نان افتاده از دهانِ مردم سيستانوبلوچستان!
محمد بلوچ‌زهي
بدون ترديد افزايش چشمگير نرخ تورم طي سال‌هاي اخير سبب شده تا سفره‌هاي مردم بيش از پيش كوچك‌تر و بخش قابل توجهي از اقلام خوراكي و پروتئيني از سبد غذايي خانوار‌ها حذف شود و نيز در اين ميان قشر متوسط رو به پايين جامعه با وضعيت فعلي پيش آمده فشارهاي معيشتي سنگيني را متحمل شوند.
حال در چنين شرايطي اظهارات اخير وزير اقتصاد در خصوص متناسب‌سازي قيمت نان و نرخ‌گذاري منطقه‌اي آن بار دگر بر نگراني مردم به ستوه آمده از تورم افسارگسيخته افزوده، چراكه بسياري از كارشناسان و صاحب‌نظران اين سخنان مقام اقتصادي دولت را همان ترجمان دقيق‌تر افزايش قيمت نان مي‌دانند و آن را به منزله مضاعف‌تر شدن فشارهاي معيشتي جامعه برمي‌شمارند و ناياب‌تر شدن قوت لايموت ايشان.
گرچه دولت تاكنون بر ثابت ماندن قيمت نان تاكيد كرده و همواره بر اين تصميم خود اصرار ورزيده و افزايش قوت غالب مردم را خط قرمز خويش شمرده، اما در همين حين با افزايش سرسام‌آور نرخ تورم و جهش نجومي قيمت‌ها در چند سال گذشته، بالا رفتن هزينه‌هاي خبازي‌ها و افزايش دستمزد كارگران اين واحدهاي توليدي را به دنبال داشته. امري كه آن‌طور بايد و شايد باشد چندان به تبعات آن توجه نشده اما اكنون رنج مردم براي به دست آوردن نان را دوچندان كرده و تخلفات و قانون‌گريزي‌هاي فراوان نانواداران را نيز مضاعف.
علي‌اي‌حال در چنين وضعيتي با وجود اينكه دولت مدعي كمك‌هاي يارانه‌اي نقدي به نانواداران و واحدهاي خبازي براي جبران فشار افزايش چند برابري مواد مصرفي و هزينه‌هاي مربوط به آب‌و‌برق و دستمزدها و غيره بوده، اما خبازي‌ها ميزان كمك‌هاي نقدي يارانه‌اي دولت را بسيار ناچيز دانسته و با روش‌هاي مختلف از جمله كم‌فروشي، فروش خارج از شبكه آرد و گازوييل يارانه‌اي يا كاهش وزن چانه‌ها و ترفندهايي از اين قبيل به ظن خود اقدام به جبران بخشي از هزينه‌هايي كرده‌اند كه فشارهاي ناشي از افزايش تورم و ثابت ماندن نرخ نان روي دست آنها باقي گذاشته است.
بنابراين در چنين وضعيت پيش آمده‌اي گرچه فقط به ظاهر قيمت نان بالا نرفته، اما از سويي نيز راه بر تخلفات خبازي‌ها بيشتر باز شده و دولت هم بيش از پيش به سبب جلوگيري از فشارهاي تورمي و نارضايتي نانواداران بابت تصميم خود بيش از پيش چشم به روي تخلفات مثلا قابل اغماض به وجود آمده بسته تا اين‌گونه بار رواني افزايش قيمت نان را كه در عمل ديري است اتفاق افتاده، كم اثر كند و ناملموس!
به هر جهت با به وجود آمدن چنين وضعيتي در مناطق مرزي چون سيستان و بلوچستان كه همواره به دليل جلوگيري از قاچاق خارج از شبكه آرد خام و مواردي از اين قبيل، توزيع آن متناسب با نياز مردم و جمعيت اين استان صورت نگرفته، حال با بازتر شدن راه بر تخلفات به ويژه كم‌فروشي، كاهش وزن چانه‌ها، پايين آمدن كيفيت نان براي صرفه‌جويي در سوخت و قاچاق آن به آن سوي مرز، اكنون به مراتب فشارها براي تامين قوت غالب بر مردم و نيز تهيه آرد خام بيش از گذشته شده.
از سوي ديگر كيفيت و بهداشت نان نيز نه تنها به صورت چشمگيري كاهش يافته، بلكه ديگر اكنون كمتر مساله مردم شده و به حاشيه و باد فراموشي سپرده شده، چراكه حالا در وهله نخست آنچه بيشتر به آن توجه مي‌شود به دست آوردن نان است و بس!
در اينجا بايد يادآور شد كه در گذشته با رشد چند برابري قيمت برنج در كشور، مردم و روستاييان محروم سيستانوبلوچستان به ناچار با حذف برنج از سفره خويش، ميزان وعده‌هاي مصرفي نان را در خانوار بالا برده، اما اكنون با افزايش چشمگير قيمت آرد در بازار آزاد و ميزان سرانه پايين آرد يارانه‌اي براي هر نفر در اين استان پرجمعيت و محروم، حال اينك آرد و نان نيز چون ساير كالاها هر دو دست نيافتني شده‌اند و گران.
از ديرباز سيستانوبلوچستان جزو معدود استان‌هايي بوده و هست كه دولت‌ها براي مقابله با قاچاق خارج از شبكه آرد خام به يك مكانيسم معيوب متوسل شده‌اند كه دود ناشي از اجراي آن راهبرد ناصواب سال‌هاست به چشم مردم رفته و محرومان و اقشار ضعيف جامعه كه در گذشته روستاييان بوده‌اند و اينك نيز شهرنشينان را شامل مي‌شود، با فشارهاي بسيار و غم دسترسي به آرد خام ارزان دولتي مواجه ساخته است.
يكي از مهم‌ترين مشكلاتي كه مردم به ويژه روستاييان براي تامين آرد و نان خويش همواره با آن دست و پنجه نرم مي‌كنند، سياست عدم توزيع متناسب با نياز آرد خام است كه رنج به دست آوردن نان را براي محرومان مضاعف كرده است.
اين سياست در حالي ساليان متوالي است به حيات خود در سيستم اداري و دولتي ادامه مي‌دهد كه بنا بر اذعان كارشناسان اجراي آن نه تنها از حجم قاچاق خارج از شبكه آرد خام نكاسته، بلكه راه را بر اقشار محروم جامعه براي دسترسي بهتر به آرد و نان مسدود كرده است. بنابراين مادامي كه سياست توزيع اصلاح و افزايش سرانه آرد خام در سيستانوبلوچستان متناسب با جمعيت و نياز اعمال نشود و صد البته قبل از آن دست مافياي خفته در شبكه توزيع كوتاه؛ بدون ترديد اجراي هر مكانيسمي با شكست مواجه خواهد شد و نيز روز‌به‌روز روزي رانت‌خواران و مافيا چرب و نرم‌تر شده و نان مردم نيز خواهد افتاد از دهان!