي به ضرورت مديريت الگوي كشت (سند كشت محصولات استان‌ها براي سال زراعي 1401 – 1402 كه 18 مهر 1401 رونمايي شد، اولين اقدام وزارت جهاد كشاورزي پس از سه دهه خشكسالي است) و تداوم كشت محصولات پرآب بر مثل خربزه، هندوانه، خيار، كدو، كاهو، كلم و برنج، چاره‌اي براي كشاورزان نگذاشته كه رزق خود را با ادامه همان سياق گذشته و كاشت محصولات پرآب‌بر تامين كنند.
دو سال قبل، رييس سازمان زمين‌شناسي كشور در گفت‌وگو با خبرگزاري تسنيم گفت: «سال 1353 شركت فرانسوي ستيران يك سند آمايش سرزمين براي ما نوشت. در اين سند آمايش آمده بود كه با توجه به اينكه 60 درصد كشور ايران، مناطق خشك و نيمه خشك است، ايران كشور كشاورزي نيست و نبايد بيشتر از اين در اراضي كشور كشاورزي شود و در عوض بايد صنعت در سواحل توسعه پيدا كند. در اين سند اشاره شده بود كه اگر توسعه صنعت در سواحل اتفاق بيفتد، كرانه ساحلي جنوب ايران مي‌تواند 15 تا 20 ميليون نفر جمعيت در خود جاي دهد. برخلاف توصيه اين سند، با وجود آنكه در ايران بيش از 900 كيلومتر ساحل داريم اما حدود 300 تا 400 كيلومتر از ساحل مكران ما خالي است و توسعه‌اي در سواحل اتفاق نيفتاده و ما به جاي استفاده از ظرفيت سواحل و مديريت آب‌هاي زيرزمين و در سطح زمين، به راهكارهاي نامناسب از جمله انتقال آب بين حوضه‌اي و حفر چاه‌هاي ژرف روي آورده‌ايم كه بدترين روش مقابله با بحران آب است چون سيستم طبيعت ما را به‌طور كلي از بين برده و در چرخه طبيعت ايجاد مشكل كرده است.»
حتي براي هشدارها هم گوش شنوايي در دسترس نيست
مرداد سال 1399 علي بيت‌اللهي؛ عضو هيات علمي مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي در توضيح ريسك فرونشست زمين در پهنه‌هاي استاني و شهري كشور گفت: «تهران و ۱۷ استان كشور در خطر بالاي فرونشست زمين قرار دارند كه علت اين فرونشست، خشكسالي‌هاي ممتد چندين ساله در كشور و استحصال بي‌رويه آب‌هاي زيرزميني است. طبق نتايج آخرين مطالعاتي كه انجام شده، استان‌هاي تهران، خراسان‌رضوي، اصفهان، البرز، كرمان و قم در رديف استان‌هاي با ريسك جمعيتي بالاي در معرض خطر فرونشست زمين، قرار دارند. استان‌هاي خراسان‌رضوي، تهران، اصفهان، يزد، كرمان و قم بيشترين تعداد واحدهاي مسكوني فاقد اسكلت و آسيب‌پذير واقع در پهنه‌هاي فرونشستي با خطر بالا و احتمال فروريزش سريع‌تر و با مقاومت كمتر در برابر مخاطراتي همچون زلزله را دارند.»
دو سال قبل (تير ۱۴۰۰) سيد محسن مزدآبادي؛ دبير كل انجمن علمي اقتصاد شهري ايران در گفت‌وگو با خبرگزاري تسنيم اعلام كرد: «ميزان فرونشست در كشور ما حدود 90 برابر استانداردهاي جهاني است. فرونشست در استان تهران از دهه 70 از دشت ورامين شروع شد و با گذشت زمان، گستره و شدت آن افزايش پيدا كرد. برداشت بي‌رويه از سفره‌هاي آب زيرزميني، علت اصلي فرونشست در تهران است كه وجود حدود 44 هزار حلقه چاه غيرمجاز در اين استان، شدت برداشت غيراصولي از منابع آب زيرزميني را نشان مي‌دهد. تراكم بيش از ظرفيت منطقه در استان تهران نيز از عمده‌ترين دلايل فرونشست در استان است؛ نياز به تامين مسكن براي جمعيت تقريبي 12ميليون‌نفري استان باعث خانه‌سازي بدون توجه به ظرفيت و پايداري خاك و اصول مهندسي ساخت مسكن در مناطقي كه خاك ظرفيت بارگذاري ندارد، شده چنانكه در سال‌هاي اخير در شهريار كه يكي از بحراني‌ترين مناطق بابت وقوع فرونشست است، اراضي از باغات به ساختمان‌هاي مسكوني تبديل شده و حالا حدود 3000 هكتار بافت فرسوده در استان تهران، كانون فرونشست است كه با اين وضع مي‌توان گفت، فرونشست در تهران، فرودستان و فقرا را مي‌بلعد. در استان تهران سالانه حدود 4 ميليارد مترمكعب از چاه‌ها برداشت مي‌شود و به‌دليل افت سطح آب‌هاي زيرزميني تهران، بستر جغرافيايي اين شهر، سالانه ۳۶ سانتي‌متر فرو مي‌نشيند به‌گونه‌اي كه در محدوده بزرگراه آزادگان، شهرك مصطفي خميني و حوالي آن، نرخ فرونشست از سال 95 تا 99 بيش از 3 برابر شده است. در حالي كه اين ميزان نشست زمين، تاكنون در هيچ جاي جهان گزارش نشده، تهران از اين بابت شبيه يك بمب ساعتي و ركورددار فرونشست زمين در دنياست.»
سال 1400، مدير كل مخاطرات زيست‌محيطي و مهندسي سازمان زمين‌شناسي در گفت‌وگو با خبرگزاري تسنيم، بيشينه نرخ سالانه فرونشست در استان كرمان را بالاي 30 سانتي‌متر، در استان اصفهان 19 سانتي‌متر و در اطراف استان تهران 15 سانتي‌متر اعلام كرد.
برخي مناطق دچار فرونشست در كشور
استان تهران: متروي تهران، فرودگاه مهرآباد و فرودگاه بين‌المللي امام در خطر بر اثر فرونشست هستند.
استان فارس: در دشت‌هاي مرودشت، داراب، فسا و قره بلاغ، قطروئيه، كوار، نيريز، قير و كارزين، استهبان، سروستان و شيراز، زمين شكاف برداشته است.فرونشست دشت مرودشت به ايجاد ترك‌هايي بر بدنه كوه نقش رستم در محل مقبره خشايارشا و ايجاد شكافي به طول 300 متر و با عرض يك متر و به عمق 100 متر در مجموعه نقش رستم و در فاصله 100 متري عرصه جهاني تخت جمشيد منجر شده است. فرونشست در كناره‌هاي تالاب مهارلو و خيابان لطفعلي خان زند در محدوده بافت تاريخي شيراز ثبت شده است.
استان اصفهان: شكاف به طول 70 كيلومتر در اطراف كاشان ثبت شده است. وسعت فرونشست در شهر اصفهان به 145 هزار هكتار رسيده كه 26 هزار هكتار از اين وسعت، سالانه بيش از 5 سانتي‌متر فرونشست دارد و در اين وسعت 26 هزار هكتاري 2 ميليون و 800 هزار نفر ساكن هستند. تغييرات فرونشست از شمال به جنوب، از زاينده‌رود به سمت دولت‌آباد و حبيب‌آباد در حال گسترش است. فرودگاه بين‌المللي اصفهان، 9 ايستگاه آتش‌نشاني، 37 كتابخانه و 258 مدرسه در پهنه فرونشست شهر واقع شده‌اند. در اين پهنه دچار فرونشست شديد، برخي سازه‌ها دچار چرخش شده‌اند و برخي ايستگاه‌هاي قطار شهري در اين محدوده دچار فرونشست شده است. تمام بناهاي تاريخي واقع در ميدان نقش‌جهان، در پهنه فرونشست قرار گرفته‌اند. فرونشست ترك‌هايي بر ديوارهاي مسجد امام و ديوارهاي سازه‌هاي ضلع شمالي ميدان نقش جهان ايجاد كرده است. همچنين ترك‌هايي بر پل‌هاي تاريخي اصفهان همچون پل مارنان، پل خواجو و سي‌و‌سه پل (به دليل خشكي زاينده‌رود) ايجاد شده است.
استان خراسان رضوي: شكاف 30 كيلومتري در دشت نيشابور، شكاف عمودي 79 كيلومتري در مسير خط‌آهن مشهد / تهران و خط انتقال نفت، شكاف 17 كيلومتري در جاده خواف ايجاد شده است. وضعيت فوق بحراني در دشت‌هاي نيشابور، بردسكن، جوين، بجستان، خواف، مشهد، كاشمر، سبزوار و خسارت به خطوط ريلي و جاده‌اي، گاز و برق و نفت و مخابرات و مناطق مسكوني دشت‌هاي بردسكن، جوين و مشهد گزارش شده است.
استان البرز: فرونشست سالانه 21 سانتي‌متر در كل استان و فرونشست سالانه 4 الي 6 سانتي‌متر در مهرشهر، كمالشهر و محمدشهر. بالاترين نرخ فرونشست در استان البرز در اطراف جاده قديم كرج، جنوب هشتگرد و نظرآباد، گرمدره، اشتهارد با نرخ بيش از 30 سانتي‌متر در سال ثبت شده است. خطر فرونشست در اطراف نيروگاه منتظرقائم در فرديس، راه‌‌آهن، اتوبان و جاده‌هاي ورودي و خروجي استان، فرودگاه پيام و تاسيسات انتقال آب و برق شدت گرفته است.
استان كرمان: بيشتر دشت‌هاي استان از جمله شهرستان رفسنجان، كشكوييه، سيرجان، غرب كهنوج، شرق فهرج و نرمشير، زرند، جيرفت، قلعه گنج و منوجان دچار فرونشست شده‌اند. عنبرآباد، دشت فارياب، ارزوييه و اطراف شهر كرمان بالاترين نرخ فرونشست سالانه را دارد و شكاف‌هاي ناشي از فرونشست زمين به نزديكي عنبرآباد رسيده و در شهر كرمان هم آثار فرونشست مشاهده شده. استان كرمان بابت تعداد شهرهاي واقع در پهنه فرونشست رتبه سوم كشور، بابت تعداد واحدهاي مسكوني غيرمقاوم واقع در پهنه فرونشست رتبه چهارم و بابت وسعت پهنه فرونشست، رتبه اول كشور را دارد.