ترسناك‌تر از زلزله آينده شهر تهران!
مجيد فراهاني
روزگذشته جناب آقاي زاكاني شهردار محترم تهران در نشست خبري خود كه اختصاص به حوزه فني و عمراني شهر تهران داشت در پاسخ يكي از خبرنگاران كه درخصوص چگونگي درنظر گرفتن آيين‌نامه‌هاي طراحي زيرساخت‌هاي عمراني در برابر زلزله سوال كرده بود، اظهار كرد: «يكي از اساتيد با ادله‌اي كه برايم ذكر كرد بيانش اين بود كه در واقع ما يك ترس بي‌جايي را براي مردم داريم ايجاد مي‌كنيم علتش اين است كه اولا تهران صدها سال و به بياني 3000 سال است كه هيچ زلزله نيامده است، نكته دوم اينكه سه گسل پيرامون تهران يعني گسل مشاء، گسل غرب تهران كه بوئين‌زهراست و گسل جنوب تهران كه شهرري است اين سه گسل رفتارهاي متفاوتي دارند و از جمله اينكه برداشت‌هاي ماهواره‌اي حكايت از اين دارد كه گسل جنوب تهران كه كاملا گسل خفته‌اي است و هيچ آثار تهديدي ندارد! دو گسل مشاء و گسل بوئين‌زهرا هم كه درگذشته زلزله را تجربه كرده‌اند عملا كانون زلزله با پيرامون زلزله بسيار متفاوت است. در واقع ايشان يك قاعده كاملا عقلي را بيان كردند.... خوب با اين نگاه نوع نگاه و رفتار ما از جنس آمادگي تفاوت مي‌كند. يعني نوع ابنيه، ساخت ابنيه و شرايط ابنيه‌ها در ساخت زيرساخت‌هاي شهري و مسائل مختلف كاملا يك تفاوت جدي پيدا مي‌كند!»
واقعيت اين است كه براي اينجانب به عنوان عضو سابق شهر تهران و دانش‌آموخته كوچك رشته مديريت پروژه و ساخت بيان اين‌گونه اظهارات از سوي شخصيتي كه علاوه بر شهرداري شهر ده ميليوني تهران فرمانده بحران كلان‌شهر تهران هم هست ترسناك‌تر از زلزله محتوم آينده تهران است.
اي‌كاش آقاي زاكاني به جاي تكرار سخنان بدون پشتوانه علمي كه حتي نام سه گسل شهر تهران را هم نمي‌داند و گسل بوئين‌زهرا را به جاي گسل شمال تهران جا مي‌زند و معتقدند از سه هزار سال قبل تاكنون در تهران زلزله‌اي نيامده و نخواهد آمد و اين‌گونه با تزريق آرامش به همه مديران ريسك و بحران بالش نرمي زير سر همه مجريان و سياستگذاران ايمن‌سازي شهر مي‌گذارند نيم نگاهي به گزارش جايكا (سازمان ژاپني متخصص تاب‌آوري شهري) مي‌انداخت كه بيست سال پيش در قراردادي با شهرداري تهران نتايج بررسي‌هاي خود را در پروژه مشترك با سازمان پيشگيري مديريت بحران شهر تهران منتشر كرد. براساس گزارش جايكا تهران روي سه گسل بزرگ «شمال تهران»، «ري» و «مشاء» قرار گرفته كه در صورت فعال شدن آنها، بيشترين خسارت‌ها از گسل ري و كمترين آنها از مشاء خواهد بود. در اين گزارش جايكا سناريوهاي مختلف زلزله تهران را پيش‌بيني كرده به گونه‌اي كه گسل ري مي‌تواند زلزله‌اي به ۶.۷ ريشتر توليده كند كه بر اثر آن حداقل حدود چهارصد هزار نفر كشته خواهند شد. زلزله ۷.۲ ريشتري گسل شمال تهران نزديك به 150 هزار نفر و زلزله ۷.۲ ريشتري مشاء تا ۲۰هزار نفر تلفات خواهد داشت. گام دوم جايكا درخصوص كاهش خطرپذيري تهران در برابر بحران نيز تهيه فهرستي از ۱۵ فعاليت اولويت‌دار سازمان مديريت بحران شهر تهران بود كه به گفته نمايندگان جايكا، در سال‌هاي اخير ذيل آن بيش از ۱۵۰ پروژه تعريف كرد كه اگرچه بسياري از آنها به دليل مشكلات بودجه اجرايي نشده است، اما نقشه راه خوبي براي شهرداري تهران محسوب مي‌شود.
دكتر زاكاني در قامت شهردار محترم تهران با همين اعتقاد به امتناع زلزله در شهر تهران شوربختانه نوع نگاه و رفتار ديگري را از جنس آمادگي براي تهران تجويز مي‌فرمايند و نوع ساخت ابنيه و شرايط ابنيه‌ها در ساخت زيرساخت‌هاي شهري را متاثر از همين اعتقاد راهبري مي‌فرمايند. اگر هم نظر متخصصين بين‌المللي خارجي براي دكتر زاكاني حجت نيست خوب بود به ديدگاه رسمي پژوهشگاه بين‌المللي زلزله‌شناسي و مهندسي زلزله ايران رجوع مي‌كرد كه سال‌ها پيش اعلام كردند براساس آمار لرزه‌خيزي و تاريخي موجود انتظار مي‌رود در دايره‌اي به مركزيت تهران با شعاع ۱۰۰ كيلومتر هر ۲۰۰ سال يك‌بار زمين‌لرزه‌اي با بزرگاي ۷ ريشتر، هر ۲۰ سال يك‌بار زمين‌لرزه‌اي با بزرگاي ۶ ريشتر، هر ۲ سال يك‌بار زمين‌لرزه‌اي با بزرگاي ۵ ريشتر و هر ۶ ماه يك‌بار زمين‌لرزه‌اي با بزرگاي ۴ ريشتر رخ بدهد.
همچنين موسسه ديرينه‌شناسي فلات ايران رسما اعلام نمود كه يكي از عظيم‌ترين و ويرانگرترين زمين‌لرزه‌هاي تهران در محدوده زماني قرن هفتم و هشتم هجري قمري اتفاق افتاده است كه افزون بر مطالعات زلزله‌شناسي، مدارك و شواهد باستان‌شناسي نيز اين موضوع را تاييد مي‌كند و نيز آخرين زمين‌لرزه برجسته در تهران مربوط به سال ۱۸۳۰ ميلادي و به بزرگي۷.۲ ريشتر بوده است.
اگر هم نظر دانشگاه‌هاي كشور براي‌شان ارزش داشت لااقل به ديدگاه منتشره كارگروه سيستم‌هاي اطلاعات مكاني پرديس فني دانشگاه تهران رجوع مي‌فرمودند كه اعلام نمودند: «وقوع زلزله در تهران حتمي است و طبق تحقيقات زلزله داراي يك دوره بازگشت است كه طبق برآوردها حدودا هر ۱۵۰ سال يك‌بار يك زلزله بزرگ رخ مي‌دهد و با توجه به اينكه بزرگ‌ترين زلزله در تهران در ۱۷۰ سال گذشته رخ داده است بايد خود را براي وقوع زلزله بزرگ در كلان‌شهر تهران آماده كنيم.» دقيقا از منظر همين نوع نگاه‌هاي غيركارشناسانه است كه با صدور مجوز هتل بلندمرتبه روي گسل آن‌هم روبه‌روي پمپ بنزين در ولنجك تهران در كميسيون ماده پنج موافقت مي‌گردد، چراكه در تهران سه هزار سال است روي زلزله به خود نديده و گسل‌ها را هم كه بررسي كرديم نخواهد آمد. خيال‌تان راحت. ترسناك نيست؟!
عضو سابق شوراي شهر تهران