«اعتماد» آخرين اخبار مرتبط با انتخابات دور ششم خبرگان را بررسي مي‌كند
4جريان اصلي در خبرگان
جاي خالي يك نام بزرگ
انتخابات دور پنجم خبرگان رهبري در شرايطي برگزار شد كه فضاي عمومي جامعه برآمده از تحولات مرتبط با انتخابات سال92 و پيروزي اعتدالگرايان، نوع خاصي از شور و نشاط عمومي را تجربه مي‌كرد. در اين برهه آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني به عنوان چهره‌اي كه توانسته بود همراه با سيد محمد خاتمي در انتخابات رياست‌جمهوري يازدهم، جريانات ميانه‌رو و اصلاح‌طلب را به سمت اتحاد استراتژيك رهنمون سازد، تلاش مي‌كرد، روند ايجاد اتحاد را براي مجلس خبرگان پنجم هم اجرايي كند. 3ضلع اصلي اثرگذار در انتخابات دور پنجم شامل جرياناتي چون «جامعه مدرسين حوزه علميه»، «جامعه روحانيت مبارز» و نهايتا ليستي با عنوان «ياران اعتدال» (ليست آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني) بودند. جامعه مدرسين حوزه علميه قم مانند هميشه ليست‌هايي در سراسر كشور معرفي كرده بود؛ اما نحوه كنشگري جامعه روحانيت مبارز با سال‌هاي قبل تفاوت‌هايي كرده بود. اين طيف براي نخستين‌بار، ليستي متفاوت از جامعه مدرسين به مردم معرفي كرد. هر چند تفاوت اين 2ليست در سراسر كشور تنها در 8 كانديدا بود، اما بسياري معتقدند كه حضور اين 8نفر زمينه شكل‌گيري يك تفاوت بزرگ در انتخابات خبرگان بودند. آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني براي نخستين‌بار به جاي حضور در ليست جامعتين در ليستي با عنوان «ياران اعتدال» حضور داشت؛ در كنار آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني، اسامي ديگري چون حسن روحاني كه در آن زمان رداي رياست‌جمهوري را بر تن كرده بود، قرار داشت. در ليست تهران ياران اعتدال چهره‌هايي چون آيت‌الله اعرافي رييس حوزه «جامعه المصطفي العالميه قم»، آيت‌الله بطحايي، آيت‌الله موحدي‌كرماني امام‌جمعه موقت تهران، آيت‌الله محمد تسخيري، آيت‌الله دري‌نجف‌آبادي امام‌جمعه و نماينده ولي‌فقيه در استان مركزي و... قرار داشتند. هر چند برخي از اين اسامي در ليست جامعتين هم حضور داشتند، اما ياران اعتدال تلاش مي‌كرد جمعي از روحانيوني كه ديدگاه‌هاي اعتدالي را مدنظر قرار داده بودند، كنار هم قرار دهد. هر چند رسانه‌هاي اصولگرا تلاش مي‌كردند تلاش‌هاي آيت‌الله در انتخابات خبرگان را با برچسب‌هايي چون دو دستگي و انشقاق بنوازند اما در ادامه مشخص شد كه اين ليست از ظرفيت‌هاي ويژه‌اي براي اثرگذاري در انتخابات برخوردار است. ليست هاشمي‌رفسنجاني در انتخابات خبرگان رهبري، نهايتا موفق شد 20صندلي از كرسي‌هاي خبرگان را به دست آورد و براي نخستين‌بار جريان سومي را در خبرگان رهبري شكل دهد.
ردپاي ردصلاحيت‌ها در خبرگان رهبري
21 بهمن ماه 94 بود كه برخي رسانه‌ها از ردصلاحيت نوه بنيانگذار جمهوري اسلامي در خبرگان رهبري خبر دادند. خبرگزاري ايلنا در اين زمينه نوشت: «شوراي نگهبان با حضور سيد حسن خميني براي حضور در انتخابات مجلس خبرگان رهبري مخالفت كرد.»
همزمان كانال تلگرامي سيد حسن خميني درباره دلايل شوراي نگهبان براي عدم احراز صلاحيت يادگار امام نوشت: يكي از نزديكان بيت امام(ره) رسما عدم احراز صلاحيت سيد حسن خميني از سوي شوراي محترم نگهبان جهت شركت در پنجمين انتخابات خبرگان رهبري را اعلام و دلايل عدم احراز صلاحيت اعلامي از سوي آن نهاد را استناد به بند «ب» ماده 3 قانون اعلام كرد: «اجتهاد در حدي كه قدرت استنباط بعضي مسائل فقهي را داشته باشد و بتواند ولي فقيه واجد شرايط رهبري را تشخيص دهد، احراز نگرديد.» در ادامه دليل ردصلاحيت سيد حسن خميني عدم حضور او در امتحان اجتهاد عنوان شده بود، اما رسانه‌هاي اصلاح‌طلب به اين استدلال واكنش نشان داده و نوشتند: «در حالي شركت نكردن نوه بنيانگذار جمهوري اسلامي در امتحان اجتهاد دليل اين ردصلاحيت عنوان مي‌شود كه تعداد ديگري از نامزدهاي حضور در اين انتخابات بدون شركت در امتحان صلاحيت‌شان تاييد شده است. ده‌ها مرجع و عالم و فقيه به اجتهاد نوه بنيانگذار انقلاب شهادت داده و صلاحيت سيدحسن خميني را محرز دانسته بودند.»
يادگار امام(ره) درباره اعتراض به ردصلاحيت خود گفته بود: «بر حسب قانون امكان اعتراض وجود دارد، ولي جدا معتقدم كه در اين ميان نكته نامعلوم و مبهمي وجود ندارد و بنده هم فردي ناشناخته نيستم كه اعضاي محترم با بررسي مجدد بتوانند هويت يا سندي را به دست آورند، لذا تلقي اينجانب آن نيست كه شكايت مسيري جديد را بگشايد و لذا بر آن باورم كه اگر آقايان نتوانستند از شهادت مراجع و علما و درس‌ها و نوشته‌ها به احراز برسند، بعيد است بتوانند در آينده نيز به چنين مهمي دست يابند؛ اما تنها با توجه به درخواست عمومي مردم و برخي بزرگان حوزه و سياست به اين امر اقدام مي‌كنم. شايعاتي مطرح شد كه از اينجانب براي مصاحبه‌هاي علمي - جداي از امتحان معهود- دعوت شده است كه لازم است به اطلاع عموم برسانم كه اين مطلب كاملا خلاف واقع است و هيچ‌گاه هيچ كس به هيچ نوع از اينجانب جهت مذاكره يا مصاحبه يا طريقه‌اي كه به كشف علميت بينجامد، دعوت نكرده است.» به‌‌رغم همه درخواست‌ها در ادامه تغييري در احراز صلاحيت سيد حسن خميني ايجاد نشد تا انتخابات دور پنجم خبرگان بدون حضور نوه بنيانگذار جمهوري اسلامي برگزار شود.
واكنش آيت‌الله به مهم‌ترين ردصلاحيت
آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني، رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام در واكنش به اين ردصلاحيت با بيان اينكه «هر آنچه داريم از امام داريم»، گفت: همه بايد به امام(ره) و بيت ايشان خود را بدهكار حساب كنيم، بدهكارها هديه خوبي در مقدمه انتخابات به بيت امام ندادند.
آيت‌الله اكبر هاشمي‌رفسنجاني در مراسمي كه به مناسبت فرا رسيدن دهه فجر و ورود امام به كشور در ترمينال شماره يك فرودگاه مهرآباد برگزار شد، اظهار كرد: «صلاحيت شخصيتي كه اشبه به جدش امام خميني است را قبول نمي‌كنيد؛ شما صلاحيت خود را از كجا آورده‌ايد؟ چه كسي به شما اجازه داده است كه قضاوت كنيد؟ چه كسي به شما اجازه داد كه يكجا بنشينيد و داوري كنيد؟ براي مجلس و دولت و جاهاي ديگر و اختيارات را در دست بگيريد؟ چه كسي اجازه داد كه اسلحه براي شما باشد و تريبون‌ها براي شما باشد؟ چه كسي اجازه داد كه تربيون‌هاي نماز براي شما باشد و صداوسيما براي شما باشد؟ چه كسي به شما اينها را داد؟ اگر امام خميني و نهضت ايشان و اراده عمومي مردم نبود هيچ كدام از اينها نبودند. زماني كه بايد همه به هم تبريك بگوييم هديه بدي به بيت امام داديد.» این اظهارات واکنش های تندی در محافل اصولگرایی داشت و دامنه انتقاد از آیت الله را وسیع‌تر ساخت.
آيا آيت‌الله جانشيني خواهد داشت؟
اما بسياري از تحليلگران سياسي به دنبال رمزگشايي از اين موضوع هستند كه آيا مسيري كه آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني در انتخابات خبرگان شكل داده بود در ادامه امكان تداوم را خواهد داشت يا نه؟ برخي اسامي مانند حسن روحاني در اين ميان مطرح مي‌شود تا بتواند علماي معتدل را ذيل يك خيمه واحد شكل دهد. سيد حسن خميني نام مهم ديگري است كه گروهي از تحليلگران حضور او در انتخابات دور ششم مجلس خبرگان را در صورت بلامانع اعلان شدن، اثرگذار ارزيابي مي‌كنند. اما در ميان برخي تلاش‌ها براي شكل‌دهي به خيمه اعتدالگرايان در خبرگان، اخباري هم درباره تداوم پروژه خالص‌سازي در انتخابات مجلس خبرگان شنيده مي‌شود كه باعث بروز برخي واكنش‌ها شده است. نخستين‌بار اين علي لاريجاني بود كه براي تحليل تصميمات طيف‌هاي راديكال جناح راست از خالص‌سازی استفاده كرد تا تصويري از تلاش‌هايي ارايه كند كه طيف‌هاي تندروي اصولگرا، قرار است در بزنگاه‌هاي انتخاباتي پيش رو از آن بهره‌برداري كنند. لاريجاني زماني از اين واژه استفاده كرد كه قصد داشت در بيانيه از عدم حضور خود در انتخابات پرده‌برداري كند.
اما به نظر مي‌رسد طيف‌هاي راديكال اصولگرا به دنبال ايده خالص‌سازي در انتخابات مجلس خبرگان هم هستند. بر اساس برخي زمزمه‌ها عنوان شده كه جبهه پايداري به دنبال ايجاد ليستي از افراد مورد نظر خود براي مجلس خبرگان هم هستند. محمد مهاجري، فعال اصولگرا در اين زمينه مي‌نويسد: «گفته مي‌شود تاكنون نام آقايان كاظم صديقي و احمد پناهيان به عنوان نامزدهاي قطعي اين جريان در تهران مطرح شده است. يكي از شروط اصلي كانديدا‌هاي خبرگان، اجتهاد است كه هنوز مشخص نيست دو فرد ياد شده آن را احراز مي‌كنند يا نه.» بايد ديد سرانجام رايزني‌ها در انتخابات مجلس خبرگان چه سرانجامي خواهد داشت، آيا قرار است ليست جبهه پايداري جايگزين ليست ياران اعتدال شود؟ يا اينكه خبرگان ششم با حضور 4جريان (2جامعتين، ليست اعتدال و ليست پايداري) به ايستگاه انتخابات مي‌رسد؟