فاصله 20 ساله ناوگان هوايي ايران با همسايگان

رييس سازمان هواپيمايي كشوري مي‌گويد در يكي از معدود آمارهايي كه از وضعيت ناوگان هوايي ايران منتشر شده، گفته است كه هم‌اكنون حدود ۳۳۰ فروند هواپيما در كشور داريم كه از اين تعداد ۱۷۳ فروند عملياتي است و البته اين آمار منهاي بالگرد‌هاي كشور است. 
با احتساب آمار اين مقام مسوول تقريبا نزديك به 40درصد از ناوگان هوايي ايران زمين‌گير است. آقاي محمدي بخش در اين باره مي‌گويد دليل عمده زمين‌گير شدن ناوگان هوايي به موتور هواپيما و بخشي از آن به تامين اقلام و قطعات ديگر برمي‌گردد. رييس سازمان هواپيمايي كشوري اضافه كرده: اين مساله به اين معناست كه اگر از صحت و سلامت هواپيما مطمئن نباشيم اجازه پرواز به آن پرنده را نمي‌دهيم، چراكه نگاه ما در حوزه هواپيمايي صفر و ۱۰۰ است و اين نوع نگاه ما را بر آن مي‌دارد كه به ناوگان‌مان اين‌گونه نگاه كنيم و تا استاندارد‌هاي لازم را نداشته باشد اجازه پرواز هم ندارد. از سوي ديگر محدوديت‌ها مانند محدوديت‌هاي سرزميني و آب و هوايي را هم مي‌شناسيم. محمدي‌بخش خاطرنشان كرد: در شرايط كنوني بايد حداقل ۳۵۰ فروند ناوگان فعال براي جمعيت كنوني و تعداد فرودگاه‌هاي فعلي كشور داشته باشيم تا بتوانيم پاسخگوي نياز موجود در حوزه هوانوردي 
به ويژه در بخش مسافري باشيم. البته اين نياز بدون درنظر گرفتن توسعه در اين بخش و افزايش پرواز‌هاي بين‌المللي است. اگر بخواهيم نگاه بلند و برنامه‌ريزي شده داشته باشيم و نقش خودمان را به عنوان هاب منطقه‌اي ايفا كنيم و در حوزه پرواز‌هاي بين‌المللي و كارگو توسعه پيدا كنيم، اين نياز به ۵۰۰ فروند هواپيما خواهد رسيد. 
درحالي صنعت هوانوردي كشور با بحران‌هاي متعدد روبه‌رو است كه در پنج سال گذشته دو شركت هواپيمايي جديد فعاليت خود را آغاز كرده‌اند و در حال حاضر 19 شركت هواپيمايي فعال در كشور وجود دارد. شركت‌هايي كه بدون پشتوانه مالي مطمئن و با لابي‌گري تاسيس مي‌شوند تا هواپيماهاي از رده خارج را وارد ناوگان هوايي كشور كنند. محمدي‌بخش رييس سازمان هواپيمايي كشوري درباره وضعيت ناوگان هوايي ايران مي‌گويد: در حال حاضر اگر به معدل سن ناوگان در كشور‌هاي توسعه يافته نگاهي بيندازيم، برخي از آنها بالاي ۲۰ سال است؛ بنابراين شخصا كلمه فرسودگي را نمي‌پسندم، چون چيزي به نام فرسودگي نداريم و ناوگان بايد استاندارد‌هاي لازم را داشته باشد تا پرواز كند.

وضعيت  ناوگان  ايران‌اير
عمده ناوگان بزرگ‌ترين ايرلاين ايران يعني هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران موسوم به هما در حال حاضر هواپيماهاي قديمي ايرباس هستند و پس از امضاي برجام، اين شركت توانست دو فروند جت ايرباس برد بلند A330 و يك فروند ايرباس برد متوسط A321 خريداري كند. در سال‌هاي اخير، هما توانسته است تعدادي هواپيماي برد كوتاه‌ اي‌تي‌آر (ATR) را خريداري كند كه البته در حال حاضر بیشتر اين پرنده‌‌ها به علت نبود قطعات زمين‌گير هستند. در بهمن ماه سال گذشته رييس سازمان هواپيمايي به ايسنا گفته بود كه «بيش از ۸۰درصد از هواپيماهاي ناوگان هواپيماهاي اي‌تي‌آر ايران كه پس از برجام خريداري شدند به دليل كمبود قطعه زمين‌گير شده‌اند.» آن‌گونه كه اطلاعات موجود نشان مي‌دهد از مجموعه ۱۳ فروند هواپيما اي‌تي‌آر فروخته شده به ايران پس از برجام در حال حاضر تنها دو فروند عملياتي هستند و باقي هواپيماها به دليل مشكلات فني و نداشتن قطعات كافي امكان پرواز ندارند.
پروازهاي معدود هفتگي هما به چند شهر اروپايي (لندن و پاريس) نيز انجام مي‌شود كه متاسفانه به علت تحريم بنزين از سوي اتحاديه اروپا، هواپيما در ايستگاه پروازي اروميه بنزين زده، سپس راهي اروپا مي‌شود. پرواز‌هاي اروپايي هما بعضا با ايرباس قديمي A310 انجام مي‌گيرد.

وضعيت رقيبان 
اما در كشورهاي همسايه، وضعيت ناوگان هوايي چگونه است؟ در حوزه خليج‌فارس دو شركت بزرگ هواپيمايي امارات و هواپيمايي قطر، تقريبا به پيشتازان بزرگ هوانوردي تجاري تبديل شده‌اند.
با اينكه شركت هواپيمايي امارات عمر زيادي ندارد و در سال 1364 شمسي راه‌اندازي شده، اما اين شركت يكي از ايرلاين‌هاي پنج ستاره هواپيمايي در همسايگي ايران است كه به 158 مقصد پروازي در سراسر دنيا پرواز دارد. ميانگين سني ناوگان امارات 9 سال است و دو مدل ايرباس ۳۸۰ و بوئينگ 777 در آن استفاده مي‌شود. 
شركت فلاي امارات 195 فروند هواپيما در ناوگان خود دارد، ضمن اينكه مدل‌هايي از بوئينگ 777x، بوئينگ 787 دريم لاينر و ايرباس 350 را نيز در دست سفارش دارد كه تحويل آنها از سال 2024 آغاز خواهد شد. 
ميانگين سني ناوگان قطر ايرويز نيز پنج سال است كه از اين حيث يكي از جوان‌ترين ناوگان‌هاي هوايي در جهان به حساب مي‌آيد. هواپيمايي قطر 205 فروند هواپيما دراختيار دارد كه شامل مدل‌هاي مختلف هواپيماهاي برد متوسط و برد بلند ايرباس و بوئينگ مي‌شود. هواپيماهايي مانند بوئينگ 777 (Boeing 777-300ER) بيشترين تعداد ناوگان فعال قطر ايرويز (52 فروند) را شامل مي‌شود و تنها يك فروند ايرباس 321 (Airbus A321-200) در ناوگان اين شركت استفاده مي‌شود. 

فاصله نجومي
در طول سال‌هاي اخير، اخبار متناقضي از تعداد هواپيماي مورد نياز كشور براي تجهيز ناوگان هوايي به گوش مي‌رسد. از 360 فروند گرفته تا بيش از 500 فروند، آمار در هم و ناهمگوني است كه در مورد نياز صنعت هوانوردي كشور در دهه‌هاي آتي ذكر شده است.
در خوش‌بينانه‌ترين حالت اگر ايرلاين‌هاي ايران سالانه 25 فروند هواپيما (برد بلند، برد متوسط و برد كوتاه) تحويل بگيرند، حداقل 15 سال طول مي‌كشد كه به وضعيت فعلي رقبا برسند، اين در حالي است كه كشورهاي منطقه ده‌ها فروند هواپيما سفارش داده‌اند و به سرعت رو به جلو حركت كرده‌اند.
متاسفانه عقب‌ماندگي صنعت هوانوردي به حدي رسيده است كه حتي با فرض برداشته شدن تحريم‌ها و گشايش‌هاي مالي براي خريد هواپيما، مي‌بايست از كشورهاي همسايه (امارات و قطر) درخواست كنيم تا دست از خريد هواپيما بكشند تا ما حدودا 20 سال ديگر به وضعيت فعلي آنها برسيم.