اعتراف رييس‌جمهور امريكا به همكاري با طالبان
بهرغم انتشار گزارش وزارت خارجه امريكا در انتقاد از عملكرد دولت امريكا در خروج از افغانستان، جو بايدن از عملكرد خود دفاع كرد و طالبان را همكار امريكا خواند
شهاب شهسواري
وزارت خارجه امريكا با انتشار گزارشي از هرج و مرج ناشي از خروج شتاب‌زده امريكا از افغانستان در تابستان سال ۱۴۰۰ تاكيد كرده است كه دولت‌هاي دونالد ترامپ و جو بايدن، هر دو در مشكلاتي كه در نتيجه عقب‌نشيني از افغانستان رخ داد، مقصر هستند. همزمان با انتشار اين گزارش، جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا در يك نشست خبري در پاسخ به سوال يك خبرنگار كه از او خواسته است شكستش را در افغانستان بپذيرد، بدون اينكه حاضر به پذيرش شكست در افغانستان باشد، گفته است كه پيش‌بيني‌هايش در مورد افغانستان درست از آب درآمده و اعتراف كرده است كه دولت ايالات متحده امريكا با گروه شبه‌نظامي طالبان همكاري مي‌كند.
اظهارات ديروز رييس‌جمهور امريكا و اعتراف او در همكاري واشنگتن با گروه شبه‌نظامي طالبان با واكنش‌هاي گسترده‌اي در ميان شخصيت‌هاي سياسي و شهروندان افغانستان مواجه شده است. همزمان انتشار گزارش وزارت خارجه و تاكيد اين گزارش بر قصور دولت وقت امريكا در برنامه‌ريزي و تصميم‌گيري صحيح در خصوص عقب‌نشيني از افغانستان، بار ديگر حمله‌ها و انتقادهاي جمهوري‌خواهان از دولت جو بايدن را دامن زده است. عقب‌نشيني شتاب‌زده و بدون برنامه امريكا از افغانستان كه به قدرت رسيدن گروه شبه‌نظامي طالبان در اين كشور منجر شد، باعث كاهش شديد محبوبيت دولت بايدن در امريكا شد و بهانه‌اي در اختيار مخالفان سياسي قرار داد تا به دولت بايدن حملات شديدي انجام بدهند. واشنگتن‌پست نوشته است كه بهرغم قصورهاي روشن در فرآيند عقب‌نشيني امريكا از افغانستان «هنوز هيچ مقام امريكايي به دليل رويدادهاي تابستان دو سال پيش از مقام خود اخراج نشده و مورد بازخواست قرار نگرفته است.» در گزارش ديگري كه پيش از اين ارتش امريكا منتشر كرده بود، اظهارات مقام‌هاي مختلف ارتش بازتاب داده شده بود كه به شدت از احساس عدم توجه واشنگتن به شرايط بسيار سخت در افغانستان، در موقعيتي كه طالبان به سرعت نقاط مختلف را فتح مي‌كرد، ناراضي بودند.
«گفته بودم كه از طالبان كمك خواهيم گرفت»
روز گذشته جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا پس از يك نشست خبري، در پاسخ به خبرنگاري كه از او پرسيده بود: «آيا وقت آن نرسيده است كه شكست در افغانستان را بپذيريد؟» گفت: «يادتان هست در مورد افغانستان چه گفته بودم؟ گفته بودم القاعده آنجا نخواهد بود. گفته بودم كه ما از طالبان كمك خواهيم گرفت. حالا چه اتفاق مي‌افتد؟ چه خبر است؟ رسانه‌هاي خود را بخوانيد. حق با من بود.» اين اظهارات از يك سو با استقبال طالبان مواجه شده كه آن را «اعتراف به واقعيت» توصيف كرده و از سوي ديگر صداي منتقدان اين گروه شبه‌نظامي را در آورده است كه اين اظهارات را نشانه‌اي ديگر بر تباني واشنگتن و طالبان براي به قدرت رساندن اين گروه در افغانستان توصيف كرده‌اند.
عبدالقهار بلخي، سخنگوي وزارت امور خارجه طالبان روز گذشته با انتشار پيامي در شبكه اجتماعي توييتر نوشت كه سخنان رييس‌جمهور ايالات متحده، گزارش اخير كميته نظارت بر تحريم‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل را رد مي‌كند. بلخي تاكيد كرده است كه گروه طالبان به استفاده از خاك افغانستان عليه ديگر كشورها اجازه نمي‌دهد و افزود كه طالبان چنين رويكردي را به «كمك و فرمايش كسي از جمله امريكا» نگرفته است. او همچنان افزوده است: «ما اظهارات جو بايدن در مورد عدم حضور گروه‌هاي مسلح در افغانستان را به منزله اعتراف به واقعيت مي‌دانيم.»
واگنر امريكا در افغانستان
بسياري از مخالفان طالبان و منتقدان عملكرد دولت امريكا، اين اظهارات جو بايدن را به منزله اعتراف به حمايت واشنگتن از گروه شبه‌نظامي طالبان ارزيابي و اين گروه شبه‌نظامي را با گروه پيمانكاري نظامي خصوصي واگنر در روسيه مقايسه كرده‌اند و آن را متعلق به دولت امريكا خوانده‌اند.
رحمت‌الله نبيل، رييس اداره امنيت ملي افغانستان در حكومت پيشين افغانستان هم اين اظهارات بايدن را «اعتراف بي‌سابقه» توصيف كرده است كه نشان مي‌دهد طالبان يك گروه شبه‌نظامي وابسته به امريكاست. وي با انتشار پيامي در شبكه اجتماعي توييتر نوشت: «رييس‌جمهور بايدن، با از پرده بيرون انداختن ضميمه‌هاي محرمانه توافق دوحه افشاگري بي‌سابقه‌اي انجام داد و ذات واقعي طالبان را به عنوان گروه واگنر ايالات متحده امريكا در منطقه ما نشان داد.» از زماني كه در دوران رياست‌جمهوري دونالد ترامپ، مقام‌هاي امريكايي در دوحه پايتخت قطر توافقنامه آشتي با گروه شبه‌نظامي طالبان امضا كردند، مقام‌هاي وقت و پيشين افغانستان معتقد بودند كه اين توافقنامه ضميمه‌هاي پنهاني دارد كه در آن گروه طالبان امتيازهاي ويژه‌اي به ايالات متحده امريكا داده است. هر چند مقام‌هاي وقت طالبان وجود چنين ضميمه‌هايي را تاييد كرده بودند، اما هرگز محتواي محرمانه اين توافق افشا نشد.
عارف رحماني، نماينده پيشين پارلمان افغانستان با انتشار پيامي در شبكه اجتماعي توييتر با تروريستي خواندن گروه طالبان نوشته است: «پس از اظهارات بايدن درباره طالبان راز فروپاشي دولت افغانستان و تقديم همه امكانات نظامي به اين گروه تروريستي برملا مي‌شود و اينكه چرا امريكا هفته‌اي ۴۰ ميليون دلار به صورت علني و مقدار بيشتر به صورت پنهانی به طالبان پرداخت مي‌كند. قرار است طالبان به عنوان واگنر ايالات متحده عمل كند!» مجاهد اندرابي، روزنامه‌نگار افغان نوشت: «بايدن امروز به گونه آشكار از چهره امريكايي طالبان پرده برداشت ثبات پول افغاني، پنهانكاري طالبان در مورد بودجه امسال، واريز شدن بسته‌هاي دلاري هفتگي زير نام كمك‌هاي بشردوستانه و تسلط مطلق امريكا بر فضاي افغانستان بخش‌هاي ديگر اين رابطه هستند.» مختار وفايي، روزنامه‌نگار هم با بازنشر اظهارات اخير بايدن مي‌نويسد: «اين نخستين اعتراف رييس‌جمهوري امريكا در مورد تباني و همكاري با رژيم طالبان است.»
گزارش وزارت خارجه امريكا
گزارش وزارت خارجه امريكا در حالي براي رسانه‌ها منتشر شده كه بخش زيادي از آن به بهانه‌هاي امنيتي سانسور شده و از ۸۷ صفحه گزارش، تقريبا ۲۳ صفحه از آن قابل انتشار تشخيص داده شده است. اين گزارش با هدف شناسايي نقاط ضعف و اصلاحات در عملكرد وزارت خارجه امريكا تهيه شده و چندان به كاستي‌ها و تصميم‌گيري‌هاي غلط در وزارت دفاع و رياست‌جمهوري نپرداخته است. كاخ سفيد و پنتاگون پيش از اين گزارش‌هاي مستقلي در اين مورد منتشر كرده بودند. نحوه خروج امريكا از افغانستان كه باعث كشته شدن دست‌كم ۱۳ نظامي امريكايي و مرگ ده‌ها شهروند افغانستان شد و مسير به قدرت رسيدن گروه شبه‌نظامي طالبان را در اين كشور جنگ‌زده هموار كرد، در دو سال گذشته از سوي مخالفان دولت جو بايدن به شدت مورد انتقاد قرار گرفته است. با اين حال گزارش جديد وزارت خارجه امريكا، هر چند قصور و كوتاهي‌هاي دولت بايدن را مي‌پذيرد، تاكيد مي‌كند كه دولت پيشين امريكا هم در اين واقعه بي‌تقصير نبود.
در گزارش وزارت خارجه چندين قصور از سوي دولت امريكا شناسايي شده است كه باعث شد عقب‌نشيني از افغانستان با هرج و مرج مواجه شود و نهايتا باعث به قدرت رسيدن گروه شبه‌نظامي طالبان و از بين رفتن دولت پيشين افغانستان شود. بر اساس اين گزارش دستگاه ديپلماتيك ايالات متحده امريكا در چندين سطح دچار قصور شده است. در بالاترين سطح وزارت خارجه بر اساس اين گزارش بعد از تصميم بايدن براي اجراي خواسته دونالد ترامپ براي خروج از افغانستان، «مقام‌ها توجه بسيار كمي به بدترين سناريوهاي احتمالي و اينكه چقدر سريع ممكن است، رخ بدهند» نشان داده‌اند. اين گزارش تاكيد مي‌كند تا پيش از سقوط دولت افغانستان مشخص نبود در وزارت خارجه چه كسي مسووليت اصلي براي آماده‌سازي خروج كامل از افغانستان را بر عهده دارد. در اين گزارش آمده است با وجود اينكه ارتش از قبل در حال آماده‌سازي براي تخليه افغانستان از نيروهاي امريكايي بود، در مقابل مشاركت وزارت خارجه در مساله تخليه نيروها از افغانستان «مانع‌تراشي» شد.
بر اساس يافته‌هاي اين گزارش، زماني كه طالبان به دروازه‌هاي كابل نزديك‌تر مي‌شد و عقب‌نشيني كامل آغاز شده بود، دستورهاي صادر شده از مركز باعث شد تا عقب‌نشيني بي‌نظم‌تر و خطرناك‌تر شود. در اين گزارش در خصوص شهروندان افغان كه قرار بود با امريكايي‌ها از افغانستان خارج شوند، آمده است «تغيير مستمر پيام‌ها و دستورالعمل‌ها» در مورد كساني كه حق خروج از افغانستان دارند، باعث شد «سردرگمي افزايش پيدا كند و در بيشتر مواقع نمي‌توانست واقعيت‌هاي ميداني را در نظر بگيرد.» اين وضعيت در كنار تلاش‌هاي برخي اعضاي كنگره، امدادگران و افراد ديگر كه تلاش مي‌كردند راسا براي برنامه‌هاي نجات براي خانواده‌ها و افراد اقدام كنند، باعث پيچيده‌تر شدن شرايط شده بود.
اما مشكلات فقط در واشنگتن نبود؛ ژوئن ۲۰۲۱، درست دو ماه قبل از ضرب‌الاجل عقب‌نشيني، شيوع ويروس كرونا در سفارت امريكا در افغانستان باعث شده بود تا قرنطينه سختگيرانه‌اي در اين سفارتخانه شكل بگيرد. شرايط قرنطينه باعث شده بود تا ارتباط و دريافت اطلاعات محرمانه از كاركنان سفارت امريكا در كابل مشكل‌تر شود. وزارت خارجه امريكا، بهرغم شرايط بي‌ثبات در افغانستان، برنامه گردش يك‌ساله ديپلمات‌هاي مستقر در ماموريت‌هاي سخت را به هم نزد و درست همزمان با اجراي برنامه عقب‌نشيني، به جاي كاركنان قبلي سفارت، تعدادي ديپلمات جديد را به كابل اعزام كرده بود.
در اين گزارش آمده است: «شيوه‌هاي متفاوت تصميم‌گيري» در دولت‌هاي ترامپ و بايدن، «به ويژه فقدان همكاري‌هاي بين بخشي در دولت ترامپ و فرآيندهاي دقيق بين بخشي كه نشانه اصلي ماه‌هاي آغاز به كار دولت بايدن بود» باعث تشديد مشكلات شد.