رييس رژيم اسراييل براي ديدار با رييس‌جمهور آذربايجان به باكو سفر كرد
نمايش براي تحريك تهران
شهاب شهسواري
جمهوري آذربايجان مراسم بسيار ويژه‌اي براي استقبال از هرتزوگ در نظر گرفته بود. در فرودگاه يعقوب ايوب‌اف، معاون نخست‌وزير، فارز رضايف، معاون وزير امور خارجه و مختار محمداف، سفير جمهوري آذربايجان در سرزمين‌هاي اشغالي در كنار جورج ديك، سفير اسراييل در آذربايجان از رييس رژيم اسراييل و همسرش استقبال كردند. علاوه بر تشريفات عادي استقبال، ۳۰ كودك يهودي از مدرسه يهودي خبد در باكو نيز براي استقبال از هرتزوگ به فرودگاه آورده شده بودند كه با پرچم‌هاي اسراييل از او استقبال كردند. در باكو هرتزوگ علاوه بر ديدار با هرتزوگ ادعا كرده است كه براي تقويت «روابط استراتژيك» با جمهوري آذربايجان به اين كشور سفر كرده است. با اين حال برخي كارشناسان معتقدند كه اين سفر با هدف جلوگيري از امضاي پيمان صلح ميان باكو و ايروان انجام مي‌شود و عده‌اي ديگر هم هدف اسراييل را از توسعه روابط با آذربايجان، تحت فشار قرار دادن ايران از طريق افزايش نفوذ در مرزهاي شمالي مي‌دانند. هرتزوگ پيش از سفر به جمهوري آذربايجان به اهميت همسايگي اين كشور با ايران و قرار داشتن ايران در دستور كار گفت‌وگوهايش در باكو تاكيد كرده است. اسحاق هرتزوگ، رييس رژيم اسراييل پيش از پرواز به باكو در اظهاراتي ضد ايراني گفت: «ايران يك عامل بي‌ثبات‌ساز در منطقه است كه پيوسته به دنبال اقداماتي عليه … [رژيم] اسراييل است.» وي تاكيد كرد: «من به آذربايجان مي‌روم، يك كشور دوست، نزديك و مهم كه كشوري كليدي است و زمينه‌هاي مشترك همكاري زيادي بين ما وجود دارد.» وي تصريح كرد: «بايد به ياد داشته باشيم كه علاوه بر روابط تجاري، فراتر از روابط تاريخي و به ويژه جامعه يهوديان اين كشور، آذربايجان همسايه ايران است. ايران يك عامل بي‌ثبات‌ساز در منطقه است كه پيوسته به دنبال اقداماتي عليه … [رژيم] اسراييل و مخالف تشكيل ائتلاف صلح و امنيت در منطقه است و من قطعا در سفرم در اين مورد گفت‌وگو خواهم كرد.» محسن پاك‌آيين، سفير پيشين ايران در جمهوري آذربايجان به «اعتماد» مي‌گويد: «يكي از اهداف اسراييل از حضور در آذربايجان و كشورهاي پيراموني ايران ايجاد مزاحمت و تهديد براي تهران است و به‌رغم اينكه ممكن است كشورهاي مقابل از جمله جمهوري آذربايجان مايل نباشندكه اجازه بدهند اسراييل از سرزمين‌هاي‌شان عليه ايران استفاده کند، اما اسراييل يك رژيم غيرقابل اعتماد است و در مقاطعي به دنبال ايجاد تهديداتي بوده كه با پاسخ قوي ايران مواجه شده است.»
تمهيدات امنيتي ويژه براي سفر هرتزوگ به باكو
رسانه‌هاي اسراييلي نوشته‌اند كه در سفر اسحاق هرتزوگ به باكو تمهيدات ويژه امنيتي براي او در نظر گرفته شده است كه به‌شدت نسبت به سفرهاي ديگر او به نقاط ديگر جهان سختگيرانه‌تر است. جروزالم پست مدعي شده است كه اين تمهيدات امنيتي به دليل «نگراني از تلاش ايران براي به خطر انداختن سفر هرتزوگ به آذربايجان» برنامه‌ريزي شده است. براساس گزارش‌ها ماموران امنيتي جمهوري آذربايجان با همكاري شاباك (نهاد امنيت داخلي رژيم اسراييل) بخش‌هايي از شهر باكو را كاملا قرق كرده‌اند. در طول اين سفر هزاران سرباز آذربايجاني و نيروهاي پليس اين كشور مسووليت گشت‌زني ويژه را در نقاط مختلف پايتخت اين كشور بر عهده گرفته‌اند. به نوشته جروزالم پست در يك اقدام بي‌سابقه تمامي اعضاي هيات همراه اسحاق هرتزوگ از استفاده از تلفن‌هاي همراه و روشن كردن گوشي‌هاي‌شان در آذربايجان منع شده‌اند و هيچ يك حق ندارند در طول سفر از تيم بازديدكننده جدا شوند و به تنهايي در شهر تردد كنند. جروزالم پست مي‌نويسد اين تمهيدات به اين دليل در نظر گرفته شده است كه ايران و آذربايجان ۶۷۰ كيلومتر مرز مشترك با يكديگر دارند و تصور مي‌شود اسراييل در طول سال‌هاي گذشته بارها از خاك جمهوري آذربايجان عمليات جاسوسي و امنيتي عليه اهدافي در ايران انجام داده است.
تامين تجهيزات نظامي براي آذربايجان
اسراييل يكي از اصلي‌ترين تامين‌كنندگان تجهيزات نظامي مورد استفاده توسط ارتش جمهوري آذربايجان است. به اعتقاد تحليل‌گران تجهيزات نظامي اسراييلي در جنگ ۲۰۲۰ كمك زيادي به جمهوري آذربايجان كرد تا با شكست ارتش جمهوري ارمنستان بتواند بخش‌هايي از خاك خود را كه در اشغال ايروان قرار داشت، آزاد كند. در شرايطي كه در طول هفته‌هاي اخير گمانه‌زني در مورد احتمال امضاي توافق صلح ميان جمهوري‌هاي آذربايجان و ارمنستان افزايش يافته است، برخي تحليل‌گران معتقدند كه اسراييل تمايلي به امضاي پيمان صلح بين دو كشور همسايه ندارد. محسن پاك‌آيين، مي‌گويد: «در آستانه امضاي پيمان صلح بين آذربايجان و ارمنستان، رييس رژيم صهيونيستي به جمهوري آذربايجان سفر مي‌كند. تنها رژيمي كه از استقرار صلح در منطقه ضرر مي‌كند اسراييل است چرا كه اين رژيم به عنوان فروشنده اصلي سلاح به جمهوري آذربايجان، از امضاي پيمان صلح در قفقاز كه موجب كاهش خريد سلاح از اسراييل خواهد شد، بسيار نگران است. روسيه، باكو و ايروان مراقب دسيسه‌هاي اسحاق هرتزوگ براي استقرار صلح در قفقاز باشند.»الهام علي‌اف، رييس‌جمهور آذربايجان پس از گفت‌وگو با اسحاق هرتزوگ تاكيد كرد: «آذربايجان سال‌هاست كه به تجهيزات اسراييلي براي مدرن‌سازي توانايي‌هاي دفاعي‌اش دسترسي دارد كه اجازه مي‌دهد كه از حاكميت، منافع ملي و تماميت ارضي‌مان دفاع كنيم.» علي‌اف همچنين خبر داد كه باكو به تازگي همكاري با اسراييل در زمينه امنيت سايبري را آغاز كرده است. براساس آمار سيپري (انستيتو مطالعات صلح بين‌الملل استكهلم) بين سال‌هاي ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ معادل ۶۹ درصد از كل واردات اسلحه جمهوري آذربايجان از اسراييل انجام شده است كه ۱۷ درصد از كل صادرات اسلحه اسراييل را در اين دوران تشكيل مي‌دهد. علي‌اف ضمن تاكيد بر حضور چند قرني جامعه يهودي در جمهوري آذربايجان تاكيد كرد كه جامعه يهوديان «يك سرمايه بزرگ براي كشور» هستند. وي گفت: «شهروندان يهودي [جمهوري] آذربايجان نقش بسزايي در توسعه مدرن كشور داشتند. يهوديان همواره بخش فعال و برجسته‌اي از جامعه بوده‌اند و امروز هم همين‌گونه است.»
اسراييل واردكننده ۴۰ درصد از كل صادرات نفت خام جمهوري آذربايجان است. به گفته مقام‌هاي جمهوري آذربايجان باكو به واردات فناوري‌هاي مربوط به آب و كشاورزي از رژيم اسراييل علاقه‌مند است و علاقه‌مند است از فناوري‌هاي تصفيه فاضلاب و مقابله با خشكسالي اسراييلي استفاده كند. در گفت‌وگوهاي بين هرتزوگ و علي‌اف همچنين موضوع گردشگري و همچنين افزايش پروازها بين اسراييل و آذربايجان كه اكنون ۴ پرواز در هفته است مورد بحث قرار گرفت. موشه آربل، وزير بهداشت اسراييل در اين سفر هرتزوگ را همراهي مي‌كرد و تفاهمنامه‌هايي براي همكاري در حوزه‌هاي آموزش پزشكان، آمادگي اضطراري و سلامت ديجيتال امضا كرد. پاك‌آيين مي‌گويد: «رييس‌جمهور در اسراييل يك مقام تشريفاتي محسوب مي‌شود و سفر او به جمهوري آذربايجان چندان دستاورد دوجانبه‌اي در پيش ندارد و به همين دليل است كه بخش عمده دستور كار اين سفر ديدار با يهوديان و شركت در مراسم سالگرد تاسيس اسراييل در جمع يهوديان است.»
اسراييل به دنبال خروج از انزوا
اسحاق هرتزوگ هم به «ميراث منحصر به فرد يهودي» در آذربايجان اشاره كرد و همزيستي يهوديان در جمهوري آذربايجان و روابط باكو و اسراييل نشان‌دهنده «چشم‌انداز مشترك براي صلح ميان مسلمانان و يهوديان» است. وي گفت: «اينجا يك كشور مسلمان با اكثريت شيعه است، اما همزمان عشق و عواطف ميان دو طرف وجود دارد. اين مثالي است از اينكه چگونه مي‌توان به سمت آينده رفت.»
محسن پاك‌آيين، سفير پيشين ايران در جمهوري آذربايجان در گفت‌وگو با «اعتماد» با اشاره به اينكه در طول چند ماه گذشته رفت و آمدهاي سياسي بين جمهوري آذربايجان و رژيم صهيونيستي افزايش پيدا كرده است، مي‌گويد: «علت اصلي تلاش‌هاي تل‌آويو براي افزايش روابط با باكو به دليل وضعيت داخلي اسراييل و مشكلات جدي نتانياهو براي مديريت اوضاع داخلي و در عين حال وضعيت پيراموني اسراييل است. شكست اسراييل در حمله اخير به غزه و انسجامي كه در محور مقاومت ايجاد شده است باعث شده است كه اسراييل براي خروج از انزوا تحركاتي را آغاز كند.» پاك‌آيين معتقد است: «كشورهاي عربي كه قرار بود روابط‌شان را با اسراييل عادي‌سازي كنند، الان از نزديك شدن بيشتر به اسراييل پرهيز مي‌كنند و ترجيح مي‌دهند در جهان عرب و جهان اسلام به خاطر ارتباط با اسراييل در مقطعي كه اسراييل در انزوا است بي‌اعتبار نشوند. در نتيجه اسراييل سعي مي‌كند با تنها متحد خودش در منطقه رفت و آمدهاي بيشتري داشته باشد يا پذيراي هيات‌هايي از آذربايجان باشد.» پاك‌آيين مي‌گويد: «آذربايجان در حالي كه با فروش نفت به اسراييل، موتور جنگي تل‌آويو را روشن نگه مي‌دارد و خودش را در مقابل جهان اسلام و مردم فلسطين قرار مي‌دهد، در عين حال موقعيتي را براي اين رژيم ايجاد مي‌كند كه اسراييل از انزوا خارج شود.»