منابع صندوق توسعه ملي چقدر است؟

مهدي غضنفري، رييس هيات عامل صندوق توسعه ملي اظهار كرده كه دانش حكمراني ما براي اداره صندوق در بين مقامات نقص داشته و از اين بابت صندوق آسيب‌هايي ديده است، به‌ طور معمول كشور‌هاي نفت‌خيز از منابع نفتي و ساير كشور‌ها نيز از ديگر منابع خود توانسته‌اند صندوق ثروت ملي تاسيس كنند كه برخي كشور‌ها اين منابع را در بودجه جاري، برخي در بخش توسعه و برخي نيز براي نسل‌هاي آتي حفظ مي‌كنند؛ صندوق توسعه ملي در كشور ما طبق اساسنامه، با كاركرد توسعه‌اي و صيانتي تعريف شده، ولي در عمل كمتر اين‌چنين بوده و بيشتر در جهت تثبيت بودجه استفاده شده است.

علت اصلي شكست حساب ذخيره ارزي
غضنفري پيش‌نياز هوشمندسازي اقتصاد را هوشمند كردن مفاهيم دانسته و گفته مفهوم اقتصادي كه براساس آن حساب ذخيره ارزي تاسيس شد به درستي تبيين نشد و هم‌اكنون نيز صندوق توسعه ملي با چنين چالشي مواجه است و نكته جالب اين است كه بيشترين نقش نيز برعهده حكمرانان و حسابرساني است كه با كامپيوتر‌هاي هوشمند ممكن است به اعمال مفاهيم نادرست با سرعت بيشتري دامن بزنند. به گفته رييس هيات عامل صندوق توسعه ملي، مشكل اساسي در طولاني شدن دوره ساخت و استمهال در پروژه‌هايي كه از صندوق وام دريافت كرده‌اند، چالش مفهومي بين توليد و توسعه است به‌طوري‌كه برخي توليد را مقدس دانسته و در مقابل از بازپرداخت وام خودداري مي‌كنند درحالي كه ما به دنبال توسعه هستيم و مفهوم اين دو متفاوت است و منابع صندوق در بخش توليد نبايد رسوب پيدا كند چراكه به اين شكل منجر به توسعه نمي‌شود و كاملا ضد توليد است، يعني توسعه از تكرار منابع در توليد شروع مي‌شود نه از رسوب منابع در يك يا چند طرح توليدي.

بايد به بازار انرژي رسميت بخشيد
براساس اظهارات غضنفري، برخي پروژه‌هاي نفت و گاز با وجود رسيدن به مرحله بهره‌برداري هم‌اكنون براي بازپرداخت منابع صندوق استنكاف داشته و برخي نيروگاه‌ها نيز به علت وجود مشكلات از درك درست مفاهيم اقتصادي از جمله عدم ساماندهي بازار انرژي به بن‌بست خورده‌اند. رييس هيات عامل صندوق توسعه ملي اظهار كرده كه وقتي نيروگاهي، انرژي را به قيمت پايين مي‌فروشد نمي‌تواند منابع را برگرداند؛ بنابراين مسير توسعه نيروگاه‌ها كند يا متوقف مي‌شود؛ در اينجا نيز دو مفهوم توليد و توسعه به جاي هم به‌كار رفته است. به گفته غضنفري، مسيري كه صندوق طي مي‌كند بايد هوشمند باشد، در ابتدا بايد استراتژي‌ها هوشمند باشد و سپس تاكتيك‌ها وابزارها؛ مقايسه صندوق با صندوق‌هاي ثروت ملي جهان براي ما بسيار هشداردهنده بود درحالي كه متوسط نرخ بازده آنها حدود ۶درصد بوده، متوسط نرخ بازگشت سرمايه براي صندوق توسعه ملي صفر بوده است كه نشان مي‌دهد بعد از ۱۰ سال در عمل صندوق كوچك شده است و اگر مسير استهلاك منابع ادامه يابد، صندوق به‌طور كامل از بين مي‌رود و به جاي صندوق هزار ميلياردي براي نسل‌هاي آينده در عمل چيز زيادي باقي نمي‌ماند.
براساس اظهارات رييس هيات عامل صندوق توسعه ملي، بيش از ۱۰۰ صندوق ثروت ملي در جهان فعاليت مي‌كنند كه براساس مقايسه تطبيقي تفاوت‌هاي چشمگيري بين حكمراني صندوق توسعه ملي و برخي صندوق‌هاي ثروت ملي ديده مي‌شود و آنها رفتار هوشمندتري نسبت به ما دارند كه به راحتي مي‌توان از آنها الگو‌برداري كرد؛ ظاهرا تنها صندوقي كه در دنيا تسهيلات مي‌دهد، صندوق توسعه ملي ايران است و يكي از صندوق‌هايي كه در حوزه نفت در كشور‌هاي نفتي حضور ندارد نيز صندوق توسعه ملي است درحالي كه بسياري صندوق‌ها در ساير كشور‌هاي نفتي در حوزه نفت و توسعه ميادين نفتي حضور دارند. غضنفري به افزايش سرمايه صندوق دوبي به بيش از يك‌هزار ميليارد دلار و سرعت بالاي رشد صندوق نروژ و چين اشاره كرده و گفته كه صندوق ايران يك صندوق ۱۵۰ ميليارد دلاري است كه حدود ۱۰۰ ميليارد آن توسط دولت‌هاي گذشته برداشت شده و حدود ۴۰ ميليارد نيز تسهيلات پرداخت كرده است.

هيچ دليلي بر محرمانه بودن  منابع صندوق وجود ندارد

رييس هيات عامل صندوق توسعه ملي تاكيد كرده كه منابع وجوه صندوق بايد نزد عموم مردم علني باشد، رويكرد كلي نسبت به برداشت از صندوق ثروت ملي و هزينه‌كرد دولت از آن، بايد نزد مردم مشخص باشد؛ هيچ دليلي بر محرمانه بودن منابع صندوق وجود نداشته و مردم ذي‌نفعان اصلي صندوق هستند و با اطلاع‌رساني از سوي ما مي‌توانند بهتر بدانند صندوق توسعه ملي در چه موقعيتي قرار دارد و چگونه اداره مي‌شود. به گفته غضنفري، طبق اصل ۱۲ اصول سانتياگو، صورت‌هاي مالي بايد به صورت سالانه و مستمر مطابق با استاندارد‌هاي پذيرفته شده ملي و بين‌المللي باشد كه صندوق از اين ناحيه آسيب زيادي ديده و طي چندين جلسه با سازمان حسابرسي نيز نتيجه‌اي حاصل نشده است درحالي كه بعضا منابع ارزي صندوق كم شود، ولي نظام حسابرسي ما، براي صندوق سود ريالي نشان مي‌دهد؛ چنين رويكردي اوج ناهوشمندي حسابرسي است. رييس هيات عامل صندوق توسعه ملي اظهار كرده كه طبق اصل ۱۸ اصول سانتياگو نيز سياست سرمايه‌گذاري صندوق IPC بايد واضح و مطابق با اهداف تعريف شده، ميزان تحمل ريسك و استراتژي‌هاي سرمايه‌گذاري آن توسط مالك يا گردانندگان صندوق باشد؛ پس در حوزه حكمراني صندوق‌ها يك منشور حكمراني وجود دارد و بهتر است براي كسب هوشمندي لازم و مشخص به آن توجه كنيم.

بايد صندوق توسعه ملي را  به صندوق ثروت ملي تبديل كنيم
به گفته غضنفري، بايد صندوق توسعه ملي را به صندوق ثروت ملي تبديل كنيم، اميدوارم اين مفهوم براي كساني كه برنامه هفتم توسعه را تدوين مي‌كنند به درستي تبيين شود كه طبق اساسنامه ممكن است به همه اهداف نرسيم يعني هوشمندي لازم شكل نگيرد؛ بنابراين مجبوريم براي تبديل صندوق توسعه ملي به صندوق ثروت ملي، برخي اصلاحات قانوني را انجام دهيم. رييس هيات عامل صندوق توسعه ملي تاكيد كرده كه هم‌اكنون سه مفهوم اصلي در كشور دچار اختلاط معاني شده و موجب ناهوشمندي در حكمراني صندوق شده است كه اولين آنها تفاوت ميان مفهوم سرمايه و ثروت است است؛ در چهل سال گذشته سرمايه با ثروت اشتباه گرفته شده و از نفت به عنوان ثروت ياد شده و همه آن صرف بودجه شده و مازاد آن به صندوق رفته و دولت‌ها هر زمان كه نياز داشته‌اند از آن برداشت كرده‌اند در حالي كه نفت سرمايه است نه ثروت و هيچ كسي از سرمايه براي مخارج خود استفاده نمي‌كند؛ بلكه از سود سرمايه‌گذاري آن استفاده مي‌كند و چنانچه اين قاعده مهم طي ۱۰ سال گذشته در صندوق اجرا مي‌شد؛ هم‌اكنون يك صندوق يك هزار ميليارد دلاري داشتيم نه يك صندوق ۱۵۰ ميليارد دلاري. غضنفري اظهار كرده كه صندوق توسعه ملي آمادگي دارد در صورت واريز كل درآمد‌هاي نفت و گاز به اين بخش، فقط از طريق سرمايه‌‌گذاري، عددي برابر با متوسط ۱۰ سال گذشته بودجه كشور را تامين كند؛ پس لازم نيست منابع نفتي مستقيم وارد بودجه شود و اين اولين مفهومي است كه بايد در حكمراني هوشمند اجرا شود.

صندوق هر سال بابت ضرر خود  ماليات مي‌دهد

به گفته رييس هيات عامل صندوق توسعه ملي، صندوق توسعه ملي با سازمان حسابرسي بر سر ماليات منابع ريالي صندوق مشكل دارد و صندوق توسعه ملي، طبق قانون مجلس مبني بر تبديل ۲ تا ۱۰درصد از منابع صندوق به ريال، حدود ۹ ميليارد دلار منابع صندوق را به ريال تبديل كرده است كه هم‌اكنون در صورت تبديل اين مبلغ به دلار با كاهش ارزش ۸ ميليارد دلاري منابع صندوق روبه‌رو مي‌شويم؛ ولي چگونه است كه سيستم حسابرسي هر سال صندوق را سودده نشان مي‌دهد؟ ريالي كه پرداخت شده ۲۴درصد سود نشان مي‌دهد و بايد ماليات آن پرداخت شود يعني صندوق هر سال بابت ضرر خود ماليات نيز پرداخت مي‌كند، چراكه با واحد ريال سود نشان مي‌دهد، ولي با واحد ارز ضرر است و با اين طرز فكر، صندوق هر سال در حال كوچك‌تر شدن است. غضنفري اظهار كرده كه ما صندوق ارزي هستيم و سازمان حسابرسي بايد سود و زيان ما را بايد براساس واحد ارزي تعيين كند، اين سيستم حسابرسي به هيج وجه هوشمند نبوده و با اين نظام حسابرسي به بن‌بست مي‌خوريم؛ بنابراين در ابتدا بايد مفاهيم هوشمند شود بعد مكانيزه و ديجيتال شود، چراكه با مفاهيم ناهوشمند فقط سرعت شكست را بالاتر مي‌بريم.

صندوق بايد هر سال بزرگ‌تر شود
براساس اظهارات رييس هيات عامل صندوق توسعه ملي، هوشمندسازي از طريق داده‌ها حاصل مي‌شود و ما در حكمراني اقتصادي به ‌شدت نيازمند بازتعريف مفاهيم اقتصادي قبل از هوشمند‌سازي ابزار‌ها هستيم، هم‌اكنون با فريب نام مقدس توليد، از صندوق تسهيلات مي‌گيرند و پس نمي‌دهند كه اين ضد توسعه است و بايد از آن جلوگيري شود. طبق گزارش صداوسيما، غضنفري گفته كه صندوق بايد هر سال بزرگ‌تر شود، اگر صندوق كوچك شود ما هيچ چيز براي نسل بعد نگذاشته‌ايم و كساني كه هيچ چيز براي نسل بعد نگذاشته‌اند نبايد ادعا كنند هوشمند هستند اين در حالي است كه برخي نمايندگان اصرار بر دريافت منابع صندوق بدون درنظر گرفتن مطالعات امكان‌سنجي مالي آن هستند؛ بدون شك ۵ سال بعد در زمان بازپراخت و وقتي پروژه مزبور در بازپرداخت اقساط ناتوان و درمانده مي‌شود، هيچ يك از اين نمايندگان محترم به صندوق تشريف نمي‌آورند و بگويند صندوق چگونه منابعي را كه با اصرار آنها داده است پس بگيرد كه اين هم يك نوع ناهوشمندي است.