جنگل‌هاي كشور؛ تخريب‌هاي واقع، نهالكاري‌هاي نمايشي
رحيم ملك‌نيا|كاشت يك ميليارد نهال در چهار سال؛ ادعايي عجيب از سازمان منابع طبيعي و آبخيزداري كشور است كه از زمان مطرح شدن، باعث واكنش‌هاي بسياري در ميان متخصصين، كنشگران و علاقه‌مندان به محيط‌زيست شده است. نقدهاي فني بسياري بر اين مدعا بيان شده است. اين نقدها بر مسائلي همچون عدم امكان توليد اين ميزان نهال در چهار سال، خطر زمين‌خواري، تامين نياز آبي اين نهال‌ها در اقليم خشك كشور و عدم وجود برنامه براي نگهداشت متمركز بوده است. اما در اين ميان شايد، مهم‌ترين نكته، ناتواني سازمان منابع طبيعي كشور در اولويت‌بندي اهداف مديريت جنگل باشد. طي چهار سال آينده، بخش اعظمي از نيروي كارشناسي، فعاليت‌هاي ترويجي آموزشي و بودجه سازمان صرف اين پروژه خواهد شد. اين مساله در حالي صورت مي‌گيرد كه بيش از نيم دهه از رها شدن جنگل‌هاي هيركاني بدون طرح و برنامه مي‌گذرد. جنگل‌هاي شمال كه ويترين مديريت سازمان منابع طبيعي محسوب مي‌شوند، در بلاتكليفي رها شده و هر سال اجراي برنامه جايگزين به آينده‌اي نامعلوم حواله مي‌شود. عدم اجراي عمليات پرورش جنگل، افزايش قاچاق چوب و قطع غيرقانوني درختان و تخريب جاده‌هاي جنگلي، برخي از نتايج اين رهاشدگي هستند. زاگرس به عنوان پهناورترين عرصه جنگلي كشور نيز دهه‌ها است در شرايط رهاشدگي و بدون برنامه‌اي جامع براي مديريت، توسط عوامل متعدد در حال تخريب است. در چنين شرايطي، اولويت سازمان در استفاده از منابع انساني و مالي كدام است؟ سر و سامان دادن به اوضاع نابسامان هيركاني و زاگرس؟ يا اجراي پروژه‌اي نمايش گونه در چهار سال؟ نسل‌هاي قبل چنين برنامه‌اي در مقياس كوچك‌تر همانند كاشت ۳4 ميليون نهال يا پويش مردمي بذركاري براي احياي جنگل‌هاي زاگرس، بدون اعلام نتيجه پايش و به بيان مديران سازمان، شكست خورده و همراه با اشكالات متعدد و بي‌برنامه اجرا شده و امروز سازمان منابع طبيعي با ناديده گرفتن اولويت‌هاي مديريتي، پروژه‌اي عظيم را آغاز كرده است كه با نگاهي به سابقه اجراي چنين اقداماتي، نمي‌توان آينده‌اي روشن براي آن متصور شد. در توجيه اجراي اين پروژه، معاونت جنگل بيان كرده است: ما ناچار بوديم سراغ اين طرح برويم زيرا بايد يك ميليارد را ۲۰ سال قبل مي‌كاشتيم ولي گويي خواب بوديم. اگر بيدار شدن سازمان براي كاشت رقم عجيب و روياگونه يك ميليارد را قبول كنيم، اين سازمان براي بيدار شدن از خواب و تهيه طرح جايگزين براي هيركاني به چه زمان نياز دارد؟ بيدار شدن براي حل مشكلات ديگر شمال ازقبيل موضوع دام، سايت‌هاي متعدد دفع زباله، زمين‌خواري و قاچاق، چه زمان رخ خواهد داد؟ دهه‌ها آتش‌سوزي و قاچاق زغال، تبديل جنگل به زراعت و چراگاه، تغيير كاربري و زمين‌خواري در زاگرس براي بيدار شدن از خواب كافي نبوده است؟ عدم توجه به مسائل با اولويت بالاتر در مديريت جنگل‌ها نشان از ضعف سازمان منابع طبيعي در برابر تخريب واقعي جنگل است. گويا نهالكاري روياوار يك ميليارد نهال در چهار سال، تلاشي براي سرپوش گذاشتن بر ضعف در پرداختن به موضوعات اصلي است. زماني كه جنگل‌ها تخريب‌هاي واقعي را تجربه و روند كاهش كميت و كيفيت آنها ادامه دارد، ادامه اقدامات نمايش‌گونه كه نشاني از موفقيت آنها در گذشته وجود ندارد، نه تنها باعث احيا و توسعه جنگل نخواهد شد، بلكه مي‌تواند علاوه بر ايجاد زمينه تخريب عرصه‌هاي طبيعي، تيري بر اعتماد عمومي نسبت به چنين برنامه‌هايي باشد.
هيات علمي دانشگاه، كارشناس جنگل