متحدان غرب، ياري‌گران روسيه
كارشناسان معتقدند همكاري متحدان امريكا با روسيه به اين دليل بدون واكنش جدي مانده است كه اين همكاري‌ها تاثير عملي بر تحولات جنگ نداشته و امريكا نگران است كه فشار بيشتر عليه متحدانش به نزديكي بيشتر آنها به روسيه و چين منجر شود
محمدحسين لطف‌الهي
مجموعه اسناد مربوط به ايالات‌متحده كه از ماه‌ها پيش در ديسكورد -يك رسانه اجتماعي محبوب بين گيمرها- منتشر شده بود و اوايل آوريل روزنامه نيويورك تايمز از درز آنها گزارش داد، تصوير تازه‌اي از تحولاتي كه در حاشيه جنگ اوكراين در جريان بود ارايه مي‌دهد؛ تعدادي از متحدان نزديك ايالات‌متحده همكاري‌هاي نظامي و اطلاعاتي نزديكي با روسيه دارند و اين همكاري‌ها تبعات خاصي براي آنها در پي نداشته است.
تصاوير ده‌ها صفحه از اسناد محرمانه ايالات‌متحده در فاصله روزهاي 28 فوريه و 2 مارس در ديسكورد منتشر شد. بخش بزرگي از اين اسناد به موضوع جنگ اوكراين مي‌پردازد و اطلاعاتي حياتي نظير قابليت‌هاي رزمي ارتش اوكراين در آنها ذكر شده است براي ارايه به ژنرال مارك ميلي، رييس ستاد كل نيروهاي مسلح امريكا و ديگر مقام‌هاي ارشد نظامي آماده شده اما به گفته مقام‌هاي پنتاگون، اين اسناد دراختيار ساير پرسنل و كاركناني كه مجوزهاي امنيتي لازم را داشتند نيز قرار مي‌گرفت.
از همكاري‌هاي متحدان امريكا با روسيه
چه مي‌دانيم؟
براساس اين اسناد، عبدالفتاح السيسي رييس‌جمهوري مصر اخيرا به نيروهاي مسلح اين كشور دستور داده تا 40 هزار راكت توليد كنند تا به صورت مخفيانه براي روسيه ارسال شود.
مصر: در بخشي از يك سند بسيار محرمانه به تاريخ 17 فوريه، خلاصه‌اي از گفت‌وگوها ميان سيسي و تعدادي از مقام‌هاي نظامي ارشد مصر آورده شده است كه در آن به وجود برنامه‌هايي براي تامين گلوله‌هاي توپ و باروت براي روسيه و مخفي نگه داشتن اين مساله براي «جلوگيري از بروز مشكلات در رابطه قاهره و غرب» اشاره مي‌شود.
احمد ابوزيد، سخنگوي وزارت امور خارجه مصر در واكنش به انتشار اين اسناد گفته است كه موضع مصر در قبال جنگ اوكراين از ابتدا بدون تغيير باقي مانده است: «مصر از ابتدا موضع خود را برمبناي عدم درگير شدن در اين بحران و تعهد به حفظ فاصله يكسان از دو طرف بنا كرده بود. مصر از مواضع سازمان ملل متحد و حاكميت حقوق بين‌الملل دفاع مي‌كند.» او مي‌افزايد: «ما به طرح درخواست از دو طرف براي متوقف ساختن درگيري‌ها و تشويق آنها براي دستيابي به يك راه‌حل سياسي از طريق مذاكره ادامه مي‌دهيم.»
يكي از مقام‌هاي كاخ سفيد كه حاضر به افشاي نامش نبود در اين باره به روزنامه واشنگتن پست گفته است كه «ما اطلاعي از اجرايي شدن اين طرح نداريم.»
جان كربي سخنگوي شوراي امنيت ملي امريكا هم به‌رغم اينكه حاضر نبود درباره محتواي سند اظهارنظر كند در يك نشست خبري به خبرنگاران گفت كه «امريكا هنوز نشانه‌اي از تامين تسليحات براي روسيه از سوي مصر ندارد.»
صادرات سلاح به روسيه قمار بزرگي براي مصر به حساب مي‌آيد. به‌رغم روابط خوبي كه همواره ميان قاهره و مسكو برقرار بوده، مصر يكي از نزديك‌ترين متحدان امريكا در منطقه به حساب مي‌آيد و دهه‌هاست كه به طور سالانه بيش از يك ميليارد دلار كمك امنيتي از ايالات‌متحده دريافت مي‌كند.
كريس مورفي، سناتور دموكرات و عضو كميته روابط خارجي سناي امريكا معتقد است كه در صورت اثبات صحت اين گزارش امريكا بايد «در روابط خود با مصر تجديد نظر كند.»
سارا مارگون، كارشناس سياست خارجي ايالات‌متحده در انديشكده جامعه باز مي‌گويد: «فروش و تحويل راكت به دولت روسيه كه آشكارا مرتكب جنايت‌هاي جنگي مي‌شود فراتر از خطوط مجاز است؛ به ويژه براي يكي از متحدان نزديك امريكا.»
براساس يكي از گزارش‌هاي روزنامه وال استريت ژورنال، لويد آستين وزير دفاع امريكا در سفر خود به قاهره در ماه مارس از دولت مصر خواسته بود كه براي حمايت از اوكراين به اين كشور گلوله‌هاي توپ ارسال كند اما مقام‌هاي مصري پاسخ روشني به اين درخواست امريكا ندادند.
امارات متحده عربي: براساس بخش ديگري از اسناد فاش شده پنتاگون، جاسوسان امريكايي مدعي شدند كه افسران اطلاعاتي روسيه توانسته‌اند امارات متحده عربي را قانع كنند تا به همراه اين كشور غول نفتي عليه آژانس‌هاي اطلاعاتي انگليس و امريكا فعاليت كنند.
در قسمتي از اين سند كه توسط آسوشيتدپرس مشاهده شده، موضوع تحقيقي در ۹ مارس تحت عنوان «روسيه/امارات متحده عربي: تعميق روابط اطلاعاتي» ذكر شده است. مقامات امريكايي از اظهارنظر درباره صحت اين سند خودداري كردند؛ سندي كه آسوشيتدپرس هم مستقلا نمي‌تواند آن را تاييد كند؛ اما با اين حال شبيه به سندي است كه طي روزهاي گذشته فاش شده است.
در اين سند تازه درز يافته آمده است: مقامات سرويس امنيت فدرال روسيه (FSB) در اواسط ماه ژانويه مدعي شدند كه مقامات سرويس اطلاعات امارات و روسيه توافق كردند كه با يكديگر عليه آژانس‌هاي اطلاعاتي انگليس و امريكا فعاليت كنند. امارات احتمالا در بحبوحه نگراني‌هاي ناشي از عدم مشاركت امريكا در منطقه، مشاركت با سرويس امنيت فدرال روسيه را به عنوان فرصتي براي تحكيم روابط رو به رشد ميان ابوظبي و مسكو در نظر مي‌گيرد.
هنوز مشخص نيست كه آيا چنين توافقي طبق آنچه اين سند شرح مي‌دهد، وجود دارد يا خير اما مقامات امريكايي مرتبا از افزايش تجارت و توافق ميان امارات و روسيه خبر مي‌دهند .
تركيه: اسناد مذكور حاوي اطلاعاتي است كه نشان مي‌دهد گروه شبه‌نظامي واگنر كه در اوكراين مشغول مبارزه به نفع روسيه است و وظيفه تامين برخي كاستي‌هاي نظامي روسيه را برعهده دارد، به دنبال خريد تسليحات از تركيه، يكي از اعضاي ناتو بوده است.
براساس اين داده‌ها، يكي از اعضاي ارشد واگنر در اوايل فوريه براي تامين تجهيزات مورد نياز اين گروه در اوكراين و مالي با رابط‌هايي از تركيه ديدار كرده است. آسيمي گويتا، رييس‌جمهور موقت مالي هم پيشنهاد داده بود كه مالي مي‌تواند اين تجهيزات را از تركيه دريافت كرده و دراختيار گروه واگنر قرار دهد.
همكاري نظامي گروه شبه نظامي واگنر با تركيه به عنوان يكي از اعضاي ائتلاف ناتو -كه هنوز مشخص نيست در چه مرحله‌اي قرار دارد- درحالي اتفاق مي‌افتد كه آنكارا در ماه‌هاي گذشته به طور جدي مانع از پيوستن سوئد به ائتلاف ناتو شده است.
نكته حايز اهميت درباره همكاري‌ها ميان متحدان ايالات متحده و غرب با روسيه اين است كه علاوه بر كشورهايي كه نام‌شان در اسناد افشا شده پنتاگون ذكر شده، كشورهاي ديگري نظير هند و عربستان نيز كه روابط نزديكي با ايالات متحده دارند با خريد نفت از روسيه يا كمك به اين كشور از طريق كاهش توليد نفت كه نتيجه آن عدم كاهش قيمت نفت است در حفظ درآمدهاي روسيه و تامين منابع مالي اين كشور براي ادامه جنگ در اوكراين نقش داشته‌اند.
چرا غربي‌ها واكنش جدي نشان نمي‌دهند؟
پرهيز واشنگتن و كشورهاي اروپايي از نشان دادن واكنش صريح و جدي به متحدان‌شان در منطقه كه با روسيه همكاري نظامي و اطلاعاتي دارند در شرايطي اتفاق مي‌افتد كه آنها در واكنش به ارسال پهپادهاي ايراني به روسيه -كه وزير خارجه ايران تعدادشان را «معدود» و زمان ارسال آنها را پيش از شروع جنگ ذكر مي‌كند و كشورهاي غربي مدعي هستند صدها فروند از آن پهپادها به روسيه ارسال شده- واكنش‌هاي بسيار شديدي نشان دادند.
حميدرضا عزيزي، تحليلگر موسسه آلماني امنيت و امور بين‌الملل معتقد است كه همكاري‌هاي مورد اشاره در اسناد مذكور به شكلي نبوده كه بتواند تاثير عملي يا قابل توجهي بر تحولات ميداني در اوكراين داشته باشد. او به «اعتماد» مي‌گويد: «براي نمونه در موضوع مصر اطلاعي از ارسال تسليحات وجود ندارد. يا در بحث تركيه و امارات به نظر نمي‌رسد كه همكاري‌هاي آنها با روسيه در ميدان جنگ تاثير جدي و استراتژيك به‌جا گذاشته باشد. اين موضوع را اگر با تاثيراتي كه درخصوص همكاري‌هاي ايران و روسيه مطرح مي‌شود يا تغيير بالقوه‌اي كه ارسال تسليحات به روسيه از جانب چين مي‌تواند در وضعيت ميداني جنگ اوكراين به وجود آورد مقايسه كنيد در خواهيد يافت كه چرا واكنش‌ها متفاوت است.» به گفته او، نوع واكنش متناسب با تاثير عملي همكاري‌ها بوده است.
عزيزي تاكيد دارد تغييرات استراتژيك در عرصه سياست بين‌الملل هم در اين عدم واكنش موثر است: «متحدان امريكا به ويژه در خاورميانه گزينه‌هاي بازيگري بيشتري نسبت به گذشته دارند. از نظر عملي عقلاني نيست كه ايالات متحده فشار بيشتري به متحدان خود وارد كند يا اتحادش را با اين متحدان كنار بگذارد. اين متحدان گزينه‌هاي ديگري مثل روسيه يا چين دارند و تلاش مي‌كنند نوعي توازن در روابط خود با اين قدرت‌ها برقرار كنند و در چنين شرايطي هر چند ممكن است امريكا در پشت پرده به آنها فشار بياورد كه همكاري‌شان را با روسيه يا چين محدود كنند اما اعمال فشار بيشتر منطقي به نظر نمي‌رسد.»
ابوالقاسم دلفي، سفير پيشين ايران در فرانسه نيز به تفاوت «سطح اثرگذاري همكاري‌ها در عرصه ميداني» اشاره مي‌كند اما بر اين باور است كه موضوع ديگر و تاثيرگذاري وجود دارد كه در تعيين نوع واكنش ايالات متحده و كشورهاي غربي بسيار موثر است. دلفي به «اعتماد» مي‌گويد: «يك تضاد جدي در سياست‌هاي جمهوري اسلامي ايران و غرب وجود دارد و مواضع غرب در قبال ايران اغراق آميز است. اگر مسائلي نظير مساله برجام حل و فصل شده بود و در موضوع هسته‌اي در موقعيتي قرار نداشتيم كه غربي‌ها ادعا كنند چند هفته با نقطه گريز هسته‌اي فاصله داريم حتما اين سطح از واكنش را شاهد نبوديم.» سفير پيشين ايران در فرانسه مي‌افزايد: «البته واقعيت اين است كه ما يك انتخاب اساسي داشته‌ايم و بخشي از آنچه با آن مواجه هستيم نتيجه ناگزير همين انتخاب است. ايران از دوران پس از انقلاب اسلامي در مجموع روابط نزديك‌تري با كشورهاي اروپايي در مقايسه با روسيه و چين داشت و در سال‌هاي اخير علاوه بر مشكلاتي كه ميان ايران و غربي‌ها فاصله انداخت، خود ما هم انتخاب كرديم كه روابط نزديك‌تري با مسكو و پكن داشته باشيم. تغيير هم هزينه دارد.»
كارشناسان معتقدند جداي از «تئوري‌هاي توطئه» كه درخصوص اين اسناد مطرح مي‌شود نبايد بدون ترديد به آنها نگريست. حميدرضا عزيزي مي‌گويد نبايد اين مساله را كه ضرركننده اصلي افشاي اين اطلاعات متحدان امريكا نظير كره‌جنوبي، مصر و تركيه هستند را ناديده گرفت. دلفي هم تصريح مي‌كند كه هر چند افشاي اطلاعات امكان‌پذير است اما نبايد تمام اين اسناد را كاملا صحيح دانست .