زمينه‌هاي درگيري در سودان
جعفر قنادباشي
درگيري‌ها در سودان بيش از آنكه ريشه در خارج از اين كشور داشته‌باشند، داخلي هستند
ژنرال‌هاي ارشد سودان از هفته گذشته وارد درگيري گسترده نظامي با يكديگر براي قبضه قدرت در اين كشور شمال آفريقا شده‌اند. درگيري‌ها در سودان بيش از آنكه ريشه در خارج از اين كشور داشته‌باشند، داخلي هستند. تاكنون نشانه‌اي از دخالت مستقيم كشورهاي خارجي به چشم نخورده است. اما كشورهاي خارجي در ايجاد زمينه‌هاي اين درگيري‌ها نقش داشته‌اند. استراتژي و راهبردي كه برخي قدرت‌هاي بانفوذ خارجي در سودان دنبال كرده‌اند اين است كه اجازه ندهند حكومتي مبتني بر بنيادهاي فرهنگي سودان در اين كشور شكل بگيرد. از سال ۲۰۱۹ نيز قدرت‌هاي خارجي بانفوذ كوشش كردند از بين نيروهاي نظامي كه مي‌توانند زمام امور را در اختيار داشته‌باشند، كسي را تقويت كنند كه بتواند براي سال‌هاي متمادي مانع تاثيرگذاري فرهنگ سودان بر ساختار حكومت شود. هم امريكايي‌ها هم اسراييلي‌ها و هم ارتجاع منطقه‌اي خط مشتركي را در قبال سودان دنبال مي‌كنند تا به حد ممكن از تشكيل يك ساختار سياسي مبتني بر فرهنگ مردم سودان جلوگيري كنند. براي آنها تفاوتي نمي‌كند كه حاكمان سودان نظامي باشند يا غيرنظامي، آنها نگران اين هستند كه ساختاري در سودان حكمفرما باشد كه سياست خارجي و دفاعي متفاوت از خواسته‌هاي غرب داشته‌باشد. اگر حكومتي مبتني بر فرهنگ مردم سودان در اين كشور تشكيل شود، اين كشور مي‌تواند الهام‌بخش خيلي از كشورهاي آفريقايي در زمينه ايستادگي در مقابل استعمار، وحدت مسلمانان و مقابله با رژيم صهيونيستي باشد. با اينكه چهار سال است نظاميان در سودان حاكم هستند، در رسانه‌هاي غربي شاهد كمترين انتقادها نسبت به عملكرد حكومت كودتا در اين كشور هستيم و حتي دولت‌هاي غربي به ژنرال‌هاي حاكم يعني عبدالفتاح برهان و محمد حمدان دقلو كمك مي‌كردند. درگيري‌هاي كنوني بيشتر ناشي از رقابت دو ژنرالي است كه خواستار در دست گرفتن زمام سودان براي ساليان پيش رو هستند.
الگوي هر دو ژنرال الگوي مصري است و قصد دارند مشابه عبدالفتاح سيسي كه بعد از سرنگوني حسني مبارك، عليه حكومت غيرنظامي كودتا كرد، بتوانند خود را به عنوان حاكم مادام‌العمر در كشور تثبيت كنند. اين دو ژنرال مي‌بينند كه علي‌رغم تمام خفقاني كه در مصر حاكم هست، هيچ يك از رسانه‌هاي مدعي آزادي در غرب، وضعيت اين كشور را منعكس نمي‌كنند و دولت‌هاي غربي و كشورهاي ثروتمند عربي با تمام توان از حكومت سيسي حمايت مي‌كنند. در شمال آفريقا اكنون رويارويي ميان جريان‌هاي اسلام‌گراي اخواني و وهابيت هم جاري است. درست مشابه مصر، اخوان‌المسلمين نفوذ زيادي در سودان داشت. جريان‌هاي وهابي در سودان از حاكميت نظاميان در اين كشور حمايت مي‌كردند تا اجازه ندهند كه اخواني‌ها در اين كشور به قدرت برسند. در حال حاضر حزب و جمعيت اسلامي قدرتمند و منسجمي در سودان فعاليت نمي‌كند. اما بستر فرهنگي در اين كشور آماده اين است كه اگر زماني انتخابات در اين كشور برگزار شود و قانون اساسي جديدي نوشته‌شود، اسلام‌گراها بيشترين تاثير را در حكومت آينده سودان داشته‌باشند.
نگراني غربي‌ها در مورد سودان اين است كه يك حكومت اسلام‌گرا در سودان روي كار بيايد. در نتيجه آنچه در سودان شاهد هستيم، هر چند درگيري داخلي ميان دو جنگ‌سالار با جاه‌طلبي ديكتاتوري است، اما زمينه آنچه در اين كشور رخ مي‌دهد به دليل تلاش كشورهاي خارجي براي دور نگه داشتن جريان‌هاي اصيل مردمي از مشاركت در قدرت اين كشور است.
كشورهاي صاحب منافع در سودان، چه غربي‌ها و چه كشورهاي عربي منطقه، عمدتا دنبال اين هستند كه اجازه ندهند به هيچ‌وجه راي‌گيري در آينده نزديك در اين كشور اتفاق بيفتد. تصور غربي‌ها اين است كه اگر انتخابات آزادي در سودان اتفاق بيفتد، مشابه آنچه در مصر يا عراق رخ داد، تكرار شود. البته هيچ كس علاقه‌اي ندارد كه بحران سودان به يك جنگ منطقه‌اي تبديل شود. جنگ در شمال آفريقا هزينه كلاني در بر خواهد داشت. عبدالفتاح برهان و محمد حمدان دقلو، هر دو مهره‌هاي سوخته محسوب مي‌شوند و محبوبيتي در ميان مردم ندارند و تا پيش از اين درگيري‌ها مردم به صورت روزانه و هفتگي عليه حاكميت نظاميان در كشور تجمع و اعتراض مي‌كردند. هدف نهايي دولت‌هاي با نفوذ خارجي اين است كه بتوانند گزينه سومي را از ميان نظاميان قدرتمند سوداني به جاي اين دو مهره سوخته تعيين كنند كه بتواند علاوه بر پايان درگيري جاري در اين كشور، قدرت را به صورت كامل در اختيار بگيرد و مشابه عبدالفتاح سيسي در مصر، جلوي برگزاري انتخابات آزاد را در اين كشور بگيرد.