تغييرات قابل توجه در الگوي مصرفي خانوارها در كوتاه‌مدت رخ نمي‌دهد
برادر ارجمند؛ جناب آقاي بهزادي
مديرمسوول محترم روزنامه اعتماد
با سلام و احترام؛
گزارشي با عنوان «70 درصد سبد غذايي آب رفته است» مورخ 4/2/1402 در آن روزنامه منتشر شده؛ مقتضي است براساس ماده 23 قانون مطبوعات و به‌منظور رفع ابهام و روشن‌شدن افكار عمومي، دستور فرماييد اين پاسخ در همان صفحه با همان فونت و اندازه و با تيتر ذيل دراسرع‌وقت در آن روزنامه منتشر شود.
به استحضار مي‌رساند تغيير سال پايه شاخص‌هاي آماري فرآيندي كاملا علمي است و طبق استانداردهاي بين‌المللي لازم است در بازه‌هاي زماني مشخص انجام شود. تا دو سه دهه قبل تغيير سال پايه شاخص‌هاي قيمت ممكن بود ١٠ سال يا بيشتر هم طول بكشد كه اين امر به‌دليل سرعت كمتر تغييرات جوامع بود؛ چون‌‌كه شيوه زندگي و الگوي مصرفي خانوارها با سرعت كنوني تغيير نمي‌كرد.
در دو- سه دهه اخير، تغيير الگوي مصرفي خانوارها آن‌چنان با سرعت رخ مي‌دهد كه در توصيه‌‌نامه‌هاي بين‌المللي فاصله بين دو سال پايه متوالي، ٥ سال توصيه شده است.
البته اين هم در شرايطي است كه شاخص‌‌ها و نماگرهاي كلان اقتصادي و اجتماعي از ثبات نسبي برخوردار باشد و تغييرات فاحش و ناگهاني در فاصله پنج سال در كشور مورد نظر رخ نداده باشد.
در مورد شاخص قيمت مصرف‌كننده و نرخ تورم، با توجه به تغييرات شديد و نوسانات گسترده در اقتصاد كشور در سال‌هاي اخير، در الگوي مصرفي خانوارهاي كشور تغيير كرده و لازم بود سبد مصرفي و سال پايه طرح شاخص قيمت مصرف‌كننده نيز تغيير نمايد كه اين فرآيند از سال 1399 شروع شد و در ابتداي سال 1402 به پايان رسيد.
در فرآيند تغيير سال پايه با توجه به تغييراتي كه در جوامع رخ مي‌دهد، برخي كالاها و خدمات منسوخ شده و از سبد مصرفي خانوار حذف مي‌شوند، برخي كالاها و خدمات جديد به سبد مصرفي خانوار اضافه مي‌شوند. در مورد ساير كالاها و خدمات موجود هم قطعا سهم و وزن آنها در سبد مصرفي خانوار دچار تغيير مي‌شود كه دليل اصلي تغيير سال پايه هم همين عوامل است؛ لذا بر اساس نتايج طرح هزينه و درآمد خانوار طي 5 سال گذشته، الگوي جديد مصرفي خانوارهاي كشور شناسايي شده و از اين به بعد مبناي محاسبه شاخص قيمت و نرخ تورم قرار مي‌گيرد.
البته با توجه به اينكه در محاسبه نرخ تورم هم قيمت و هم وزن كالاها و خدمات در سبد مصرفي خانوار، در ميزان نرخ تورم اثرگذار است و از طرفي با تغيير سال پايه، برخي كالاها و خدمات از سبد مصرفي خانوار حذف شده، برخي كالاها و خدمات جديد به سبد مصرفي خانوار اضافه شده و وزن ساير كالاها و خدمات هم تغيير مي‌كند، نمي‌توان گفت كه بعد از تغيير سال پايه، نرخ تورم حتما كاهش يا افزايش پيدا مي‌كند.
در مورد تغيير در تركيب كالاها و خدمات موجود در سبد مصرفي خانوارهاي كشور نيز مي‌توان به اين نكته اشاره كرد كه اين مساله، دليل اصلي تغيير سال پايه طرح شاخص قيمت مصرف‌كننده است و اگر اين تغييرات طي زمان رخ ندهد، دليلي براي تغيير سبد مصرفي و تغيير سال پايه وجود ندارد.
البته تجربه بررسي الگوي مصرفي خانوارها و تغيير سال پايه شاخص‌هاي آماري نشان داده است كه ايجاد تغييرات قابل توجه در الگوي مصرفي خانوارها معمولا نتيجه انباشت فعل و انفعالات اقتصادي طي زمان حداقل چهار، پنج ساله است و در كوتاه‌مدت تغييرات فاحشي در الگوي مصرفي خانوارها رخ نمي‌دهد.
طبق اطلاعات طرح هزينه و درآمد خانوار بين دو سال پايه 1395 و 1400 تغييرات زير در ضرايب اهميت گروه گوشت قرمز، سفيد و فرآورده‌هاي آن در سبد مصرفي خانوارهاي كشور اتفاق افتاده است.
همانطور كه در جدول بالا مشاهده مي‌شود سهم هزينه‌اي كه خانوارهاي كشور براي گوشت قرمز، گوشت ماكيان و فرآورده‌هاي گوشتي پرداخت مي‌كنند از سال 1395 به 1400 افزايشي بوده و سهم هزينه‌اي كه براي ماهي پرداخت مي‌كنند، كاهشي است. البته اين اوزان، سهم هزينه هر قلم از كل هزينه سبد مصرفي خانوار را نشان مي‌دهد كه هم قيمت كالا و هم ميزان مصرف در آن مستتر است. تجربه ثابت كرده است در مورد كالاهاي ضروري در طي زمان با افزايش قيمت، بين كالاها جانشيني اتفاق مي‌افتد ولي در طول زمان با افزايش شديد هزينه‌هاي خانوار، سهم برخي كالاهاي لوكس از جمله تفريح، فرهنگ و... كاهش پيدا مي‌كند. لذا آمارهاي رسمي آب رفتن 70 درصدي سبد غذايي خانوار يا افت 30 درصدي سبد خوراكي‌ها را كه غيركارشناسي مي‌داند و آن را به هيچ‌عنوان تاييد نمي‌كند.
مركز اطلاع‌رساني
روابط‌عمومي و امور بين‌الملل