چگونه ايران، عربستان را از اسراييل دور‌كرد ؟
اعتمادآنلاين| نخست‌وزير رژيم اسراييل بنيامين نتانياهو روز دوشنبه در ديدار با سناتور امريكايي ليندسي گراهام اعلام كرد كه اسراييل خواهان عادي‌سازي و صلح با عربستان سعودي است. به گزارش المانيتور، نتانياهو گفت: «ما [عادي‌سازي] را شايد جهشي بزرگ به سوي پايان دادن به درگيري اعراب و اسراييل مي‌بينيم. اين توافق مي‌تواند پيامدهاي تاريخي هم براي اسراييل، عربستان سعودي، منطقه و جهان داشته باشد.» شعار مبارزات انتخاباتي نتانياهو اين بود كه او در تلاش براي گسترش دايره صلح و افزودن كشورهاي بيشتري به توافقنامه ابراهيم 2020 است. خوش‌بيني نتانياهو به عربستان سعودي با بدبيني مقامات امنيتي اسراييل مواجه شد. يك منبع ارشد امنيتي سابق اسراييل كه خواست نامش فاش نشود، به المانيتور گفت: «عجيب‌ترين چيز اين است كه به‌رغم تمام نوشته‌هاي روي ديوار و چراغ‌هاي هشدار قرمز چشمك‌زن، نتانياهو همچنان درباره «گسترش دايره صلح» و اين گزينه كه اسراييل به زودي عربستان سعودي را به طور جزيي يا كامل به توافقات ابراهيم اضافه خواهد كرد، صحبت مي‌كند.» اظهارات اين مقام سابق اسراييلي به دليل گزارش‌هايي مبني بر اين بود كه هياتي از اعضاي ارشد حماس اين هفته به عربستان سعودي مي‌روند كه نشانه چشمگير ديگري از نزديكي اخير تهران-رياض است. همزمان با موضع‌گيري اين مقام، گزارش‌هايي منتشر شد مبني بر اينكه سعودي‌ها از افشاي اين ديدار خشمگين شده‌اند و آن را به تعويق انداخته يا لغو كرده‌اند. با اين حال به هر طريقي، واضح است كه عربستان سعودي از موضع محكم در اردوگاه امريكايي- اسراييلي به سمت «محور مقاومت» تحت رهبري ايران كه حماس اسلامگراي مستقر در غزه يكي از اعضاي آن است، تغيير جهت داده است. عربستان سعودي و ايران ماه گذشته روابط ديپلماتيك خود را تجديد كردند و سفر هيات حماس اولين سفر به پادشاهي در تقريبا يك دهه گذشته بود. به موازات آن، رياض نيز مشغول بازسازي روابط خود با دمشق بوده است. شاهزاده فيصل بن فرحان، وزير امور خارجه عربستان روز سه‌شنبه به سوريه سفر كرد كه اولين سفر رسمي چنين مقامي از سعودي از زمان آغاز جنگ در سوريه است. يك منبع ارشد سياسي سابق اسراييل كه نخواست نامش فاش شود به المانيتور گفت: «سعودي‌ها روي او [نتانياهو] تف مي‌كنند و او خود و مردم را متقاعد مي‌كند كه اين قطرات تف نيست، بلكه باران است!» اين جريان معتقد است كه ياسر عرفات پس از دست كشيدن از تلاش خود براي شكست دادن اسراييل در رويارويي مستقيم، فرسايش و شكست تكه‌تكه آن را به آرامي اما مطمئنا انتخاب كرد. مقامات ارشد امنيتي اسراييل اكنون از اين اصطلاح براي توصيف آنچه آنها چرخش عربستان به سمت محور شرارت به رهبري ايران مي‌خوانند، استفاده مي‌كنند. يك منبع امنيتي ارشد اسراييلي به دعوت رسمي اين هفته از سلمان بن عبدالعزيز آل سعود، پادشاه عربستان سعودي براي سفر به ايران اشاره كرد، اقدامي كه وي آن را «رويدادي دراماتيك با هر معياري» توصيف كرد. همزمان روابط ايران با ساير كشورهاي حوزه خليج فارس و خاورميانه، از جمله كشورهايي كه با اسراييل (امارات متحده عربي) قرارداد امضا كرده‌اند، رو به گرم شدن است. در همين حال محمود عباس، رييس‌جمهور فلسطين براي ضيافت افطاري به عربستان سعودي سفر كرده است. تلاش‌هاي عربستان در گذشته براي ميانجيگري ميان جناح فتح و رقيبش حماس شكست خورد و به متشنج شدن روابط رياض با حماس براي يك مدت زمان طولاني منتهي شد. دليل سفر برنامه‌ريزي شده حماس به عربستان و لغو يا به تعويق افتادن بعدي آن هر چه باشد، حماس در حال تجربه نوعي احياي منطقه‌اي روابطش است. حماس اندك‌اندك از يك سازمان منزوي و محاصره شده كه اعضاي آن در بخش‌هاي مهمي از خاورميانه تحت تعقيب قرار گرفتند، به سوي پذيرش دسته‌جمعي از سوي بازيگران مهم منطقه‌اي حركت مي‌كند. يك منبع نظامي ارشد اسراييلي كه نخواست نامش فاش شود در اين باره به المانيتور گفت: «اين در اظهارات رهبران حماس در مقابل اسراييل نيز منعكس شده است. آنها لحن خود را تغيير داده و با اعتماد به نفس بيشتري اسراييل را تهديد مي‌كنند.» علاوه بر اين تغييرات منطقه‌اي، همسويي مجدد قدرت‌هاي پيشرو جهان در منطقه - گرم شدن چشمگير رابطه بين تهران و مسكو، گرم شدن فضا بين تهران و رياض با ميانجيگري چين و خروج تدريجي ايالات متحده - همگي تغييرات آشكاري هستند. يك منبع ديپلماتيك بسيار ارشد سابق كه نخواست نامش فاش شود به المانيتور گفت: «چه انتظاري داريد. اگر امريكايي‌ها بروند، روس‌ها به ايران نزديك مي‌شوند و نخست‌وزير جديد اسراييل نه تنها به واشنگتن دعوت نمي‌شود، بلكه با او به سردي برخورد مي‌شود. در خاورميانه يا دور ميز مي‌نشينيد يا به عنوان غذاي اصلي روي ميز قرار مي‌گيريد، حد وسطي وجود ندارد.» پس وقتي نتانياهو مكررا از اقداماتي براي «گسترش دايره صلح» صحبت مي‌كند، چه چيزي را فرض مي‌كند؟ او يا مثل هميشه بر طبل توخالي مي‌كوبد يا چيزي مي‌داند كه ما نمي‌دانيم. نتانياهو ممكن است در تلاش براي تحقق شرايط تعيين شده توسط دولت بايدن در ازاي تحقق آرزويش براي دعوت به كاخ سفيد باشد. اين پيش‌شرط‌ها شامل توقف بازنگري بحث‌برانگيز قضايي، كاهش تنش‌هاي اسراييل و فلسطين در شرق بيت‌المقدس و ساكت كردن افراطي‌ها در دولت تندرو اسراييل باشد. اگر نتانياهو از اصلاحات قضايي كه تقريبا چهار ماه تظاهرات گسترده دموكراسي خواهانه را در سراسر اسراييل به راه انداخته است، عقب‌نشيني كند، ممكن است با امريكايي‌ها – و احتمالا سعودي‌ها – در مسير يكساني قرار بگيرد. عادي‌سازي اسراييل و عربستان، در درجه اول به تمايل كاخ سفيد و جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا براي كاهش تنش‌ها در روابط با رياض، ارايه تجهيزات مورد نياز سعودي‌ها و تقويت توافقنامه ابراهيم كه توسط سلف او، دونالد ترامپ تنظيم شده بود، بستگي دارد. احتمال وقوع اين مساله بسيار اندك است. نتانياهو از حمايت داخلي متحدان افراطي ملي‌گرای خود براي چنين اقدامات آشتي‌جويانه برخوردار نيست و رقباي او - رهبران مخالف بني گانتز و يايير لاپيد - هنوز از نجات او خودداري مي‌كنند. اما بنيامين نتانياهو مي‌تواند تلاش يا حداقل وانمود كند كه دارد تلاش مي‌كند .